حامد شایگان؛ بازار: صنعت و تولید کشور در چند سال گذشته به دلیل افزایش تورم، مشکلات تامین ارز برای تامین مواد اولیه و محدودیت های انتقال پول صادرات به داخل کشور و ... با چالش های جدی مواجه شد و در شرایط کنونی که در آستانه روی کار آمدن دولت بعدی هستیم تحلیل های زیادی درباره چشم انداز صنعت و تولید ایران مطرح است، از این رو خبرنگار «بازار» با «آرمان خالقی» عضو هیات میره خانه صنعت، معدن و تجارت گفتگو کرده است؛
در ادامه متن کامل این گفتگو را می خوانید؛
*در حال حاضر اقتصاد ایران در هاله ای از ابهام فرو رفته و رکود و تورمی باعث شده مشکلات عدیده ای در بازار به وجود بیاید، از طرف دیگر انتخابات ریاست جمهوری در پیش است، آیا با این وضعیت دولت بعدی می تواند مشکلات اقتصادی را حل کند؟
در چند ماه گذشته صنعتگران و بازرگانان چشمشان را به انتخابات دوخته اند تا مشخص شود اقتصاد ایران در چه مسیری حرکت خواهد کرد و بلاتکلیفی در این روزها هم بیشتر شده و اگر دولت آینده رویکردش گرفتن تصمیم های کارآمد باشد و تشتت در بین قوا کاهش یابد می توان امیدوار بود که تغییرات مثبتی در اقتصاد ایران حاصل می شود اما اگر دولت آینده به دنبال ماجراجویی و رویکرد پوپولیستی باشد و سیاست گذاری بنیادین انجام نشود با همین شدت تورم در ایران ادامه پیدا می کند.
اگر دولت آینده به دنبال ماجراجویی و رویکرد پوپولیستی باشد و سیاست گذاری بنیادین انجام نشود با همین شدت تورم در ایران ادامه پیدا می کند
*در شرایط کنونی قدرت خرید مردم به شد کاهش پیدا کرده و اگر تورم هم متوقف شود بازهم توان خرید کالا با این قیمت ها را ندارند، در چنین وضعیتی چه راهکاری وجود دارد؟
در شرایط کنونی برای اینکه قدرت خرید مردم بهبود پیدا کند باید تولید ملی افزایش پیدا کند و آن هم نیاز به بازار خارجی دارد و اگر تولید کنیم بازار برای خودمان محدود است و از آنجایی که عملا قدرت خرید هم پایین است خیلی زود بازار از تولیدات داخلی اشباع می شود.
*کدام یک از کاندیداها در شرایط کنونی بیشتر روی تولید تمرکز کرده است و آیا نقش بخش خصوصی هم در مشورت برای رفع مشکلات بخش تولید در نظر گرفته می شود؟
در شرایط کنونی برنامه های آقای رئیسی در زمینه بهره وری، افزایش تولید و رفع موانع صادرات و ... مطرح شده است و حتی در جلساتی که ستاد آیت الله رئیسی با بخش خصوصی برگزار شده تمام دغدغه های بخش خصوصی مطرح شد و البته در یک سال گذشته در بازدیدهای استانی خود در واحدهای تولیدی حضور پیدا کرده و این نشان می دهد که اولویت او تولید و اقتصاد است، اما مساله ای که باید مورد توجه قرار داد این است که به طور قطع برنامه خوب را نمی توان با آدم های ضعیف پیش برد و حالا باید دید که تیم اجرایی رئیس جمهور آینده چه کسی خواهند بود.
در جلساتی که ستاد آیت الله رئیسی با بخش خصوصی برگزار شده تمام دغدغه های بخش خصوصی مطرح شد و البته در یک سال گذشته در بازدیدهای استانی خود در واحدهای تولیدی حضور پیدا کرده و این نشان می دهد که اولویت او تولید و اقتصاد است
*در سال های گذشته عمده ترین مشکل اقتصاد کشور فساد بود، فکر می کنید آیا این فساد سازمان یافته در سیستم وجود دارد و با تغییر دولت هم نمی توان ان را ریشه کن کرد؟
در سال های اخیر باندها و گروه هایی در اثر نوع مدیریتی که بکار می گرفتند فساد را به وجود می آورند و در نهایت برخورد چندانی با آنها نمی شد و اگر در دولت آینده در برخورد با متخلفان جدی شود وضعیت تغییر می کند و برخورد فردی می شود نه باندی و گروهی! به طور قطع وقتی برخورد از بالا به پایین نباشد تمام سیستم درگیر فساد شده و هیچ دولتی هم نمی تواند خود را از فساد مبرا کند، زیرا همواره عده ای از رانت ها ارتزاق می کنند و به دنبال فرصت ها هستد، از این رو شفافیت است که اقتصاد را از فساد واکسینه می کند.
