بازار؛ گروه استانها: از میان تمامی تارهای منسوجات، ابریشم به دلیل ویژگی‌های خاص خود ازجمله سبکی، نرمی، مقاومت در نوسانات گرمایی، رنگ‌پذیری، جاذب رطوبت بودن، عایق پذیری الکتریکی و به‌طورکلی لطافت، ظرافت و دوام، جایگاه ویژه و ممتازی را دارد.
به همین دلیل در دنیای منسوجات ابریشم را «ملکه منسوجات» می‌نامند و ابریشم به‌عنوان ماده اولیه در تولید محصولاتی مانند فرش، پارچه، پیراهن، شال‌گردن، آویزهای دیواری و تزئینات داخلی منزل و غیره استفاده می‌شود و کاربرد بسیاری در ساخت چتر نجات، تودوزی لاستیک، رگ‌های مصنوعی، نخ جراحی و مواد عایق الکتریکی دارد.
به گزارش خبرنگار بازار؛ تربت‌حیدریه با تولید بیش از ۷۵ درصد ابریشم کشور، رتبه نخست را در این رشته دارد که عمده آن توسط ساکنان شهر بایگ و به‌ویژه روستای «بسک» از توابع بخش بایگ در این شهرستان تولید می‌شود.
حرفه‌ای قدیمی
حمید بایگی یکی از فعالان حوزه نوغانداری در این راستا در گفت‌وگو با بازار می‌گوید: ابریشم‌بافی نام یکی از حرفه‌های قدیمی است که از زمان‌های دور و در تربت‌حیدریه رایج بوده است.
وی اظهار می‌کند: درگذشته ابریشم‌کشی به‌وسیله ای چوبی به نام چرخانه و توسط دست انجام می‌شد ولی امروز جای خود را به ابزار جدیدتری داده است.
این نوغاندار بابیان اینکه این رشته دارای فنون زیادی است اظهار می‌کند: فن ابریشم‌کشی شامل مراحل پیله کشی، لاگیری، تاب دادن نخ ابریشم و کلاف کشی آن است که درنهایت منجر به تولید نخ ابریشم باکیفیت بالا می‌شود.
وی در این خصوص به ما می‌گوید: درازای هفت کیلو و نیم پیله به سه کیلو نخ دست پیدا می‌کنیم که در طول ماه به وزن ۹۰ کیلو می‌رسد که ارزش اقتصادی قابل‌توجهی دارد.
قدمتی ۸۰ ساله
وی با اشاره به این موضوع که این شغل قدمتی ۸۰ ساله در این روستا دارد اظهار می‌کند: با توجه به موقعیت جغرافیایی و کوهپایه‌ای بودن منطقه، مردم این دیار از قدیم‌الایام به حرفه ابریشم‌کشی به روش سنتی اشتغال داشته‌اند و پس از گذشت ۸۰ سال، همچنان برای امرارمعاش این حرفه را ادامه می‌دهند.
این تولیدکننده الیاف ابریشمی از وجود تعداد ۹۲ چرخ ابریشم‌کشی و تولید بیش از۷۰ درصد ابریشم مصرفی کشور در این روستا یادکرده و می‌گوید: اشتغال ۹۵ درصد مردم روستا به حرفه ابریشم‌کشی و عدم اتکا به اقتصاد تک‌محصولی است.
وی بابیان اینکه هر کارگاه هرماه به‌طور متوسط حدود ۹۰ کیلو نخ ابریشم تولید می‌کند می‌افزاید: میزان تولید سالانه نخ ابریشم در این روستا به بیش از ۳۰ تن می‌رسد.
بایگی بابیان اینکه رشته‌های متعدد متفاوتی در خصوص این حرفه مانند ریسندگی، سفیدگری و رنگرزی سنتی، ابریشم‌بافی، زری‌بافی، گلیم ورنی، فرش گل‌ابریشم و تابلو فرش وجود دارد بیان می‌کند: به دلیل رواج رشته ابریشم‌بافی در استان (شهر زاوین کلات) به عنوان یکی از رشته های بومی و مزیت دار استان، بهره گیری از ظرفیت ابریشم کشی منطقه (شهر بایگ و روستای بسک) برای استفاده در بخش ابریشم‌بافی، به لحاظ درآمد اقتصادی هر دو منطقه و توسعه اشتغال مثمر ثمر خواهد بود.
وی اظهار می‌کند: برگزاری دوره‌های آموزشی ابریشم‌بافی در روستا در راستای حفظ و احیاء این رشته باهدف بهره‌وری بیشتر از نخ تولیدی و ایجاد اشتغال برای ابریشم کشان در ایام بیکاری ضروری است.
