بازار؛ گروه انرژی: صنعت نفت ایران سالهاست که گرفتار تحریم هاست. تحریم هایی که شاید اگر نبود ایران می‌توانست بازیگر اصلی و هاب انرژی منطقه باشد. اما کارشناسان صنعت نفت می گویند که همه عقب ماندگی هایی که در صنعت نفت وجود دارد ناشی از تحریم ها نیست.
رضا پدیدار رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در اینباره به بازار می گوید: اینکه تحریم ها شرایط را برای اقتصاد ایران و صنایعی همچون نفت، گاز و پتروشیمی سخت کرده درست است، اما بخشی زیادی از مشکلات امروز ما ناشی از اقتصاد دولتی و حجم بالای فعالیت های دولت در اقتصاد است.
او با بیان اینکه راه های فروش نفت خام و فرآورده های هیدرو کربنی در سال های تحریم سخت شده بود اما بخش خصوصی می توانست از این محدودیت ها به دور باشد، ادامه داد :به عنوان مثال آقای جهانگیری مدعی است که میزان صادرات نفت در سال ۹۸ به حدود ۸ میلیارد دلار رسیده که کمترین رقم در سال های گذشته است. درست است که تحریم شرایط فروش نفت را سخت کرده بود، اما اگر دولت اجازه صادرات به بخش خصوصی را می داد، میزان صادرات حداقل ۲ تا ۳ برابر رقم فعلی بود.
این فعال صنعت معتقد است که دولت می توانست از طریق بورس انرژی صادرات نفت خام را به بخش خصوصی بسپارد. این اتفاق در مورد فرآورده های نفتی رخ داد و اتفاقا نتیجه خوبی هم حاصل شد. اگر دولت صادرات نفت را از انحصار خود خارج می کرد و این امکان را با رعایت ضوابط و مقررات و اختصاص خط اعتباری برای بخش خصوصی فراهم می کرد، امروز می توانستیم خیلی موفق تر باشیم.
مدعیان فروش نفت حتی یک بشکه هم صادر نکردند
این روزها فصل تازه ای در برابر صادرات نفت ایران گشوده شده است. آنگونه که آمارهای اعلامی نشان می دهد صادرات نفت ایران در ماه های گذشته از مرز یک میلیون بشکه گذشته و روند تولید هم افزایشی بوده است. هرچند که وزارت نفت توضیحی درباره جزییات نحوه فروش نفت اعلام نکرده اما آنگونه که از گفته های دولتمردان برمی آید، صادرات نفت همچنان در اختیار وزارت نفت است. روزهای پایانی اسفند پارسال بود که اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری در گفتگو با یکی از رسانه ها خطاب به مدعیان فروش نفت گفته بود که «هیچ کدام‌تان نمی‌توانید نفت را بفروشید. بنابراین، وزارت نفت خودش واقعا عمل کرد. روش‌های خوبی پیدا کرد و راه‌های خوبی را رفت و الان وضع فروش نفت خوب است. از مرداد فروش نفت ما خوب شده است. »
او می گوید: «خیلی‌ها مدعی بودند با وجود تحریم ما می‌توانیم نفت صادر کنیم اما دولت نمی‌خواهد این کار را به آنها بدهد. ما با آقای زنگنه توافق کردیم تا به آنها مجوز بدهیم اما هیچکس نتوانست حتی یک بشکه نفت بفروشد جز سردار شهید سلیمانی که در مقطعی این کار را کرد.»
اما فعالان بخش خصوصی این ادعاها را قبول ندارند. رییس کمیسیون انرژی پارلمان بخش خصوصی می گوید که میزان صادرات نفت در سال های تحریم که البته رقم آن بسیار محدود و حدود ۳۰۰ هزار بشکه بوده، عمدتا به صورت تهاتری - اعتباری آن هم توسط دولت انجام می شده و بخش خصوصی عملا مشارکت زیادی در فروش نفت خام نداشته اند.
تحریم ها با صادرات نفت ایران چه کرد؟
۱۳ آبان سال ۹۷ خورشیدی آغاز فصل جدیدی از تحریم‌ها علیه صنعت نفت ایران بود. در این تاریخ، صادرات نفت ایران ممنوع و تنها هشت مشتری عمده ایران از معافیت‌هایی برخوردار شدند که می‌توانستند تا سقف مشخصی از ایران نفت بخرند. دلیل در نظر گرفتن این معافیت‌ها هم نگرانی از شوک به بازار جهانی بر اثر حذف ناگهانی نفت ایران بود. معافیت‌ها البته بعد از چند بار تمدید سرانجام در دوم اردیبهشت سال ۹۸ حذف شد و از این به بعد هر نوع مبادله نفت با ایران ممنوع شد. اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور ایران گفته است که «کل درآمد نفتی این کشور در سال ۱۳۹۸ به دلیل شدت تحریم‌های ایالات متحده، در حدود ۸ میلیارد دلار بوده است. » البته برخی از آمارهای رسمی درآمد نفتی ایران در این سال را بیشتر از ادعای جهانگیری و در حدود ۲۹ میلیارد دلار اعلام کردند.
با کاهش صادرات و اعمال تحریم های ظالمانه، تولید نفت ایران نیز سر به کاهش گذاشت تا جایی که این افت به مرز ۲ میلیون بشکه در روز در سال ۹۹ رسیده است. براساس آمارهای سری زمانی بانک مرکزی و همچنین آمارهای منتشرشده دیگر، تولید نفت ایران در سال ۹۵ و ۹۶ و ۹۷ در محدوده بالاتر از ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز بوده که این میزان در سال ۱۳۹۶ به اوج خود یعنی ۳ میلیون و ۸۴۶ هزار بشکه در روز رسید.
رفته رفته، اما با ظاهر شدن آثار تحریمی آمریکا بر بازار صادراتی نفت ایران، روند نزولی تولید نفت در کشورمان شدت گرفت تا جایی که در سال ۱۳۹۸ با شیب نسبتا تندی به ۲ میلیون و ۳۶۵ هزار بشکه در روز کاهش یافت. پس از آن نیز کاهش تولید نفت همچنان در ایران ادامه داشته و طبق آخرین آمارها، ایران روزانه حدود ۲ میلیون و ۲۰ هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کند.
این میزان تولید، کمترین تولید نفت در ایران از سال ۱۳۶۱ به بعد است. همه این آمارها درحالی است که اقتصاد ایران زمانی که از دی ماه ۹۰ به بعد حدود ۳ سال با تحریم‌های آمریکا دست‌وپنجه نرم می‌کرد، روند کاهش تولید نفت به این شدت نبود. میزان تولید نفت ایران در سال های ۹۰، ۹۱ و ۹۲ براساس اعلام بانک مرکزی به ترتیب؛ ۳ میلیون و ۶۱۹ هزار، ۳ میلیون و ۷۳۲ و ۳ میلیون و ۴۸۲ هزار بوده است که بالا بودن آن احتمالا به دلیل دور زدن تحریم‌ها و صادرات نفت بوده است.
نظر شما