بازار؛ گروه استانها: مطابق با آخرین آمار هواشناسی از ابتدای مهرماه سال گذشته تا اسفند ۹۹ خراسان رضوی با متوسط بارندگی ۷۲.۷ میلیمتر نسبت به دوره آماری ۳۲ ساله ۴۲.۴ درصد کاهش و نسبت به سال زراعی قبل تا این تاریخ ۵۲.۴ درصد کاهش بارندگی داشته است.
فقر شدید مراتع و الزام تغذیه دستی دامها، نیاز شدید به انواع علوفه و نهاده، زیان اقتصادی شدید خانواده‌های عشایر این استان به دلیل افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها همزمان با کاهش ارزش دام در بازار مصرف، عرضه و تقاضای نامتوازن، افت کیفیت علوفه مرتعی، گرانی انواع نهاده‌های دامی و بدهی سنگین عشایر ناشی از اجبار آنها به تهیه مقدار غیرمتعارف انواع نهاده‌های دامی با نرخ سنگین را بخشی از پیامدهای خسارت بار خشکسالی بر کار و زندگی عشایر خراسان است.
عشایر خراسانی که ۹۹۰ هزار راس دام را در اختیار دارند با تولید سالانه ۱۲ هزار تن گوشت قرمز، ۱۷ هزار تن انواع فراورده‌های دامی شامل شیر، روغن، پشم، کرک و کود حیوانی و همچنین ۴۱ هزار و ۸۰۰ مترمربع صنایع دستی شامل "گلیم، قالیچه، فرش و تابلو فرش" نقشی به سزا در اقتصاد خراسان رضوی دارند.که متاسفانه در حال حاضر خشکسالی و فقر مراتع تولید آن ها را در محاصره قرار داده است.
به‌منظور بررسی مشکلات این قشر زحمتکش جامعه با محمد نبوی فرد مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی به گفت‌وگو نشستیم.
* عشایر خراسان رضوی چه سهمی در تولید دارند؟
عشایر خراسان رضوی با ۷۱۴۵ خانوار و دارا بودن ۹۹۵ هزار واحد دامی سالانه ۳۰ هزار تن محصولات دامی را تولید و روانه بازار می‌کنند.
با توجه به کاهش بیش از ۵۰ درصدی نزولات آسمانی در استان خراسان رضوی و با توجه به نوع و شیوه زندگی متکی به دام و دامداری عشایر این عزیزان تلاشگر و مولد بیشترین تأثیر خشکسالی را حس می‌کنند و در خط مقدم اثرات آن قرار دارند.
مشکل تأمین آب شرب دام و افزایش هزینه آن، گسترش ارسال بره‌های پروار نشده به کشتارگاه، کاهش بهره‌وری در مدیریت گله به‌واسطه ناتوانی اقتصادی عشایر، اجبار به حذف بره‌های ماده به‌عنوان دام مولد و تعدد مهاجرت‌های جبری عشایر به حاشیه شهرها از دیگر تبعات و خسارات خشکسالی در زندگی عشایر است.
همچنین به فعالیت تولیدی بخشی از عشایر خراسان رضوی در کشتزارها و باغ‌های این استان اشاره و بیان کرد: ۱۱ هزار هکتار زمین زراعی و باغی در سطح خراسان رضوی متعلق به عشایر است که این قشر سالانه سه هزار و ۳۰۳ تن محصولات باغی و ۱۹ هزار و ۸۹ تن محصولات زراعی در چارچوب کار و کشت بر روی این مزارع و باغ‌ها تولید و روانه بازارهای مصرف می‌کند.
* ازنظر ریالی چه ارقامی به عشایر زیان واردشده است؟
خشکسالی در حوزه مرتع شامل کاهش علوفه مرتعی ۴۴۸ میلیارد تومان و در بخش دام زیان کاهش قیمت دام مولد مازاد ۵۵ میلیارد تومان و در کاهش قیمت بره پرواری ۲۲۴ میلیارد تومان و درمجموع ۷۲۷ میلیارد تومان به عشایراستان خسارت وارد کرده است.
برای جبران خسارت خشکسالی عشایر خراسان رضوی حداقل به ۶۴۹ میلیارد تومان بودجه نیاز داریم.
