شکیبا کولیوند*؛ بازار: استان همدان در شاخص رشد جمعیت در کشور جزو آخرین رتبه ها در بین استان ها است، استانی که با یک رشد منفی جمعیتی پیش می رود و این وضعیت تا حدی از وضعیت مهاجرت های آن آب می خورد؛ چراکه متاسفانه طبق آمارها عمده مهاجران از استان همدان را نیروهای کشاورزی و روستانشین تشکیل می دهند که بیشترین مقصد مهاجرت آنان را استان های قم، تهران، البرز و بوشهر است و از طرفی، مهاجرت های درون استانی به شکل مهاجرت از روستا به شهر خصوصاً مرکز استان در سال های اخیر بسیار چشم گیر بوده است.
همدان به نسبت جمعیت خود رتبه دوم حاشیه نشینی را در کشور دارد و در کنار این وضعیت، نکته دیگری اهمیت می یابد که آن، موضوع «اشتغال» است.
اشتغال همدان به موضوع مهاجرت گره خورده است
در این نوشتار به دنبال بررسی اینکه آمارهای اشتغال همدان رو به کدامین سو حرکت کرده و آیا این مسیر، واقعیت دارد یا خیر نیستیم بلکه درصددیم تا در مورد اینکه نرخ بیکاری همدان در بین فارغ التحصیلان مقاطع تحصیلات تکمیلی روی نمودار صعودی یا نزولی است و برای این روند چه برنامه هایی باید درپیش گرفته شود، صحبت کنیم.
اشتغال همدان که به موضوع مهاجرت مربوط است از یکسو قابل بررسی است چرا که اشتغال این بخش به مشاغل عمدتاً غیررسمی مانند دستفروشی، اسکان غیرقانونی مسافر، واسطه گری، کارگری ساختمان و غیره پیوند خورده است.
طبق آخرین اطلاعات در حال حاضر، بیش از ۷۰ درصد این مشاغل در دست مهاجران به استان از شهرستان های داخلی و یا استان های هم جوار به ویژه کرمانشاه، لرستان و کردستان است و با این روند، شاهدیم حتی نرخ منفی جمعیت در استان نیز رقم خورده و سهم جمعیت استان از کشور از ۲.۲۴ در سال ۹۰ به ۲.۱۷ در سال ۹۵ رسیده است.
در اشتغال استان همدان اصلی ترین بخشی که بار را به دوش می کشد، بخش خصوصی است به نوعی که ۸۳ درصد نیروی شاغل استان همدان در این بخش فعالیت دارد و در این بین، خدمات با ۴۰.۱ و صنعت با ۳۱.۴ درصد اصلی ترین سهم ها را دارا هستند.
نکته قابل توجه در اشتغال بخش صنعت استان همدان وابستگی این بخش در بسیاری از صنایع به بخش کشاورزی است به نوعی که می توان گفت به دلیل تمرکز صنایع استان در شهر همدان اغلب فرصت های شغلی بخش خدمات و صنعت در این منطقه بوده و متاسفانه بالاترین میزان بیکاران نیز طی سال های اخیر به دلیل رکود اقتصادی در همین منطقه حضور دارند.
۵۰ درصد بیکاران دارای تحصیلات دانشگاهی در شهر همدان حضور دارند
همواره تردد نیروی کار مابین شهرها و روستاهای اطراف مرکز استان همدان وجود داشته که علت آن حضور واحدهای مختلف صنعتی کوچک و بزرگ در این شهرها و فصلی بودن مشاغل حوزه کشاورزی و یا بخشی از صنعت است اما در این بین، یک نکته حائز اهمیت است و آن، سهم بالای بیکاران دارای تحصیلات عالی است که اغلب آن ها نیز در خود شهر همدان مستقر شده اند؛ به نحوی که ۵۰ درصد بیکاران دارای تحصیلات دانشگاهی در شهر همدان حضور دارند.
اما به راستی آیا برنامه ای برای این افراد داشته ایم؟ همدان را زمانی یک شهر دانشگاهی تلقی می کردند و حال با تعطیلی ها و مجازی شدن روند آموزشی و البته در نظر گرفتن این آمار یعنی حضور نیمی از بیکاران دارای تحصیلات دانشگاهی در همدان و لازم است که ریل گذاری توسعه همدان به سمت و سوی دیگری سوق داده شود.