*کدام عامل در سال های گذشته بیشتر در بخش تولید و صنعت کشور مشکل ساز بود و چگونه در کشور برخی به بهانه تولید و تجارت سوء استفاده می کردند؟
در سال های گذشته بحث امضای طلایی در بخش های مختلفی داشتیم، اما در دولت روحانی امضای طلایی برای واردات خودرو بسیار آزار دهنده بود یا اینکه رانت هایی برای واردات مواد اولیه برای تولید انحصاری و ... وجود داشت یا حتی برای برخی کالاها ارز برای مواد اولیه داده می شد، اما به کالاهای دیگر داده نمی شد و این رانت های ویژه بود که به بهانه تنظیم بازار رخ می داد و در واقع هدف این بود که به عده ای رانت داده شود.
در دولت روحانی امضای طلایی برای واردات خودرو بسیار آزار دهنده بود یا اینکه رانت هایی برای واردات مواد اولیه برای تولید انحصاری و ... وجود داشت یا حتی برای برخی کالاها ارز برای مواد اولیه داده می شد، اما به کالاهای دیگر داده نمی شد
*در حال حاضر دولت بعدی اگر بخواهد مشکلات تولید و اقتصاد کشور را برطرف کند چه اولویت های برای اقدام باید داشته باشد؟
اگر دولت بعد جسارت داشته باشد که رانت های این چنینی را برای همیشه از بین ببرد و راه سوء استفاده از مابه التفاوت ارزی را هم از بین ببرد و قیمت انرژی را واقعی کند بعد از اصلاح این مشکلات باید بیاید حقوق ها را هم اصلاح و واقعی کند.
*موضوع اصلاح قیمت انرژی در دولت قبل از طریق طرح هدفمندی یارانه ها دنبال شد اما عملا ادامه پیدا نکرد و مشکلات در بخش انرژی همچنان پابرجاست، مشکل اجرای هدفمندی یارانه ها کجاست؟
دولت نهم و دهم بحث واقعی سازی انرژی را دنبال کرد اما بعد آن را رها کرد، در حالی که در آن زمان قیمت ارز در ایران پایین بود و اجرای این سیاست راحت تر بود. برای نمونه قیمت ارز ۴ هزار تومان بود و در دنیا برخی کشورها بنزین، یک دلار فروخته می شد و ایران در همان زمان می توانست قیمت انرژی را اصلاح کند اما در شرایط کنونی که قیمت دلار به بیش از ۲۰ هزار تومان رسیده همه از وضعیت انرژی آسیب می بیینند، زیرا صنعت برق ایران نیاز به بازسازی دارد و میزان مصرف انرژی در ایران به سه برابر رسیده است و اگر با همین ریگی که در کفشمان هست بخواهیم راه برویم چالش همچنان باقی می ماند.
از این رو باید بپذیریم یارانه را باید برداریم و مستقیم به مردم یارانه بدهیم، البته در انتخابات هم بارها توسط کاندیداها مطرح می شود اما اجرا نمی شود. اگر یارانه ای ۴۵ هزار تومانی با تورم افزایش می یافت و قیمت انرژی هم اصلاح می شد مشکلی الان در بخش انرژی نداشتیم. برای نمونه وقتی یارانه برای هر نفر ۴۵۰ هزار تومان می شد برای یک خانواده دو نفر ماهانه ۹۰۰ هزار تومان می شد و این مبلغ برای پرداخت پول برق و آب بدون یارانه هم ممکن بود. در شرایط کنونی ۲۰ درصد از پول یارانه به جیب قاچاقچیان می رود و در مورد یارانه همه بخش ها حتی یارانه آرد هم همین اتفاق می افتد و محصولاتی که از این محصول تولید می شود و به کشورهای دیگر صادرات می شود نوعی صادرات یارانه هم هست.
باید بپذیریم یارانه را باید برداریم و مستقیم به مردم یارانه بدهیم، البته در انتخابات هم بارها توسط کاندیداها مطرح می شود اما اجرا نمی شود، اگر یارانه ۴۵ هزار تومانی با تورم افزایش می یافت و قیمت انرژی هم اصلاح می شد مشکلی الان در بخش انرژی نداشتیم
*در شرایط کنونی بسیاری از شرکت های تولیدی که متعلق به دولت هستند بیش از اینکه سودده باشند زیان ده هستند و بسیاری از کارشناسان معتقدند این شرکت ها از محل یارانه ها و رانت ها سود ی برندف نظر شما چیست؟
به طور قطع باید بپذیریم دولت در بخش تولید بهره ور نیست و عدم بهره وری با یارانه انرژی و ... پوشش داده می شود، هرچند در شرایط کنونی به دلیل اینکه ارزش پول ملی کاهش پیدا کرده جنس ایرانی از خارجی ارزانتر شده و در بازارهای دیگر می خرند اما مزیت های انرژی ارزان و ... به نفع مصرف کننده های خارجی می شود و اگر یارانه ها حذف شود تولیدکننده های ایرانی در شرایط ناچاری مجبور می شود با محصولات خارجی رقابت کند یا اینکه کارخانه خود را تعطیل کند.
