بازار؛ گروه ایران: «نظام تصمیم گیری در ایران به گونه ای بوده که آینده را برای ما مه آلوده کرده است. کسی نمی داند که ۳ ماه یا حتی یک ماه دیگر چه اتفاقی در اقتصاد رخ می دهد. این عدم اطمینان مردم را به دلهره انداخته و موجب شده که بسیاری از مردم تصمیم های هیجانی بگیرند.» این بخشی از گفته های کامران ندری اقتصاد دان است که معتقد است فضای کسب وکار کشور در طول سال‌های گذشته همواره رو به افول رفته است. نه تنها ناحیه سیاستمدار اطمینان حداقلی ایجاد نشده بلکه مشکلات و نا به سامانی های آن مضاعف هم شده است. او که نگران تورم بالا در سال ۱۴۰۰ است، می گوید: برای اولین بار در تاریخ اقتصاد ایران ما برای ۳ سال متوالی دچار تورم های بالا و وحشتناک بودیم. اگر این وضعیت در امسال هم ادامه پیدا کند نه تنها خطر مبتلا شدن به ابرتورم در کشور وجود دارد بلکه مردم عمدتاً به سمت فعالیت‌های سفته بازانه حرکت خواهند کرد. برخلاف تصور همه، این اقتصاددان معتقد است که شرایط نا به سامان اقتصادی به شدت به نفع بازار پول است. ندری در توضیح ادعای خود می گوید که بانک ها عمده سود خود را زمانی بدست می آورند که اوضاع اقتصادی بهم ریخته و فعالیت های سرمایه گذاری و سفته‌بازانه اوج می گیرد. آنها به واسطه رانت اطلاعاتی که دارند در شرایط نا به سامان اقتصادی حرفه ای تر از مردم رفتار می کنند. پر قدرت تر از مردم وارد بازار می شوند و خیلی سریع تر از مردم از بازارها خارج می شوند. متن کامل گفتگوی بازار با کامران ندری عضو سابق پژوهشکده پولی و بانکی و اقتصاد دان را در ادامه می خوانید:
بانک ها عمده سود خود را زمانی بدست می آورند که اوضاع اقتصادی بهم ریخته و فعالیت های سرمایه گذاری و سفته بازانه اوج می گیرد. آنها به واسطه رانت اطلاعاتی که دارند در شرایط نا به سامان اقتصادی حرفه ای تر از مردم رفتار می کنند. پر قدرت تر از مردم وارد بازار می شوند و خیلی سریع تر از مردم از بازارها خارج می شوند
* رکود بازارهای کشور را فرا گرفته است. از بازار سکه و ارز گرفته تا خودرو و مسکن. تقاضا برای سرمایه گذاری در بازار سرمایه هم کاهش یافته است. اما به نظر می رسد که شرایط بازار مالی روبه بهبود بوده و میزان سپرده گذاری مردم در بانک ها در حال افزایش است. می توان گفت شرایط رکودی به نفع بازار پول است؟
اتفاقا بر عکس تصور همه بانک ها عمده سود خود را زمانی بدست می آورند که اوضاع اقتصادی بهم ریخته و فعالیت های سرمایه گذاری و سفته بازانه اوج می گیرد. آنها به واسطه رانت اطلاعاتی که دارند در شرایط نا به سامان اقتصادی حرفه ای تر از مردم رفتار می کنند. پر قدرت تر از مردم وارد بازار می شوند و خیلی سریع تر از مردم از بازارها خارج می شوند. همین مساله موجب شده که ریسک کمتری را متحمل شده و سود بیشتری دریافت کنند. به عبارت دیگر در معاملات سفته بازانه بانک ها از عامه مردم دست پرتری دارند.
* اما در شرایطی بازار خرید و فروش در بازارهای دیگر داغ است، میزان سپرده گذاری مردم در بانک کمتر شده و دارایی مردم وارد سایر بازارها می شود. این مساله برای بانک ها مشکل ساز نیست؟
سپرده وقتی از یک بانک خارج می شود وارد یک بانک دیگر می شد. این یک منابع بین بانک ها مدام در حال چرخش است و به همین دلیل بانک ها خیلی از پایین بودن نرخ سود نگران نیستند. جدای از این نرخ سود در بازار بین بانکی بسیار پایین است. اگر بانکی با مشکل منابع مواجه شود در بازار بین بانکی با نرخ سالانه حدود ۱۹ درصد(ماهانه حدود ۱.۵ درصد) می تواند منابع جذب کند. این در حالی است که میزان بازدهی در برخی از بازارها ماهانه ۱۹ درصد و حتی بیشتر است. حتی اگر بازهم مشکل داشتند در نهایت به سراغ منابع بانک مرکزی می روند که البته نرخ سود آن هم خیلی بالا نیست.
