بازار؛ گروه آب و انرژی: حدود ۱۸ سالی می شود که در حوزه بازیافت زباله های پلیمری کار می کنند اما هدف اصلیش را تولید بنزین و گازوییل از زباله اعلام می کند. می گوید، اولین بار است که کسی در ایران و حتی دنیا از زباله هایی که چالش اصلی محیط زیست است، چنین انرژی ارزشمندی را تولید می کند. به گفته «عباس پاکپور» مجری و ایده پرداز طرح تولید بنزین از زباله؛ سالیانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن زباله پلیمری در کشور تولید می شود که دست کم می توان از آن یک میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر بنزین تولید کرد.
آنگونه که پاکپور می گوید: تولید هر لیتر بنزین از زباله های پلیمری حدود سه هزار تومان تمام می شود در حالیکه این انرژی در بازار کشورهای همسایه دست کم یک دلار قیمت دارد. به گفته این فعال اقتصادی، بنزین تولید شده در این طرح کیفیت بالایی داشته و استاندارد بالاتر از یورو ۵ دارد. آنگونه که از گفته های این فعال اقتصادی بر می آید: کشورهایی خارجی به دلیل اهمیت بالایی که برای چالش های زیست محیطی خود قائل هستند، بیشتر از ایران پیگیر اجرایی شدن این طرح هستند و سرعت پبشروی کار در سایر کشورها بیش از ایران است. به گفته این فعال اقتصادی، معاونت علمی ریاست جمهوری به دنبال ثبت جهانی این اختراع است. اختراعی که گفته می شود در فرآیند تبدیل پلیمر به بنزین یا گازوییل حتی یک گرم ماده بلا استفاده هم باقی نمی ماند.
به گفته او، می توان از هر کیلو پلاستیک یک لیتر (معادل ۸۵۰ گرم) بنزین و گازوییل تولید کرد. الباقی آن هم ۱۰ الی ۱۵ درصد تبدیل به گاز می شود که عملا سوخت راکتور را تامین می کند. حدود ۵ درصد دیگر آن هم تبدیل به کوک می شود که قیمت بالایی در بازار جهانی داشته و در صنایع فولاد مصرف می شود
متن کامل گفتگوی بازار با «عباس پاکپور» فعال اقتصادی، مجری و ایده پرداز طرح تولید بنزین از زباله را در ادامه می خوانید:
* زباله هایی که نه تنها نتوانسته ایم درآمدی از آن کسب کنیم بلکه سالانه خسارت بالایی را هم از دفن غیر بهداشتی و اصولی آن به محیط زیست وارد می شود در چنین شرایطی گفته می شود که شما به دنبال تولید انرژی با ارزشی همچون بنزین از زباله ها هستید. آیا پیش از این نیز چنین اتفاقی در کشور صورت گرفته بود؟
مشابه کاری که ما انجام می دهیم در داخل و حتی خارج از کشور وجود ندارد و کاملا کار نویی محسوب می شود. به همین دلیل هم ثبت اختراع دریافت کرده ایم و قرار است با حمایت معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری نسبت به ثبت جهانی اختراع خود هم اقدام کنیم.
* معنای صحبت های شما این است که تولید بنزین از زباله در دنیا هم تا حالا اتفاق نیفتاده است؟
حتی در کشورهای پیشرفته همچون آلمان و انگلیس با وجود اینکه تفکیک از مبدا زباله بالاست اما در خصوص بازیافت زباله های پلیمری کار خاصی انجام نشده است. این کشورها معمولا زباله های پلیمری خود را به کشورهای دیگر صادر می کنند. البته در کشورهای ثالث هم این زباله ها عموما دپو می شود. حتی آلمان برای صادر کردن این زباله ها به ازای هر تن حدود ۴۰ یورو هزینه می کند.
*عموما زباله ها به کدام کشورها صادر می شود و در کشورهای ثالث این زباله ها چه کارکردی دارند؟
در گذشته بیشتر این محصولات به چین صادر می شود و در آنجا عموما سوزانده میشد و بخش کوچکی هم تبدیل به گرانول می شد. اما چینی ها به دلیل آلودگی جدی هوا جدیدا این کار را محدود کرده و قرار است که تا پایان امسال آن را متوقف کنند. یک سری از کشورها مثل هنگ کنگ در طول سال های گذشته محل دپوی این پلاستیک ها شده اند. این در حالی است که زباله های پلیمری تا هزار سال در طبیعت باقی می ماند و تجزیه نمی شود.
