بازار؛ گروه ایران: رشد نقدینگی پارسال رکورد تاریخی خود را شکست. در حالی میانگین رشد نقدینگی در سال های گذشته بین ۲۲ تا ۲۳ درصد بوده که بانک مرکزی از رشد بیش از ۴۰ درصدی نقدینگی در سال ۹۹ خبر می دهد. طبق این گزارش میزان نقدینگی در سال ۹۹، معادل ۴۰.۶ درصد یعنی بالغ بر هزار هزار میلیارد تومان افزایش داشته است.
بانک مرکزی علت رشد نقدینگی در سال ۹۹ را تشدید تحریم‌ها، کاهش درآمدهای ارزی و مسدودی بخشی از منابع ارزی خوانده که بنا به قوانین بودجه سالانه، بانک مرکزی مکلف به خرید آنها یا به عبارت بهتر چاپ پول به پشتوانه این منابع غیر قابل دسترس بوده است. اما وزیر اقتصاد این گفته ها را قبول نداشته و مدعی است که در سال گذشته برای جبران کسری بودجه حتی یک ریال هم پول چاپ نکرده و تنها از طریق انتشار اوراق تامین مالی کرده است.
«کامران ندری» کارشناس اقتصادی در واکنش به گفته های متولیان نظام پولی و مالی کشور می گوید: شاید دولت به صورت مستقیم از بانک مرکزی استقراض نکرده اما در نهایت اقداماتی که انجام داده به صورت غیر مستقیم منجر به چاپ پول و خلق نقدینگی شده است.
او که مهم ترین مشخصه چاپ پول در کشور را نرخ تورم بالا می داند، گفت: در همه جای دنیا تورم بالا ناشی از کسری بودجه و ناترازی دخل و خرج دولت ها است. این کسری هم معمولا از محل خلق پول تامین می شود.
در همه جای دنیا تورم بالا ناشی از کسری بودجه و ناترازی دخل و خرج دولت ها است در واقع شاید دولت به صورت غیر مستقیم یا غیر قانونی دست به چاپ ریال نزده باشد، اقداماتی که انجام داده در نهایت منجر به افزایش نرخ تورم شده است
ارزهای بلوکه شده و دست تنگ بانک مرکزی
رئیس بانک مرکزی به تازگی در گفتگویی علت رشد نقدینگی را فشارهای دولت برای چاپ پول دانسته است اما وزیر اقتصاد در مدعی است که در سال گذشته حتی یک ریال هم پول چاپ نشده و برای جبران کسری بودجه اوراق منتشر است. اما سوال اینجاست ادعای کدام یک به واقعیت نزدیک است؟
«کامران ندری» عضو سابق پژوهشکده پولی و بانکی در اینباره به «بازار» می گوید: واقعیت این است که شاید دولت به صورت مستقیم از بانک مرکزی استقراض نکرده باشد اما به صورت غیر مستقیم این اتفاق افتاده است. به عنوان مثال دولت مدعی است که ارز به بانک مرکزی فروخته و در مقابل ریال دریافت کرده است. اما مشکل اینجاست که این ارزها در حساب بانک مرکزی بلوکه بوده و عملا امکان فروش آنها وجود نداشته است. به همین دلیل بانک مرکزی برای پوشش هزینه های دولت ناچار به چاپ پول شده است.
فروش اجباری اوراق به بانک ها و رشد نقدینگی
فرهاد دژپسند اعلام کرده دولت بخشی از هزینه های خود را از محل استقراض از مردم و انتشار اوراق تامین کرده است. اما واقعیت اینجاست که اوراق در ایران کارایی واقعی خود را ندارد.
این اقتصاددان در اینباره توضیح می دهد: به دلیل بالا بودن قیمت اوراق و پایین بودن بازدهی آن، اوراق منتشر شده معمولا مشتری جز بانک ها ندارند. هرچند که اینگونه دولت به صورت مستقیم به بانک مرکزی یا بانک مقروض نشده اما نباید فراموش کرد که خرید هر گونه دارایی توسط بانک در نهایت منجر به خلق پول و سنگین شدن کفه سمت راست تراز نامه بانک ها و رشد نقدینگی می شود.
