ثریا آسایش؛ بازار: بخش کشاورزی پیشتاز مصرف آب است. این موضوع در کنار صنعتی بودن و فرهنگ نادرست مصرف، عامل مهم چالش‌های کنونی در کشور به ویژه استان نیمه بیابانی یزد است. این گزارش در جست‌وجوی عواملی است که بیشترین میزان مصرف آب در استان یزد را به خود اختصاص داده است. طی صحبت‌های خبرنگار بازار با کشاورزان، از چاه‌های غیرمجاز کارخانه‌ها به عنوان یکی از عمده‌ترین موارد مصرف آب در استان نام برده می‌شود. در برخی از گفته‌ها نیز به شرکت آب منطقه‌ای به عنوان مسئول کوتاهی در شناسایی و برخورد با چاه‌های غیرمجاز صنعت اتهام‌زنی می‌شود.
از یک سو دلیل اهمال‌کاری در مدیریت مصرف آب اشتغال صنعتی یزد عنوان می‌شود و از سوی دیگر ادعا می‌شود مصرف آب در بخش کشاورزی استان حدود ۶۰ درصد است که ناتوانی در برخورد با صنایع پرآبخواه این آمار را تا ۹۰ درصد افزایش داده است.
کشاورزی بیشترین سهم مصرف آب
کشاورزی استان بیشترین میزان مصرف آب را دارد؛ البته سازمان جهاد کشاورزی اعلام کرده که میزان مصرف آب بخش کشاورزی در حال حاضر کاهش و به ۹۷۰ هزار مترمکعب رسیده است؛ در عین حال، فشار بر روی این بخش برای کاهش مصرف آب تا سقف ۵۰۰ هزار مترمکعب همچنان ادامه دارد.
برخی کارشناسان مدعی هستند که میزان مصرف آب در بخش صنعت فاصله زیادی با بخش کشاورزی ندارد
بعضأ ادعاهایی مطرح می شود از این قبیل که چاه‌های بخش کشاورزی نسبت به چاه های صنایع مصرف آب ناچیزی دارند، اما بر اساس آمارهای رسمی، درستی این گفته در هاله ای از ابهام قرار دارد. عباس بشارتی، مدیر آب، خاک و امور فنی‌مهندسی سازمان جهاد کشاورزی یزد با بیان اینکه ارقام ارائه شده توسط رسانه‌ها در خصوص مصرف آب در بخش کشاورزی فاقد مبنای علمی است، به خبرنگار بازار می‌گوید: ضروری است شرکت آب منطقه ای چاه‌های غیرمجازی که توسط صنایع حفر شده را شناسایی و با آنان برخورد کند.
وی با بیان اینکه میزان مصرف آب در بخش صنعت فاصله زیادی با بخش کشاورزی ندارد، گفت: آب با شوری بالا برای صنعت قابل استفاده نیست و شرکت آب منطقه‌ای استان، آب‌های شوری که کیفیت لازم برای شرب را ندارد جهت مصارف کشاورزی در نظر گرفته است.
این کارشناس با اشاره به خشکسالی‌های اخیر در استان که شهرستان‌های تفت، اسلامیه، مهریز و مناطق ییلاقی را درگیر کرده، گفت: اکنون در شرایطی هستیم که نزدیک به ۷۰ درصد باغات استان خشک شده و کشاورزی در آن وجود ندارد.
آمارها سخن می گویند
مدیر آب، خاک و امور فنی‌مهندسی سازمان جهادکشاورزی استان یزد لازم دانست دبی آب چاه‌های صنایع استخراج شود و آمارهای مرتبط با مصرف آب در بخش کشاورزی اصلاح گردد. وی گفت: در صورت اصلاح آمار رسمی، به فرض احتساب ۱۵ درصد مصرف آب در صنایع، مصرف آب بخش کشاورزی حدود ۴۵ تا ۵۰ درصد برآورد می‌شود. تلاش‌های جهاد کشاورزی استان بر این محور است که با روش‌های نوین آبیاری سالانه حدود چهار تا پنج هزار هکتار تلفات آب کم شود.
مدیر آب، خاک و امور فنی‌مهندسی سازمان جهاد کشاورزی: در صورت اصلاح آمار مصرف آب بخش کشاورزی، این آمار در یزد حدود ۴۵ تا ۵۰ درصد برآورد می‌شود
بشارتی ضمن اشاره به ارزآوری محصولات گلخانه‌ای پرآبخواه و صادراتی مانند خیارسبز، هندوانه و بادمجان، گفت: مجموع آب مصرفی در صنایع گلخانه‌ای پنج درصد حجم کل آب مصرفی در بخش کشاوزی است اما تولید بخش کشاورزی ۱۰ برابر میزان آبی است که در صنایع استفاده می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه آب شرب مردم اولویت اول استان است و اگر لازم باشد روزی تمامی مصارف آب بخش‌های دیگر قطع شود، جهاد کشاورزی در این اقدام پیش‌قدم است، اظهار کرد: جهادکشاورزی به همان اندازه که آب را به صورت مجازی صادر می‌کند و از این طریق ارزآوری دارد چندین برابر همین مقدار خوراک دام و طیور یا آب به صورت مجازی وارد استان می‌کند.