روزانه ۸۰ میلیون کیلوگرم یا ۸۰ هزار تن زباله در کشور تولید می شود که ۱۵ درصد آن زباله های تولید شده پلیمری (هر کالایی که منشا پلاستیک دارد) است. این یک ظرفیت فوق العاده ای برای تولید بنزین و گازوییل است که نفع زیست محیطی آن قابل ارزش گذاری نیست
*فرایند تولید بنزین از زباله از چه زمانی در کشور آغاز می شود؟
این طرح ابتدا با توافقی که با سازمان بازیافت شهرداری تهران منعقد گردیده است در محل مجتمع آراد کوه وابسته به سازمان بازیافت شهرداری تهران به اجرا در آمد و البته قبل از شیوع کرونا راه اندازی شد. اما بعد از پاندمی عملا به دلیل مسائل بهداشتی این کار متوقف شده است.
*آنگونه که آمارها نشان می دهند میزان تولید زباله در ایران ۲ تا ۳ برابر استاندارد جهانی است. با توجه به حجم بالای تولید زباله در کشور ما چه میزان می توان بنزین و گازوییل از محل زباله های پلیمری تولید کرد؟
بر اساس آمارهای جهانی هر نفر روزانه حدود یک کیلوگرم زباله تولید می کند. (البته میزان تولید زباله در کشور ما از حد استانداردهای جهانی کمی بالاتر است. ) اگر مبنا را سرانه جهانی در نظر بگیریم می توان ادعا کرد که روزانه ۸۰ میلیون کیلوگرم یا ۸۰ هزار تن زباله در کشور تولید می شود. برآوردهای صورت گرفته حاکی از این است که ۱۵ درصد زباله های تولید شده پلیمری (هر کالایی که منشا پلاستیک دارد) است. و طبق امار اعلامی حدودا سالیانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن زباله پلیمری داریم که ثروت قابل توجهی است.
اما مساله اینجاست که میزان تفکیک از مبدا زباله در کشور ما بسیار محدود است. البته در بهترین حالت حدود ۱۰ درصد از زباله های پلاستیکی در کشور ما تفکیک و به وسایل پلاستیکی دست دو که مصارف بهداشتی ندارند، تبدیل می شوند. در واقع حدود ۹۰ درصد زباله های پلیمری ما امحا می شود.
* از هر کیلو زباله پلیمری چقدر می توان بنزین تولید کرد و آیا فرآیند تولید صرفه و توجیه اقتصادی دارد؟
براساس بررسی های صورت گرفته تقریبا از هر کیلو پلاستیک یک لیتر بنزین و گازوییل می توان در کشور تولید کرد. هر لیتر بنزین و گازوئیل حدود ۸۵۰ گرم است الباقی آن هم ۱۰ الی ۱۵ درصد تبدیل به گاز می شود که عملا سوخت راکتور را تامین می کند و حدود ۵ درصد آن هم تبدیل به کوک می شود. جالب است که بدانید قیمت کوک از بنزین و گازوییل بالاتر بوده و در صنایع همچون فولاد مورد استفاده قرار می گیرد. عملا تکنولوژی که ما ایجاد کردیم هیچ نوع پسماند و آلایندگی زیست محیطی ندارد. در واقع اگر این فرآیند تنها مخاطرات زیست محیطی امحای زباله را هم از بین ببرد، توجیه پذیر است. البته به لحاظ اقتصادی هم درآمد بسیار قابل توجهی دارد.
می توان از هر کیلو پلاستیک یک لیتر (معادل ۸۵۰ گرم) بنزین و گازوییل تولید کرد. الباقی آن هم ۱۰ الی ۱۵ درصد تبدیل به گاز می شود که عملا سوخت راکتور را تامین می کند. حدود ۵ درصد دیگر آن هم تبدیل به کوک می شود که قیمت بالایی در بازار جهانی داشته و در صنایع فولاد مصرف می شود
*تولید هر لیتر از محل زباله های پلیمری چقدر تمام می شود؟
هم اکنون حداکثر هزینه تولید هر لیتر سوخت(با احتساب همه هزینه ها از سرمایه گذاری تا هزینه های جاری) حدود ۳ هزار تومان است. در حالیکه هم اکنون قیمت بنزین و گازوییل در کشورهای اطراف ما متوسط یک دلار است. به همین دلیل اجرای این طرح توجیه اقتصادی بالایی دارد.