ابریشم‌بافی
بایگی از ابریشم‌بافی به‌عنوان یکی از مشاغل پرطرفدار نام‌برده و می‌گوید: ابریشم‌بافی یک نوع دست بافته است که با استفاده از تاروپود ابریشم الوان تهیه می‌شود.
وی اظهار می‌کند: نقوش این نوع دست بافته غالباً به‌صورت هندسی و برجسته بر روی کارنمایان است. به‌عنوان‌مثال نقش دانه ورچنگه که طرحی شبیه به لوزی‌های دندانه‌دار است.
این کارشناس نوغانداری می افزاید: در زاوین به این نقش جوال پالاس گل می‌گویند و یا نقوشی که از گردش سه‌گوش پدیدار می‌شوند و بهنام‌های کتری، تیمچه، چین خار، چین کج، زنجیری، چخماق و... نامیده می‌شوند.
وی اذعان می‌کند: کلیه این طرح‌ها با دستگاه پارچه‌بافی سنتی به نام فرت، بر تاروپود ابریشم نشانده می‌شو.
بایگی توضیح می‌دهد: عرض این بافته حدود ۵۰ سانتیمتر است و برای لبه یقه، سرآستین و پیش‌سینه لباس‌های محلی فاخر استفاده می‌شود مراکز مهم تولید آن روستای زاوین و کلات نادر است.
جلوگیری از خام فروشی
روستای «بسک» در شهرستان تربت‌حیدریه به‌عنوان روستای ملی ابریشم‌کشی شهرت دارد و لذا مسئولان صنایع‌دستی با راه‌اندازی خانه ابریشم در این روستا سعی دارند تا از خام فروشی جلوگیری و هنر دست جوانان ایرانی را با این نخ‌ها درهم‌تنیده و پارچه‌های زربافت تولید کنند.
ابریشم‌کشی در روستای بسک در فهرست میراث معنوی به ثبت رسیده است و شغلی قدیمی و سنتی شناخته می‌شود که حالا مسئولان میراث فرهنگی درصدد هستند تا این هنر دیرینه را با نسل جدید پیوند دهند.
در همین راستا مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی بابیان اینکه با راه‌اندازی خانه ابریشم در این روستا برای ۳۰ نفر به‌طور مستقیم اشتغال ایجادشده است به ما می‌گوید: تعداد ۶۰ پیشکسوت در این روستا به کار ابریشم‌کشی مبادرت می‌ورزند که دوسوم از آن‌ها پروانه تولید از اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دریافت کردند.
ابوالفضل مکرمی فر اظهار می‌کند: برای جلوگیری از خام‌سوزی نخ ابریشم، احیا، آموزش و تولید صنایع وابسته به آن ازجمله ابریشم‌بافی، زری‌بافی، نوار بافی نسبت به آموزش متقاضیان و جوان این روستا اقدام شده است.
آموزش صنعتگران
مکرمی فر بابیان اینکه برای ارزش‌گذاری و جلوگیری از خام فروشی سعی شده تا نسبت به آموزش متقاضیان و جوانان در این روستا اقدام شود ادامه می‌دهد: در همین راستا باهدف تکمیل زنجیره تولید تا مصرف و سایر دست‌بافت‌های سنتی و هنری در دستور کار قرار گرفت تا ارزش‌افزوده و سودآوری این محصول استراتژیک شهرستان نیز به مردم سخت‌کوش این منطقه بازگردد.
وی اظهار می‌کند: در همین راستا در راستای تحقق این اهداف با همکاری معاونت صنایع‌دستی خراسان رضوی در تابستان ٩٨ تعدادی از جوانان این روستا به تهران اعزام شدند و زیر نظر پژوهشکده وزارت میراث فرهنگی دوره زری‌بافی به‌صورت فشرده به آن‌ها آموزش داده شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی اضافه کرد: پس از پایان دوره آموزشی و استقرار دستگاه زری‌بافی در خانه صنایع‌دستی ابریشم بسک باهمت هنرمندان جوان این رشته اولین پارچه زری‌بافی در پاییز ٩٩ بافته شد.
وی بابیان اینکه برای تمامی افرادی که در خانه ابریشم مشغول هستند تسهیلات برای خرید تجهیزات زری‌بافی، ابریشم‌بافی، فرت‌بافی و نواربافی اعطاشده است بیان می‌کند: در حال حاضر اشتغال پایدار قابل‌توجهی در این روستا شاهد هستیم.
نظر شما