*آیا این احتمال وجود دارد با اصلاح قیمت یارانه ها برخی از شرکت های تولیدی نتوانند با شرایط جدید رقابت کنند و به نوعی از صحنه رقابت حذف شوند؟
به طور قطع در کشور با حذف یارانه ها صنایعی که کاملا به یارانه وابسته هستند از بین خواهند رفت و این جراحی اقتصادی خونریزی و جراحت دارد و حتی قبلا در بحث هدفمندی یارانه ها هم اصرار بخش خصوصی این بود که ۳۰ درصد از درآمد حاصل از هدفمندی یارانه به بخش تولید برگردد تا تولیدکننده ها به دنبال نوسازی و ایجاد بهره وری باشند، اما دولت دهم توان اجرای آن را نداشت و ناقص اجرا شدن این برنامه آسیب زا شد.
به طور قطع در کشور با حذف یارانه ها صنایعی که کاملا به یارانه وابسته هستند از بین خواهند رفت و این جراحی اقتصادی خونریزی و جراحت دارد
*آیا به دلیل اینکه اجرای هدفمندی یارانه ها شرکت های دولتی را به چالش می کشد دولت خیلی تمایلی به اجرای این طرح ندارد؟
وقتی که ۸۵ درصد اقتصاد دولتی است و واحدهای دولتی کمترین بهره وری را دارند، به طور قطع هدفمندی یارانه ها بیشترین خسارت را به واحدهای دولتی وارد می کند و از اینکه نتوانند کار را مدیریت کند نگران هستند و ترس از نارضایتی های عمومی منجر شده که طرح هدفمندی یارانه ها از سوی دولت دنبال نشود.
*آیا در شرایط کنونی تحریم ها چقدر در صادرات کالا از ایران اختلال ایجاد کرده؟
در حال حاضر زیرساخت اولیه برای اینکه بتوانیم صادرات کنیم و کالا به کشور وارد کنیم نداریم، به عبارت دیگر ما اگر امروز بهترین کالا را تولید و صادرات کنیم اما نتوانیم پول آنها را به کشور وارد کنیم به چه دردی می خورد.
*آیا ایران توانسته در سال های گذشته در بازار کشورهای همسایه موفق عمل کند و به نوعی برندسازی کند؟
در شرایط کنونی محصولات ایرانی در بازارهای افغانستان، عراق، آذربایجان و ...خوشنام نیستند، برای نمونه در آذربایجان و ارمنستان محصولاتی مانند خودرو، کفش، مواد غذایی و ... صادرات کردیم، اما به دلیل اینکه کیفیت قابل رقابت نبود به کالاهای بد نام تبدیل شدند، همچنین در صادرات میوه همان رفتاری که در داخل داریم را در بازارهای صادراتی تکرار کردیم، برای نمونه روی جعبه میوه خوب را می چینند و ته آن را آشغال می چینند و همین مساله باعث شده که در حال حاضر به برندهای ایرانی اعتماد نمی کنند و خارجی ها می گویند ابتدا جنس را در مقصد تحویل دهید و بعد از ارزیابی جنس، پول را به صادرکننده ایرانی می دهند در غیر اینصورت کالا از ایرانی ها نمی خرند.
در شرایط کنونی محصولات ایرانی در بازارهای افغانستان، عراق، آذربایجان و ...خوشنام نیستند، برای نمونه در آذربایجان و ارمنستان محصولاتی مانند خودرو، کفش، مواد غذایی و ... صادرات کردیم، اما به دلیل اینکه کیفیت قابل رقابت نبود به کالاهای بد نام تبدیل شدند
*صادرات چه نوع محصولاتی بیشتری آسیب را به اعتبار نام ایران در بازارهای منطقه ای ایجاد کرده است؟
در حال حاضر برخی صادرکننده های ایرانی که می خواهند یک شبه پولدار شوند با سیستم بزن در رویی عمل می کنند و با چند بار صادرات محصولات بی کیفیت به کشورهای همسایه عملا بازار را برای صادرکننده های دیگر از بین می برند یا در برخی موارد محصولات کشاورزی از ایران صادر می شود که حتی فرصت برای مرجوع شدن کالا هم فراهم نمی شود چون محصول خیلی زود فاسد می شود و در نهایت کالا در کشور خارجی منهدم می شود.
