بازار، گروه آب و انرژی: قیمت نفت در ۷۰ سال اخیر نوسانات متعددی را تجربه کرده است. قیمت نفت که این روزها حدود ۷۲.۹ دلار قیمت خورده حدود یک سال پیش تنها ۲۰ دلار معامله می شد. جالب است که بدانید ۱۳ سال پیش یعنی در سال ۲۰۰۸ قیمت نفت در دوره ای به بالای ۱۴۰ دلار هم رسید. این بالاترین قیمت در تاریخ صنعت نفت است که کارشناسان مدعی اند با توجه به کاهش تقاضا برای سوخت های فسیلی دیگر هیچ گاه تکرار نخواهد شد . اما دیگر سال فراموش نشدنی بازار نفت را می توان ساعت ۲۰۲۰ را دانست. کاهش تقاضای ناشی از افزایش همه گیری و محدودیت های رفت و آمدی منجر به افت شدید قیمت ها شد. به طوری قیمت نفت در آوریل به بشکه ای حدود ۲۰ دلار رساند و آوریل سیاه رقم خورد. افت قیمت ها به قدری زیاد بود که دیگر تولید برای بسیاری از کشورها صرفه و توجیه اقتصادی نداشت.
تشکیل اوپک نقطه عطف بازار جهانی نفت
سال ۱۹۶۰ شاید نقطه عطفی برای اندازه گیری نوسانات قیمت نفت تاکنون باشد. در این سال سازمان کشورهای صادر کننده نفت به نام اوپک توسط ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا ایجاد می‌شود. در سال تشکیل اوپک قیمت نفت هر بشکه یک دلار و ۶۳ سنت بود که تا سال ۱۹۷۳ میلادی هم به حدود ۳ دلار رسید.
سال ۱۹۷۳ اولین شوک نفتی در جهان رقم خورد و با افزایش خیره کننده چهار برابری همراه شد و اوپک برای اولین بار کنترل قیمت‌ها را از دست شرکت‌های چند ملیتی غربی خارج و کانادا، ژاپن، هلند، انگلستان و آمریکا را به دلیل حمایت از اسرائیل در جنگ شش روزه تحریم کرد. بعد از این اتفاق اوپک برای اولین بار بدون مشورت و مذاکره با کمپانی‌های نفتی قیمت نفت را افزایش داد که باعث شد قیمت بازار از ۳ دلار برای هر بشکه به ۱۲ دلار افزایش یابد. قیمت نفت تا سال ۱۹۷۹ نوسان زیادی نداشت و بین ۱۱ تا ۱۳ دلار در نوسان بود.
در سال ۱۹۷۹ بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در کشورمان عراق با حمایت گسترده کشورهای غربی جنگ هشت سالهای را علیه ایران رقم زد. در طی این هشت سال به دلیل کاهش صادرات نفت در ایران که دومین تولید کننده نفت اوپک است و عراق، قیمت نفت جهش بلندی داشت و قیمت نفت تا ۳۵ دلار در هر بشکه رسید.
ایران یکی از بزرگ‌ترین تامین کنندگان نفت جهان است و تاثیر زیادی بر روی قیمت نفت دارد. بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان جنگ ناگهان بازار نفت با شوک بزرگی همراه می‌شود و افت شدیدی را شاهد هستیم. در این سال قیمت نفت به ۱۳ دلار کاهش یافت و تا ابتدای دهه ۹۰ میلادی قیمت نفت با نوسان کمی همراه بود.
تهاجم عراق به کویت قیمت‌های نفت را در ماه اکتبر سال ۱۹۸۶ به ۴۱ دلار و ۹۰ سنت، که تا این زمان بی سابقه بوده رساند، اما این افزایش بسیار کوتاه بود، چون نیروهای تحت رهبری آمریکا امنیت میدان‌های بزرگ عربستان سعودی و خطوط کشتیرانی در خلیج فارس را برقرار کردند و عراق هم در جنگی توسط آمریکا از کویت خارج شد.
از سال ۱۹۹۷ اقتصاد کشورهای شرق آسیا معروف به ببرهای آسیا وارد دوران رکود می‌شود و ترس از سقوط، اقتصاد جهانی نفت را در سال ۱۹۹۸ به پایین‌ترین قیمت در آن سال‌ها می‌رساند. اندونزی، کره جنوبی، تایلند و حتی ژاپن از جمله کشورهایی بودند که این بحران بسیار بر آن‌ها تأثیر گذاشت. بهای نفت خام برنت در پایان این سال به ۹ دلار و ۵۵ سنت درهر بشکه رسید، اما دسامبر سال ۱۹۹۸ نقطه پایان کاهش بهای نفت و آغاز روندی است که طی آن بهای نفت طی ۹ سال ۱۵ برابر افزایش می‌یابد.
با شروع ماجراجویی آمریکا در خاک عراق و تهاجم آمریکا به این کشور صادرات ۲ و نیم میلیون بشکه‌ای عراق تعطیل شد و حضور آمریکا و جنگ افروزی هایش زنگ خطری را در خاورمیانه که بیشترین ذخایر نفت جهان را در خود جای داده به صدا درآورد و دوباره قیمت نفت را بالابرد. مصرف نفت چین هم که سال‌ها رشد اقتصادی دو رقمی را تجربه می‌کرد، به دو برابر رسید و همین تقاضای زیاد نفت در جهان، قیمت آن را روز به روز بالا برد و تا ۵۰ دلار رساند.