* بر اساس برنامه ریزی که صورت گرفته آیا قرار است که بنزین تولید شده از پلیمر به مصرف داخلی برسد؟
در حال حاضر هر لیتر بنزین یارانه ای در کشور ما به قیمت ۱۵۰۰ تومان و بنزین آزاد به قیمت ۳ هزار تومان فروخته می شود در حالی که تولید بنزین برای دولت خیلی بیشتر از این حرف ها تمام می شود. در واقع به دلیل یارانه ای که دولت در حوزه انرژی پرداخت می کند، کارکرد داخلی محصول ما اقتصادی نیست و فروش آن باید در بازارهای هدف صادراتی انجام شود.
*کیفیت بنزین که قرار است از طریق زباله ها پلاستیکی تولید شود در چه وضعیتی قرار دارد؟ آیا استاندارد های یورو ۵ را می تواند پاس کند؟
بر اساس آنالیزهای صورت گرفته در مرکز پژوهشگاه دانشکده نفت و پالایشگاه تهران، استاندارد بنزین تولید شده از پلیمر حتی بالاتر از استانداردهای یورو ۵ است. چرا که مواد مصرفی بنزین استحصالی ما پلاستیکی بوده و عملا فاقد سولفور است. سولفور در بنزین تولیدی ما صفر است به همین دلیل به لحاظ کیفیت از یورو ۵ بالاتر بوده و در بالاترین سطح استاندارد قرار دارد.
مواد مصرفی بنزین استحصالی از پلیمر، پلاستیکی بوده و عملا فاقد سولفور است. سولفور در بنزین تولیدی ما صفر است به همین دلیل به لحاظ کیفیت از یورو ۵ بالاتر بوده و در بالاترین سطح استاندارد قرار دارد
*بر اساس هدف گذاری که انجام دادید قرار است که چه میزان بنزین از طریق پلیمر در کشور تولید شود؟
شرکت پترو فرایند پلیمر در اسکیل های ۱۰، ۲۰ و ۱۰۰ تن در روز طراحی های لازم را صورت داده که در صورت مساعدت مسئولین امکان بازیافت بیش از ۶۰ درصد زباله های پلیمری وجود دارد که ظرفیت قابل توجهی خواهد بود.
*با توجه به حجم بالای تولید زباله در ایران نمونه ساخته شده بسیار ناچیز است. آیا برنامه ای برای افزایش ظرفیت تولید دارید؟
نمونه ساخته شده تنها یک نمونه صنعتی کوچک بوده و از جهت مساله اقتصادی ساخته نشده است. در واقع ما بیشتر دنبال این بودیم که نمونه آزمایشگاهی را به نمونه صنعتی تبدیل کرده و به نوعی ریسک پاسخ گویی خود را کاهش دهیم. اما صنعتی کردن این پروژه همانند سایر صنایع دیگر با بروکراسی های پیچیده اداری مواجه بوده و همین مساله کار را برای ما سخت کرده است.
با این وجود برای یک پروژه ۲۰ تنی در چابهار سرمایه گذار داریم که هم اکنون مراحل پایانی بخش اداری خود را طی می کند. این پرژه مجوز سازمان محیط زیست را گرفته و زمین آن هم اختصاص داده شده است. هم اکنون پیگیر امور مربوط به دریافت تسهیلات هستیم.
البته نباید فراموش کرد که عمده مراکز استان های ما بالای یک میلیون جمعیت دارند. به همین دلیل می توان گفت که حداقل در مراکز استانی واحدهایی با ظرفیت ۱۰۰ تن لازم است که احداث شود.
برای پذیرش این پروژه در کشورهای دیگر مسیر کوتاهتری را طی می کنیم. به عنوان مثال در آستانه امضای پیش قرارداد این پروژه در اقلیم عراق، آلمان، اسپانیا، کانادا، اکراین و افغانستان هستیم
*چه میزان از سرمایه لازم برای اجرای این طرح قرار است که از محل تسهیلات تامین شود و چه میزان را باید خود سرمایه گذار تامین کند؟
بر اساس نظر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، تا ۸۰ درصد منابع مالی لازم برای اجرای پروژه از محل صندوق کارآفرینی در قالب تسهیلات تامین خواهد شد. امیدوارم که به زودی عملیات کلنگ زنی و ساخت این پروژه آغاز شود. همچنین قرار است که به زودی نشستی را با شهرداری تهران برای راه اندازی واحدی با ظرفیت ۱۰۰ تن داشته باشیم. مذاکراتی را با شهرداری شهرهای دماوند، مشهد، تبریز، ارومیه، گلستان، کردستان و سنندج، شیراز و خوزستان داشتیم و بعضا پیش نویس هایی نیز تهیه شده است.