نرخ سود در بازار بین بانکی بسیار پایین است. اگر بانکی با مشکل منابع مواجه شود در بازار بین بانکی با نرخ سالانه حدود ۱۹ درصد (ماهانه حدود ۱.۵ درصد) می تواند منابع جذب کند
* برخی از فعالین اقتصادی بر این باورند که بانک ها در نوسانات بازار ارز دست دارند. با توجه به نفعی که بانک ها از شرایط بد اقتصادی می برند، این ادعا تا چه اندازه درست است؟
در چند سال گذشته که وضعیت اقتصادی به هیچ وجه مناسب نبوده با این وجود تراز نامه بانک ها خیلی هم بد نبوده است. حتی برخی از آنها توانسته اند که زیان های انباشته سال های قبل خود را پوشش بدهند و حتی برخی هم سود آور شده اند. البته در این زمینه هیچ ایرادی به بانک ها وارد نیست. مشکل را کسانی به وجود آورده اند که آینده اقتصاد کشور را تیره و تار کردند. بانک ها یک موسسه انتفاعی است و باید به دنبال سودآوری خود باشد.
عموماً‌ً در سال‌های گذشته، تصمیمات سیاسی، ناخواسته در راستای تقویت فعالیت اقتصادی ناسالم بوده و برآیند فعالیت سیاستمدار و سیاستگذار کمتر در خدمت اقتصاد سالم قرارگرفته است
* رکودی که بازارهای کشور را فرا گرفته تا کی ادامه خواهد داشت؟ آیا می تواند به برگشت رونق به بازار سرمایه، خودرو، مسکن و حتی ارز و طلا امید داشت؟
واقعیت این است که هیچ کس پاسخ این سوال ها را نمی داند و در مقطعی قرار داریم که فضای کشور مملو از عدم قطعیت است. نظام تصمیم گیری در ایران به گونه ای بوده که آینده را برای ما مه آلوده کرده است. ای کاش در حوزه های مختلف تصمیم گیرندگان تصویر نیمه روشنی از ۳ ماه آینده برای فعالین اقتصادی و سرمایه گذاران ایجاد می کردند. این عدم اطمینان مردم را به دلهره انداخته و موجب شده که بسیاری از مردم تصمیم های هیجانی بگیرند. وظیفه اصلی مدیران اقتصای این است که درجه نا اطمینانی را کم کنند
اگر می خواهیم یک اقتصاد پیشرفته داشته باشیم باید تصویر پیش روی فعالان اقتصادی و کار آفرین روشن و شفاف باشد تا بتوانند متناسب با این شرایط تصمیم بگیرند. متاسفانه فضای کسب وکار کشور در طول سال‌های گذشته همواره رو به افول رفته است. نه تنها ناحیه سیاستمدار اطمینان حداقلی ایجاد نشده بلکه مشکلات و نا به سامانی های آن مضاعف هم شده است. فعالین اقتصادی بارها اعلام کرده اند که مشکل اصلی آنها نبود ثبات در بازار ارز و قوانین و مقررات است. هیچ کس نمی داند که قیمت دلار یک ماه دیگر چقدر خواهد بود یا فلان قانون تا چه تاریخی اعتبار دارد.
زمانی مشکل ما اقتصاد سیاست زده بود. اما حالا شرایط بدتر هم شده عموماً‌ً در سال‌های گذشته، تصمیمات سیاسی، ناخواسته در راستای تقویت فعالیت اقتصادی ناسالم بوده و برآیند فعالیت سیاستمدار و سیاستگذار کمتر در خدمت اقتصاد سالم قرارگرفته است.
اولین کاری که باید انجام دهیم، این است که این تورم بی سابقه‌ای را که در این سه سال تجربه کردیم و هیچ گاه تا این حد و اندازه بالا نبوده است، چاره کنیم، در غیر این صورت احتمال وقوع ابر تورم در کشور افزایش می یابد
* پیش بینی های مجامع بین المللی از مثبت شدن نرخ رشد اقتصادی در کشور خبر می دهد. این پیش بینی ها تا چه اندازه می تواند درست باشد؟
نشانه هایی مبنی بر رخ دادن تغییر اساسی در اقتصاد وجود ندارد. وضعیت بودجه سال ۱۴۰۰ و همچنین نگرشی که دولت، بانک مرکزی و نمایندگان مجلس نسبت به بحث نرخ بهره در اقتصاد دارند و نگاه این بخش ها به بورس نشان دهنده آن است که تغییر اساسی و جدی قرار نیست در سال ۱۴۰۰ اتفاق بیافتد. تنها روزنه امیدی که وجود دارد، احتمال لغو تحریم هاست که هنوز مشخص نیست به کجا بیانجامد.
البته به نظر من پتانسیل رشد مثبت در اقتصاد ایران وجود دارد و این بستگی به این موضوع دارد که موانع داخلی و خارجی چگونه و به چه شکلی برداشته خواهد شد و به نظر اولین کاری که باید انجام دهیم، این است که این تورم بی سابقه‌ای را که در این سه سال تجربه کردیم و هیچ گاه تا این حد و اندازه بالا نبوده است، چاره کنیم، در غیر این صورت احتمال وقوع ابر تورم در کشور افزایش می یابد. ضمن اینکه استمرار انتظارات تورمی موجب خواهد شد که مردم عمدتاً به سمت فعالیت‌های سفته بازانه حرکت کنند، چون پیش بینی آنها این خواهد بود که قیمت‌ها صعودی است و پس اندازها را به دارایی‌های دیگر تبدیل کنند و این باعث خواهد شد که قیمت دارایی‌ها از آنچه تاکنون وجود داشته است بالاتر رود.
نظر شما