بهای نفت خام در ماه آگوست ۲۰۰۵ به بیش از ۶۸ دلار در هر بشکه افزایش می‌یابد. توفان‌های کاترینا و ریتا که به تاسیسات پالایشی آمریکا در خلیج مکزیک آسیب می‌زنند، علت این افزایش هستند. میانگین نفت در این سال ۵۰ دلار و ۶۰ سنت بوده است.
رکورد شکنی قیمت نفت در سال ۲۰۰۸
هر چند قیمت‌ها در اوایل سال ۲۰۰۷ نسبت به سال ۲۰۰۶ اندکی کاهش یافت، اما ترکیبی از عوامل مانند تنش در مرز ترکیه و عراق و کاهش ارزش دلار که نفت بیشتر کشورهای مصرف کننده عمده بر اساس آن تعیین می‌شود، بهای نفت را در اکتبر این سال تا ۹۰ دلار در هر بشکه افزایش داد و این صعود تا سال بعد هم ادامه داشت.
سال ۲۰۰۸ قیمت نفت به اوج خود تاکنون رسید و بعد از این سال بود که روند کاهشی قیمت نفت کلید خورد. قیمت نفت در شش ماه نخست سال ۲۰۰۸ به طور نسبتا پیوسته افزایش داشت و ۱۱ جولای همین سال بهای هر بشکه نفت خام به بیش از ۱۴۷ دلار رسید. به گزارش رویترز، چهار روز بعد از رکورد تاریخی قیمت نفت رئیس فدرال رزرو آمریکا اعلام کرد آمریکا به دلیل رکود اقتصادی به دنبال کاهش تقاضای نفت و فروش نفت است. بعد از این تصمیم چند ماه بعد در اواسط سپتامبر قیمت نفت به کمتر از ۱۰۰ دلار در هر بشکه کاهش یافت و این روند هنوز ادامه دارد.
بحران مالی سال ۲۰۰۸ توسط بسیاری از اقتصاددانان به عنوان بدترین بحران مالی از زمان رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ شناخته می‌شود. این رکود باعث شد بازارهای سهام در سراسر جهان کاهش شدیدی پیدا کند. این بحران نقش مهمی در شکست کسب و کارهای کلیدی و کاهش ثروت مصرف‌کنندگان داشت و یک رکود بی سابقه در فعالیت‌های اقتصادی در سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ محسوب می‌شد. همین اتفاق قیمت نفت را تا ۶۰ دلار کاهش داد و به تدریج از سال ۲۰۱۱ قیمت نفت افزایش یافت.
حذف مالیات‌ها در بزرگ‌ترین کشور مصرف کننده نفت، باعث شد دوباره قیمت نفت روند رو به رشد خود را در پیش بگیرد. بر اساس قانون بودجه ۲۰۱۳ آمریکا، قرار بود از ابتدای این سال مالیات‌ها در این کشور افزایش پیدا کند، اما نمایندگان کنگره آمریکا پس از بحث و جدل‌های بسیار در آخرین لحظات طرح توقف افزایش مالیات‌ها و کاهش هزینه‌های عمومی در این سال را به تصویب رساندند که باعث شد قیمت نفت به ۱۱۲ دلار برسد.
اما در سال ۲۰۱۵ قیمت نفت با افت بی سابقه ای مواجه شد. یکی از مهم‌ترین دلایلی که به گزارش مرکز پژوهش‌ها در این سال قیمت نفت کاهش چشم گیری پیدا کرد این بود که آمریکا ممنوعیت ۴۰ ساله صادرات نفت را بر عهده داشت. از سوی دیگر موسسه بیکر هیوز هم اعلام کرد تعداد دکل‌های حفاری آمریکا در ماه دسامبر افزایش یافته است و افزایش تعداد دکل‌های حفاری آمریکا به معنی افزایش بهره‌وری تولیدکننده‌های نفت است. همین اتفاق قیمت نفت را کاهش داد به طوری که میانگین قیمت در این سال به ۴۹ دلار و ۴۹ سنت در هر بشکه رسید. این قیمت در سال بعد هم روند کاهشی داشت و به ۴۰ دلار هم رسید.
تجربه بی سابقه بازار نفت
از سال ۲۰۱۵ بود که روند روبه رشد قیمت طلای سیاه هم آغاز شد و قیمت تا حدود ۷۵ دلار پیش رفت. اما با شروع شدن پاندمی کرونا بازار نفت شرایط متفاوتی را تجربه کرد. افزایش همه گیری و بیشتر شدن محدودیت های رفت و آمدها و قرنطینه تقاضای نفت را به شدت کاهش داد و منجر به افت شدید قیمت ها شد. روند نزولی قیمت ها تا آنجا پیش رفت که قیمت ها در آوریل سال ۲۰۲۰ حتی منفی شد و آوریل سیاه رقم خورد. افت قیمت نفت به بشکه ای ۲۰ دلار موجب شد که کشورهای تولیدکننده نفت برای احیای بازار تصمیم به کاهش تولیدات خود بگیرند. با کاهش حدود ۲۰ هزار بشکه ای تولیدات اوپک پلاس و غیر اوپکی ها رفته رفته رشد قیمت ها در بازار نفت آغاز شد. از طرفی افزایش واکسیناسیون سراسری در کشورها و کمتر شدن محدودیت ها در برابر کاهش عرضه سرعت رشد قیمت ها را بالا برد و به حدود ۷۳ دلار در حال حاضر رسانده است.
نظر شما