*اگر به زودی برجام به نتیجه نرسد و قرار باشد این تحریها برای مدتی طولانی حفظ شود وضعیت تولید ایران به کجا خواهد رسید؟
در شرایط کنونی صادرکننده ها تلاش می کنند تحریم ها را دور بزنند و اگر قرار باشد این تحریمها حفظ شود و حتی تشدید نشود ممکن است در آینده کمی تجارت بهبود پیدا کند، اما در صورت تداوم تحریم ها افزایش صادرات محسوس نخواهد بود و نباید انتظار معجزه داشت، زیرا کارخانه های تولیدی هر سال فرسوده تر می شوند و کیفیت محصولات هم پایین می آید برای همین منظور دولت اگر بخواهد همین روند تولید را کمی بهبود ببخشد باید نوسازی تولید و تامین به موقع مواد اولیه را تسهیل کند.
اگر قرار باشد این تحریها حفظ شود و حتی تشدید نشود ممکن است در آینده کمی تجارت بهبود پیدا کند، اما در صورت تداوم تحریم ها افزایش صادرات محسوس نخواهد بود و نباید انتظار معجزه داشت
*چه عواملی باعث شد در یکسال گذشته در بازار ایران بحث کمبود کالا جدی شود و مردم برای تامین کالاهای خود به صف شوند؟
در یک سال گذشته به دلیل ضعف مدیریت در تامین روغن خام و ... مشکلاتی در زمینه تامین این محصولات به وجود آمد، در حالی که در همان زمان ذخیره روغن خام در بنادر کشور هم وجود داشت و چون به موقع ترخیص انجام نمی شد مساله کمبودها را به وجود آورد و حتی در برخی مواقع عمدی ثبت سفارش ها و ترخیص ها در کشور به موقع انجام نمی شد تا تعادل عرضه و تقاضا بهم بخورد و قیمت کالا بالا برود و بعد عده ای سود ببرند، از طرف دیگر سیاست های که در زمینه تخصیص ارز اجرایی شد باعث افزایش مشکلات در تامین برخی کالا ها در بازار شد.
بانک مرکزی در یکسال گذشته با کمبود منابع ارزی مواجه شد و چشمش به ارز پتروشیمی ها بود و در حالی که ارز بازار آزاد ۱۵ هزار تومان بود و از پتروشیمی ها می خواست که دلار را با قیمت ۸ هزار تومان به سامانه نیما تحویل دهند
*رئیس کل بانک مرکزی معتقد است در چند سال گذشته بانک مرکزی توانسته قیمت ارز را به خوبی کنترل کند، نظر شما درباره سیاست های بانک مرکزی درباره عرضه و مدیریت تخصیص ارز چیست؟
بانک مرکزی در یکسال گذشته با کمبود منابع ارزی مواجه شد و چشمش به ارز پتروشیمی ها بود و در حالی که ارز بازار آزاد ۱۵ هزار تومان بود و از پتروشیمی ها می خواست که دلار را با قیمت ۸ هزار تومان به سامانه نیما تحویل دهند و همین مساله باعث شده بود که پتروشیمی ها برای تحویل ارز دست نگه دارند و مشکلات در بازار ارز کشور تشدید شد و بانک مرکزی هم برای اینکه با کمبود ارزی مواجه شده بود مجبور شد برای تخصیص ارزی اولویت بندی کند، هرچند بانک مرکزی مسبب کمبود ارزی نبود، اما نوع مدیریتی که برای منابع ارزی بکار گرفت بسیار بد بود به همین دلیل به مشکلات ارزی کشور افزوده شد.
هرچند بانک مرکزی مسبب کمبود ارزی نبود، اما نوع مدیریتی که برای منابع ارزی بکار گرفت بسیار بد بود به همین دلیل به مشکلات ارزی کشور افزوده شد.
*آیا دولت در سال های اخیر از مابه التفاوت ارزی برای تامین اعتبار مورد نیاز خود استفاده ی کرد؟
دولت وقتی که با مشکل کسری بودجه مواجه می شد ارزی را نگه می داشت تا گرانتر شود و با قیمت بالاتر در مقابل آن ریال چاپ کند که به معنای افزایش نقدینگی و تحمیل تورم جدید به جامعه است. نوع مدیریت بانک مرکزی در یکسال گذشته نشان داد که خطاهای قبلی ادامه پیدا کرده و باعث شد مشکلات ارزی در ایران تشدید شوند.
نظر شما