تحصیلات آکادمیکی که یا بازار کار نداشته اند و موجب شده تا ما با سیل عظیم فارغ التحصیلان بیکار روبرو شویم و یا اینکه این فارغ التحصیلان آموزش های مهارتی لازم را ندیده و مهارت های شغلی مناسبی را در طول تحصیلات خود کسب نکرده اند که البته وزنه ترازو رو به هر کدام این سطح ها باشد، باید از یک جایی به بعد این دور باطل را قطع کرد!
حضور این جمعیت یعنی نیرویی بالقوه که استان همدان نتوانسته از این ظرفیت استفاده کند، تحصیلات آکادمیکی که یا بازار کار نداشته اند و موجب شده تا ما با سیل عظیم فارغ التحصیلان بیکار روبرو شویم و یا اینکه این فارغ التحصیلان آموزش های مهارتی لازم را ندیده و مهارت های شغلی مناسبی را در طول تحصیلات خود کسب نکرده اند که البته وزنه ترازو رو به هر کدام این سطح ها باشد، باید از یک جایی به بعد این دور باطل را قطع کرد!
دانشگاه های همدان مشتمل بر تعداد ۲۲ مرکز علمی و دانشگاهی تعریف شده به نوعی که طبق مرجع دانشگاه های ایران، در این مراکز قریب به ۴۸ هزار دانشجو مشغول به تحصیل هستند اما حال باید دید با توجه به اینکه افراد دارای تحصیلات دانشگاهی، مشاغل خاصی را نیز از مسئولین طلب می کنندآیا بازار اشتغال آن ها را مهیّا و زمینه را برای ورود و ظهور آن ها فراهم نموده ایم؟
با این تفاسیر می توان گفت که لزوم توجه به آموزش و مهارت آموزی در این استان و تناسب آن در تعادل عرضه و تقاضای نیروی کار اهمیت به مراتب بیشتری دارد؛ آن چه که در اسناد توسعه ای استان جای آن خالی و این روزها کمتر توجهی به آن می شود؛ اشتغال زنان و دخترانی است که تحصیلات دانشگاهی دارند کمااینکه به مراتب وضعیت نامناسب تری به خود اختصاص داده اند به نوعی که می توان گفت فرصت های شغلی برای آن ها محدودتر است لذا نرخ بیکاری بالاتری هم در پی خواهد داشت.
دلیل دیگر مربوط به سهم بالای زنان فارغ التحصیل دانشگاهی است که اولاً تعداد آن ها طی سال های اخیر در دانشگاه ها بیشتر شده ثانیاً اغلب در رشته هایی مشغول به تحصیل هستند که یا بازار کاری برای آن رشته وجود ندارد و یا در گزینش های اشتغال در همدان عموماً انتخاب ها به سمت گزینش آقایان است.
انتخاب یکی دو مدیر خانم برای رسانه ای شدن و یا اینکه بخواهیم بگوییم در این استان تعداد مدیران زن بالا رفته است و وضعیت خوبی دارد نیز دردی از این وضعیت دوا نکرده و نمی کند چرا که این بحث ها، با واقعیت های این روزهای اشتغال زمین تا آسمان تفاوت دارد.
قدم برنداشتن در این عرصه مساوی باپیش روی این جوانان روی لبه تیغ اقتصاد، لبه تیغ ازدواج، لبه تیغ باروری، لبه تیغ اشتغال، لبه تیغ تولید و غیره است و موارد منفی و آسیب هایی را در پی دارد
به هر حال استان همدان موقعیت این را دارد تا از ظرفیت دانشگاه های خود استفاده و به جای ورود به عرصه تولید کمی علم و البته مدرک دانشگاهی به سمت کیفی سازی آن ها، ایجاد زمینه های اشتغال، مهیّاسازی زمینه برای ورود فارغ التحصیلان دانشگاهی در مشاغل مرتبط، حذف رشته های غیرکاربردی و یا حداقل کاهش میزان ورودی و خروجی های دانشگاهی در آن رشته ها و مواردی از این قبیل پیش رود و مطابق با نیازهای استان، ظرفیت های استان و البته مشاغل تخصصی مورد نیاز در استان در مسیر آموزش و مهارت های شغلی فارغ التحصیلان که بسیاری از آن ها جز نخبگان و استعدادهای درخشان این مرز و بوم هستند با نگاه شایسته سالارانه قدمی بردارد...
تاکید می شود قدم برنداشتن در این عرصه مساوی باپیش روی این جوانان روی لبه تیغ اقتصاد، لبه تیغ ازدواج، لبه تیغ باروری، لبه تیغ تولید، لبه تیغ اشتغال، لبه تیغ صادرات و غیره که آسیب هایی را در پی دارد که پیامدهای آن ها به مرور زمان حتی جبران نشدنی خواهد بود.
نظر شما