مصرف ۸ تا ۱۰ درصد آب یزد در بخش صنعت
سید علی‌اکبر کلانتر رئیس خانه صمت استان با اشاره به اینکه برای مصرف آب در بخش صنعت کنتور وجود ندارد و آب مصرفی از طریق چاه تأمین می‌شود، گفت: میزان واقعی مصرف آب در بخش صنعت ارائه نشده و آمار تقریبی مصرف آب در صنعت حدود هشت تا ۱۰ درصد و کشاورزی در حدود ۸۰ درصد ارزیابی می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه آمار درستی از میزان مصرف آب در بخش‌های مختلف استان وجود ندارد، افزود: بیشترین میزان مصرف آب در صنایع فولادی، سرامیک، نساجی و کمترین میزان مصرف در حوزه برق و الکترونیک است.
رئیس خانه صمت یزد: جهادکشاورزی موارد مصرف زیاد آب در بخش خود را به بخش‌های دیگر مثل صنعت انتساب ندهد
کلانتر اولویت اصلی خانه صنعت، معدن و تجارت یزد را استقرار صنایع کم آبخواه با توجه به اقلیم هر منطقه عنوان کرد و گفت: جهت قرارگیری صنایع گسترده در استان نیاز است که آب در کنار صنایع قرار گیرد؛ درحالی که صنایع را نمی‌توان جا به‌جا کرد.
راهکارهای کاهش مصرف آب
رئیس خانه صمت استان یزد با اعلام اینکه روش‌های نوین در دنیا برای مقابله با مصرف زیاد آب در صنعت وجود دارد، گفت: ابتدا باید آمایش صنعتی انجام گیرد و مکان مناسب برای استقرار صنایع مشخص شود به عنوان نمونه شهرستان هرات و مروست مکان مناسب برای صنایع تبدیلی کشاورزی است.
وی با اشاره به کشت و صادرات هندوانه و خیارسبز در یزد که مصرف آب فراوان دارد گفت: آب برای استان حیاتی است. کشت صیفی‌جات و صادرات به امارات هزینه زیادی برای استان دارد و روش غرقابی نیز هنوز در کشاورزی استفاده می‌شود.
کلانتر با بیان اینکه درصد مصرف آب در صنعت زیاد نیست، بیان کرد: ۳۵ درصد صنایع استان در شهرک‌های صنعتی قرار دارند که مصرف آب آنها تحت کنترل است و چاه آب نیز ندارند. واحدهای صنعتی نساجی در استان نیز از چاه آب استفاده نمی‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه تعدادی واحد بزرگ صنعتی از قبل در استان وجود داشتند که میزان مصرف آب آنها مشخص است، گفت: در صورت نیاز نظارت و بازرسی انجام شود و سازمان جهادکشاورزی موارد مصرف زیاد آب در بخش خود را به بخش‌های دیگر مثل صنعت انتصاب ندهند از سوی دیگر با توجه به مصرف ۸۰ درصد آب در بخش کشاورزی لازم است سیستم آبیاری نوین در این بخش نصب شود تا حدود ۴۰ درصد صرفه جویی صورت گیرد زیرا در صورت صرفه جویی ۳۰ درصد آب استان ذخیره می‌شود.
قطره آب اساس مدیریت منابع آبی
دانشیار دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی دانشگاه یزد با بیان اینکه بخش کشاورزی با ۸۵ درصد مصرف، بیشترین میزان مصرف آب را دارد، بیان کرد: در قاره آسیا مصرف آب کشاورزی حدود ۸۵ درصد است اما در صنعت نیز تلفات آب وجود دارد. اگر در بخش کشاورزی ۱۰ درصد صرفه جویی انجام شود به اندازه کل مصرف آب در صنعت است.
حسین ملکی‌نژاد با اشاره به روش اصولی کشت که با مصرف آب کمتر و تولید بیشتر همراه است، اظهار کرد: «کارایی مصرف آب» اصطلاحی است که در مناطق کم آب به ازای هر مترمکعب آبی که مصرف می‌شود میزان محصول تولیدی برآورد شود و تولید بر واحد سطح ملاک نیست از سوی دیگر باید گفت در مناطق کم‌آبخواه قطره آب باید معیار تولید باشد. اصولاً قطره آب اساس مدیریت منابع آبی است که از منابع ناچیزی که وجود دارد نهایت بهره برداری انجام گیرد و تولید نیز افزایش یابد.