* پیش بینی می شود امسال چقدر کاهش علوفه داشته باشیم؟
طبق نظر کارشناسان منابع طبیعی، کاهش هر میلیمتر بارندگی موجب کاهش یک کیلوگرم علوفه خشک از هر هکتار مرتع می‌شود لذا با توجه به کاهش ۷۹.۹ میلی‌متری باران در سال زراعی جاری نسبت به بارش سال گذشته، برآورد می‌شود ۷۹.۹ کیلوگرم علوفه خشک در سطح هر هکتار از مراتع کاهش یابد.
مراتع که درگذشته ۵۰ درصد علوفه دام عشایر را تأمین می‌کردند، اکنون با شرایط حال حاضر با فقر جدی روبرو بوده و به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است
با توجه به گستره حدود یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار هکتاری مراتع عشایر استان، میزان کاهش علوفه در سال گذشته حدود ۱۲۸ هزار تن برآورد می‌شود و با توجه به گرانی علوفه در سال جاری این کاهش، فشار مضاعفی بر عشایر استان وارد می‌کند.
اگر متوسط قیمت علوفه خوش‌خوراک مرتعی ۳۵ هزار ریال در نظر گرفته شود، خسارت وارده به عشایر حدود چهار هزار و ۴۸۰ میلیارد ریال خواهد بود که البته این خسارت به همین‌جا ختم نمی شود زیرا پدیده خشکسالی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر دام‌پروری اثر می‌گذارد و عمده اثرات مستقیم خشکسالی و تضعیف شدید پوشش گیاهی مراتع با کمبود و افزایش قیمت علوفه و تأثیر آن بر سلامت دام سبک بروز می‌کند که این امر آثاری منفی بر تولیدمثل دام مولد و ارزش اقتصادی کل دام‌پروری دارد.
* در حال حاضر مهم‌ترین مشکل عشایر چیست؟
مراتع که درگذشته ۵۰ درصد علوفه دام عشایر را تأمین می‌کردند، اکنون با شرایط حال حاضر با فقر جدی روبرو بوده و به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است و عشایر چاره‌ای جزء تعلیف دستی دام ندارند از سوی دیگر با توجه به کمبود علوفه و گرانی نهاده در بازار و توان مالی اندک، عشایر را با مشکلات جدی مواجه نموده است.
در سنوات گذشته این اداره کل سالانه هفت هزار سرویس ۱۲ هزار لیتری را توسط ناوگان آب‌رسان برای عشایر تأمین می کرد اما با توجه به خشکسالی واقع‌شده چهار هزار و ۴۵۰ سرویس دیگر نیز به تقاضای آب افزوده‌شده است.
* آیا امکان تامین این آب را دارید؟
برای تأمین این نیاز به و ۵.۵ میلیارد تومان دیگر نیز برای آب‌رسانی سیار در مناطق عشایری فاقد آب دسترسی موردنیاز است.
علاوه بر افزایش میزان تقاضای آب‌رسانی ، خشکسالی منجر به خشک شدن چاه‌های مال داری مناطق عشایری شده و ۵/۴ میلیارد تومان اعتبار برای کف شکنی و مرمت تعداد ۱۸۰ حلقه چاه مال داری نیاز است تا بتوان آب موردنیاز دام از این طریق تأمین گردد.
* آیا علوفه موردنیاز عشایر را نمی‌توان تأمین و در اختیار آنها قرارداد؟
به‌رغم محدودیت‌های مالی و کمبود نهاده‌های دامی سال گذشته ، شبکه‌های تعاونی عشایری ۸۵ هزار تن علوفه در بین عشایر توزیع کردند.
* با این احتساب نباید دغدغه‌ای برای تأمین علوفه دامها وجود داشته باشد؟
گفتنی است این میزان علوفه توزیعی توسط شبکه‌های تعاونی تنها حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد نیاز دام به علوفه را تأمین می‌کند و ۸۰ درصد دیگر باید از طریق مراتع ، مزارع و خرید نقدی نهاده از بازار توسط عشایر صورت گیرد، درحالی‌که اگر نهاده‌های دامی دولتی بیشتری به شبکه‌های تعاونی عشایری تحویل شود توان تولید و توزیع بیشتری برای علوفه موردنیاز عشایر وجود دارد.
* آیا راهکاری برای حمایت از عشایر دارید؟
خوشبختانه در روزهای اخیر مقامات محترم وزارت جهاد کشاورزی و سازمان امور عشایر ایران اقدامات خوبی همچون خرید دام مازاد عشایر توسط شرکت پشتیبانی دام و توزیع علوفه را برنامه‌ریزی کرده‌اند و امید می‌رود با این اقدامات قسمتی از مشکلات عشایر رفع شود.
نظر شما