*آیا برنامه ای برای اجرای این طرح در کشورهای دیگر وجود ندارد؟
اواخر بهمن ۹۸ که این پروژه رونمایی شد. اوایل اسفند همان سال ۵۵ تیم از مجموعه بازدید کردند که ۸ تای آنها هم نماینده شرکتهای خارجی بودند. ولی بعد از آن درگیر ویروس کرونا بودیم و نیمه نخست سال گذشته را تقریبا از دست دادیم و ارتباط ما عملا با سرمایه گذاران کم شد. متاسفانه قصه کرونا برگزاری جلسات و پیشروی کار را مختل کرده و موجب شده که پیشروی کار سانتی متری شود. هم اکنون هم بسیاری از سرمایه گذاران چه داخلی و چه خارجی علاقه مند به بازدید این طرح هستند اما به دلیل محدودیت رفت و آمدی امکان پذیر نیست. به عنوان مثال چابهار عموما در وضعیت قرمز و نارنجی قرار داشت و حتی امکان بازدید برای خود ما هم بعضا ممکن نبوده است.
*به مشکلات اداری که سر راهتان وجود دارد، اشاره کردید. چرا با وجود ارزش افزوده بالا و اثرات مثبت محیط زیستی این طرح مدیران مسئول در دستگاه های اجرایی روند انجام این طرح را سرعت نمی بخشند؟
این پروژه یک طرح دانش بنیان است به همین دلیل خیلی آشنا به گوش مدیران نیست و بخش اداری آن کار بیشتری را می طلبد و زمان زیادی می برد. با وجود همه کاستی ها بخش عمده ای از کارهای اداری خود را انجام دادیم.
*درحال حاضر بنزین مهم ترین کالای صادراتی کشور است که صدور آن هم درآمد خوبی برای وزارت نفت دارد. بر همین اساس تولید بنزین توسط یک بخش خصوصی شاید خیلی به مذاق مجموعه وزارت نفت خوش نیاید. با این اوصاف واکنش وزارت نفت به عملکرد و طرح شما چه بوده آیا حمایتی کرده است؟
ما نیازی به حمایت وزارت نفت نداریم. آنجایی بحث حمایت پیش می آید که قرار باشد سهمیه ای تخصیص داده شود. در حال حاضر پیگیری نهایی ما با ستاد قاچاق کالا و ارز است. بنزینی که ما صادر می کنیم، منشا زباله های پلمیری دارد و نگرانی بابت صدور آن وجود ندارد. نگرانی اصلی این است که به اسم این بنزین پلیمری، قاچاق بنزین صورت نگیرد و فرصتی برای قاچاق سوخت از کشور فراهم شود.
*اما هستند کسانی که مدعی تولید بنزین از زباله هستند؟
کار ما از مرحله ادعا گذشته و در حال تولید هستیم. اما ما هم ادعاهای کذایی که در اینباره وجود دارد را شنیده ایم. اما هیج کدام صحت ندارد چه در داخل و چه در خارج از کشور. این ادعاها اگر درست بود، شرکتهای خارجی تا این اندازه نسبت به همکاری با ما ابراز تمایل نمی کردند.
سالیانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن زباله پلیمری داریم که ثروت قابل توجهی است و می توان با تبدیل آن به بنزین ثروت فوق العاده ای ایجاد کرد
*کدام کشورها تمایل بیشتری به سرمایه گذاری و همکاری با شما در خصوص اجرای این پروژه داشته اند؟
اتفاقا ما برای پذیرش این پروژه در کشورهای دیگر مسیر کوتاهتری را طی کردیم. به عنوان مثال در آستانه امضای پیش قرارداد این پروژه در اقلیم عراق، آلمان و اسپانیا و کانادا و اکراین و افغانستان هستیم. بروکراسی های اداری در داخل کشور بخش زیادی از وقت و انرژی ما را می گیرد.
* آغاز همکاری مشترک با کشورهای خارجی در چه وضعیتی قرار دارد؟
هم اکنون نماینده آلمان از این پروژه بازدید کرده و موافقت اولیه را هم صادر کرده اند. منتظر مشخص شدن داستان کرونا هستند تا کارشناس فنی آنها برای بازدید از آن به ایران بیایند. کانادا هم پیشنهاد تاسیس یک شرکت مشترک را داده است. پیش نویس همکاری با کشور اوکراین آماده است. نمایندگان ترکیه، پاکستان و افغانستان پروژه را بازدید کردند. اگر قصه کرونا نبود خیلی جدی تر بودتد. میزان سرمایه گذاری پروزه به نسبت خروجی آن بسیار پایین است.
نظر شما