ملکی نژاد با اشاره به صنایع فولادی، معدنی و کاشی که آب زیادی مصرف می‌کنند و باعث آلودگی هوا می‌شوند، گفت: در صنعت کاشی روش‌ها و دستگاه‌های جدیدی آمده است که میزان مصرف آب صنایع را کم می‌کند و اخیرا کارخانه‌ای در میبد، کاشی خشک تولید کرده که میزان مصرف آب را کاهش می‌دهد.
این استاد دانشگاه خواستار استفاده از تکنولوژی‌های جدید برای صنایع پرآبخواه شد که مصرف آب را کاهش دهد و افزود: آلودگی منابع آبی توسط صنایع بحث بسیار مهمی است. عمدتا پساب کارخانه‌ها در چاه‌های جذبی رها شده یا از طریق تانکر در دشت‌ها خالی می‌شود که موجب آلودگی آب، هوا و خاک می‌شود.
۸۵ درصد مصرف آب در بخش کشاورزی
جواد منصوری، معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای استان پروانه صادر شده را مبنای تعیین مقدار آب مصرفی عنوان کرد و گفت: بیان ۸۵ درصد مصرف آب در بخش کشاورزی بر اساس آب مجاز پروانه‌دار و شناسایی چاه‌های غیر مجازی است که آبدهی آن اندازه گرفته شده است.
وی با اعلام اینکه در صورت وجود چاه غیرمجاز در صنایع و شناسایی نشدن توسط سازمان آب منطقه‌ای، در محاسبات این سازمان لحاظ نمی‌شود، گفت: بازدیدهای مقطعی شرکت آب منطقه‌ای و گزارش‌های واصله به این سازمان منجر به شناسایی چاه‌های غیر مجاز در استان می‌گردد.
منصوری با اشاره به توزیع عادلانه آب طبق قانون مصوب 61 نحوه برخورد با خاطیان چاه‌های غیرمجاز را اینگونه بیان کرد: ابتدا اخطار داده می‌شود که ظرف مدت ۲۰ روز اقدام شود. در صورت همکاری با سازمان آب منطقه‌ای چاه مسدود می‌شود و در صورت عدم همکاری با مراجعه به دادگاه و حکم قضایی با بتن مسدود شده و هزینه‌ها از متخلف با شکایت به دادگاه اخذ می‌شود همچنین میزان آبدهی، ساعت و حجم آب چاه های مجوزدار مشخص می‌باشد همچنین در داخل چاه‌ها کنتور نصب شده و ساعت برق تعیین شده است.
سازمان آب منطقه ای منکر وجود چاه‌های غیرمجاز در صنعت نیست
معاون بهره برداری و سیاست‌گذاری آب منطقه ای استان با اعلام اینکه بر اساس مجوز صادر شده برداشت نیز در همین حدود است، گفت: سازمان آب منطقه ای منکر وجود چاه‌های غیرمجاز در صنعت نیست اما استان یزد جزو استان‌هایی است که کمترین چاه‌های غیرمجاز در صنعت دارد.
راهکار های مدیریت مصرف
به نظر می‌رسد ضعف اطلاع‌رسانی و عدم تعامل دستگاه‌های استان زمینه ساز تنش بین ارگان‌های اداری است؛ در حالی که شرکت آب منطقه ای استان با اطلاع رسانی شفاف در مورد میزان آب مصرفی بخش‌های مختلف می‌تواند زمینه ساز تعامل مناسب سازمان‌ها باشد و قطعا نهادهای اداری استان را مکلف به انجام وظایف‌شان خواهد کرد.
جهادکشاورزی استان نیز لازم است دنبال روش‌های جایگزین و پیشرفته در امر کشاورزی باشد و از کارشناسان این حوزه کمک گیرد و براساس توان آبی استان به تولید و کشت بپردازد. از طرف دیگر بخش صنعت و معدن استان نیز ضروری است تکنولوژی روز دنیا را به کارگیرد تا آب کمتری مصرف شود و برنامه های مدون برای جلوگیری از آلودگی آب داشته باشد زیرا احتمال آلوده شدن آب در بخش صنعت بسیار زیاد است.
شاید مصلحت اندیشی در امر مدیریت آب استان وجود داشته باشد اما باتوجه به مکانیزم‌های موجود در بخش‌های مختلف اداری استان اجرای آن با محدودیت همراه است و تاثیرگذاری زیادی بر روند مصرف آب در بخش‌های مختلف ندارد.
نظر شما