آژانس نهادی صرفاً نظارتی است و حق تعیین تکلیف برای ایران ندارد| همه تحریمها برداشته نمی شوند

بازار؛ گروه بین الملل: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز جمعه در بیانیه‌ای اعلام کرد «رافائل گروسی»، مدیر کل آژانس روز ۱۷ ژوئن نامه‌ای به مسئولان ایرانی در این خصوص نوشته اما «ایران به این نامه پاسخ نداده و مشخص نکرده که آیا قصد حفظ کردن توافق فعلی را دارد یا خیر.»

در بخشی از بیانیه نهاد دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل آمده است: «در این خصوص به پاسخ فوری ایران نیاز است. رافائل گروسی بر اهمیت حیاتی گرآوری داده از فعالیت‌های تهران به موجب این توافق تأکید کرده است.»

بر این اساس «گروسی» شورای حکام اعضای این شورا را در جریان مسئله مربوط به توافق فنی با ایران قرار داده است.

سال گذشته مجلس شورای اسلامی ایران قانونی را به تصویب رساند که دولت را ملزم می‌کند در صورت عدم رفع تحریم‌ها علیه ایران بازرسی‌های آژانس اتمی در ایران را معلق کند.

با سر رسیدن زمان این اقدام، ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اسفندماه سال گذشته به توافقی برای ارائه دسترسی‌های داوطلبانه از سوی ایران به دو مکان مشخص شده و تسهیل فعالیت‌های راستی آزمایی آژانس دست یافتند. این توافق چند هفته پیش پیش به مدت یک ماه دیگر (تا تاریخ ۲۴ ژوئن مصادف با سوم تیرماه) تمدید شد.

در حالی آژانس ارزیابی فنی از این توافق دارد که ایران توافق حاصل شده با آژانس را توافقی سیاسی می داند و نه فنی. بدن معنا که ایران معتقد است توافق مذکور در جهت تسهیل توافق وین صورت گرفته است و نه اینکه جزو وظایف ایران ذیل آژانس باشد.

در خصوص عدم تمدید این توافق بر مذاکرات وین خبرنگار بازار گفتگویی با پروفسور «ویلیام بیمن» استاد دانشگاه مینه سوتا انجام داده که در ادامه می آید.

پروفسور ویلیام بیمن، استاد و رئیس دپارتمان انسان‌شناسی دانشگاه مینه سوتا آمریکا است. وی یک پژوهشگر شناخته شده بین‌المللی در زمینه خاورمیانه و جهان اسلام، به‌ویژه ایران، منطقه خلیج‌فارس و آسیای میانه به شمار می‌رود. بیمن همچنین طی سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ ریاست بخش خاورمیانه انجمن مردم‌شناسی آمریکا را بر عهده داشته است.

*توافق اخیر ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی که به مدت 4 ماه تمدید شده بود به پایان رسیده است. ایران معتقد است این توافق اقدامی سیاسی و برای تسهیل در مذاکرات وین صورت گرفته است. ولی آژانس این توافق را جزو تعهدات ایران ذیل آژانس به حساب آورده است. در حالیکه ایران صرفا بر اساس توافقات پادمانی ذیل NPT باید اجازه بازرسی بدهد. ارزیابی شما چیست؟
من معتقدم ارزیابی ایرانی درست است، اما بالاخره اگر قرار بود هر توافقی انجام شود، باید زمانی شروع شود و باید یک برنامه داشت. شاید دولت بایدن و طرفهای اروپایی برجام بسیار خوش بین بودند.

من باید مرتباً تکرار کنم که آژانس بین المللی انرژی هسته ای مطلقاً هیچ قدرت تقنینی ندارد. آنها یک سازمان بازرسی هستند. آنها نمی توانند از نظر سیاست، آنچه را که باید یا نباید انجام دهند، به ایران دیکته کنند.

آنها می توانند در مورد انطباق ایران با پروتکل های بازرسی گزارش کنند، اما این همان کاری است که آنها باید انجام دهند. با این حال، هرگونه سیاست گذاری در حوزه «اظهار عقیده» آژانس انرژی هسته ای انرژی اتمی قرار می گیرد. بازهم آنها هیچگونه قدرت تقنینی ندارند. آنها گزارش می دهند و سازمان ملل و طرفهای برجام براساس این اطلاعات عمل می کنند.

*ایران این توافق را برای دوره دیگری تمدید نکرده است. این موضوع چه آثاری بر مذاکرات وین خواهد داشت؟
منصفانه است که بگوییم ایران این توافق نامه را برای مدت دیگری تمدید نکرده است. ممکن است هنوز اتفاق بیفتد. خیلی چیزها به سیاست داخلی ایران بستگی دارد.

«رئیسی» به عنوان یک رئیس جمهور اصولگرا به برجام شک دارد. حدس و گمان زیادی وجود دارد که بهترین استراتژی ایران چیست - معامله را قبل از روی کار آمدن آقای رئیسی نهایی کند یا صبر کند تا او به طور رسمی رئیس جمهور شود.

خاتمه دادن به توافق قبل از روی کار آمدن آقای رئیسی این مزیت را دارد که به وی اجازه می دهد در ازای هرگونه منفعت اعتبار خود را بدست آورد، در حالی که می تواند آقای روحانی را مسئول هرگونه ناکامی قرار دهد. بنابراین من معتقدم که مقامات ایرانی جوانب مثبت و منفی انتظار یا حرکت رو به جلو را ارزیابی می کنند.

*آیا ایران و آژانس می توانند راهی برای برون رفت از این وضعیت پیدا کنند؟
یک بار دیگر، آژانس انرژی هسته ای نهادی تقنینی نیست. آنها یک سازمان بازرسی هستند. آنها بازرسی می کنند و گزارش می دهند. سازمان ملل و طرفهای برجام نهادهای نظارتی هستند. اگر ایران پروتکل های بازرسی را رعایت نکند یا آن را رعایت کند، آژانس بین المللی انرژی هسته ای این حرف را می زند، اما نمی تواند ایران را به هیچ کاری وادار کند.

*ارزیابی شما از روند آتی مذاکرات وین با توجه به تغییر رئیس جمهور در ایران چیست؟
پاسخ به این یک سوال نامشخص است. من در بالا پاسخ دادم آقای رئیسی قبل از روی کار آمدن از توافق از مزایای بسیاری برخوردار است. اگر من در جایگاه او بودم، اصرار می کردم که توافق نهایی شود تا بتوانم اعتبار آن را بدست آورم.

تردیدی نیست که اگر حتی بهبود جزئی در کاهش تحریم ها محقق شود، اقتصاد ایران بهبود خواهد یافت. حذف کامل کلیه تحریم ها علیه ایران در این بازه زمانی امکان پذیر نیست. موضوع بسیار پیچیده است. اما برخی از تغییر شکل تحریمها می تواند نقطه آغاز ادامه مذاکرات باشد.