بالا بودن قیمت و پایین بودن بازدهی، موجب شده اوراق منتشر شده از سوی دولت معمولا مشتری جز بانک ها نداشته باشند. خرید اوراق نه تنها منجر به خلق پول پر قدرت شده بلکه بانک مرکزی را مجبور کرده تا باج هایی را به نظام بانکی بدهد
باج بانک مرکزی به بانک ها
البته این تمام ماجرا نیست. از آنجایی که بانک ها خود تمایلی به خرید اوراق نداشته و به اجبار بانک مرکزی تن به این سرمایه گذاری نه چندان سوده می دهند، معمولا انتظاراتی را هم از بانک مرکزی در قبال خدمت خود دارند. به همین دلیل بانک مرکزی مجددا مجبور به باج دادن می شد و با خلق پول پر قدرت به نوعی بانک ها را مورد لطف خود قرار می داد.
همه این عوامل موجب شده که در سال گذشته بیش از اندازه منابع مالی و چاپ پول برای تامین هزینه های دولت استفاده شود. نشانه این استقراض های غیر مستقیم هم نرخ تورمی است که در آستانه ۵۰ درصد هم قرار گرفت و نمی توان آن را منکر کرد.
تورم بالا مهم ترین نگرانی اقتصاد ایران
البته مشکل تورم بالا مشکل امروز و دیروز اقتصاد ایران نبوده و نیست. اما حالا نرخ تورم رکورد ۴ دهه گذشته را شکسته و در برخی ماه‌های سال به ۵۰ درصد هم رسیده است. خطر ابر تورم حالا اقتصاد ایران را تهدید می کند. به گفته ندری، اینکه ۳ سال متوالی تورم بالایی را داشته باشیم در اقتصاد ایران بی سابقه است و این مساله بسیار نگران کننده است.
«داوود سوری» اقتصاددان هم که به نوعی نگران آثار مخرب تورم بالاست، در توییتی نوشت که احیای برجام تاثیر کوتاه مدت و هیجانی بر بازارهای مختلف دارد و در حال حاضر مهمترین نگرانی برای رشد تورم رشد افسارگسیخته نقدینگی است.
میانگین رشد نقدینگی در این منطقه حدود ۴.۵ درصد بوده در حالیکه رشد نقدینگی ایران در سال گذشته ۴۰.۶ درصد اعلام شده است. ایران اگر می خواهد تورم خود را به صورت پایدار کند باید تورم خود را به زیر ۱۰ درصد کاهش بدهد
کنترل تورم با کاهش رشد نقدینگی به زیر ۱۰ درصد
با وجود اینکه تورم بالا تمامی بخش های اقتصادی را تحت تاثیر منفی خود قرار داد، اشتباهات دولت ها تمامی ندارد. از آن طرف مصوبات مجلس و قوانین بودجه ای که تامین آنها به دوش بانک ها گذاشته شده، در بسیاری مواقع منجر به چاپ پول بیشتر در کشور و رشد نرخ تورم می شود.
نرخ رشد نقدینگی که معمولا طی سال های گذشته معمولا ۲۳ درصد بوده در سال گذشته از مرز ۴۰ درصد هم گذر کرد. ندری با بیان اینکه متوسط رشد اقتصادی با رشد نقدینگی ایران با هم تناسب ندارد، درباره وضعیت سایر کشورها در این حوزه می گوید «به عنوان مثال در منطقه یورو رشد اقتصادی حدود ۲ درصد و نرخ تورم هدف حدود ۲ درصد بوده است. از آن طرف تقاضا برای پول هم حدود نیم درصد اعلام شده. به عبارت دیگر میانگین رشد نقدینگی در این منطقه حدود ۴.۵ درصد خواهد بود. »
به عبارت دیگر نرخ رشد نقدینگی در ایران تقریبا ۹ برابر کشورهای منطقه یورو بوده و نوعی رکورد جهانی محسوب می شود.
این رکورد شکنی در حالی است که عضو سابق پژوهشکده پولی و مالی معتقد است که برای کنترل پایدار تورم نرخ رشد نقدینگی باید به زیر ۱۰ درصد کاهش پیدا کند. کاهشی که به گفته این اقتصاد دان کار سختی است، مستلزم اصلاحات ساختاری اقتصاد است.
نظر شما