احتکار خانگی از ترس کرونا؛ وقتی جامعه و اقتصاد متضرر می‌شوند

به گزارش خبرنگار بازار، با افزایش شیوع کرونا در سطح استان سمنان متأسفانه شاهد وجود پدیده احتکار خانگی هستیم برخی خانواده‌ها بدون توجه به شرایط ده‌ها بسته لوازم بهداشتی، شوینده و .... را خریداری می‌کنند بدون اینکه بدانند این کارشان چه ضربه‌ای به اقتصاد می‌زند.

شیوع کرونا ضررهای فراوانی ازلحاظ اقتصادی به استان سمنان وارد کرده که نمونه آن تعطیلی باشگاه‌های ورزشی، آرایشگاه‌ها، فروشگاه‌ها، رستوران‌ها و بخش خصوصی و ده‌ها مورد دیگر است اما این تنها ضرر اقتصادی کرونا نیست.

احتکار خانگی لوازم بهداشتی، شوینده، ضدعفونی‌کننده‌ها حتی قرص‌های ویتامین، جوشان و گیاهان دارویی و ... سبب شده تا کمبود این محصولات منجر به تورم مقطعی در سطح کشور و بالطبع استان سمنان شود از طرف دیگر این محصولات در استان کمیاب هم شده‌اند.

موضوع وقتی عجیب به نظر می‌رسد که دیده می‌شود بر روی شیشه داروخانه‌ها در کنار جملاتی مانند «ماسک نداریم، دستکش نداریم» جملاتی مانند «ویتامین سه و قرص جوشان نداریم، مولتی‌ویتامین خارجی تمام شد و ...» نوشته‌شده است و این یعنی تمام آن‌ها توسط مردم خریداری‌شده است.

درباره احتکار خانگی و مضرات آن با محمدی یک پزشک و علی‌رضا صالحیان کارشناس اقتصاد خرد و همچنین علی‌رضا معصومی کارشناس جامعه‌شناسی به گفتگو نشستیم که خلاصه از آن را باهم می‌خوانیم:

محمدی: ابتدا باید گفت وقتی ویروس کرونا به ایران وارد شد ما اشتباهی بزرگی را مرتکب شدیم و آن این بود که تمام تمرکزمان را معطوف به چین کردیم درصورتی‌که کشورهای دیگری که با چین مراوده داشتند به‌راحتی با ایران در ارتباط بودند، دیگر اشکال ما دقیقاً این بود که در ایران هم تمام ذهنمان را معطوف به قم کردیم درنتیجه زمان مناسبی را برای مقابله از دست دادیم.

در استان سمنان دکتر چمن رئیس دانشگاه علوم پزشکی شاهرود از دهه اول بهمن‌ماه هشدار تهیه ماسک و لوازم ضدعفونی را صادر کرد اما هیچ‌کس در استان به حرفش توجهی نشان نداد حتی در بهمن‌ماه شاهرود میزبان همایش کرونا شد! اما بازهم کسی توجهی نکرد این مشت نمونه خروار از کشور است این بخش اول صحبت‌ها اما بخش دوم این است که این عدم استفاده درست از زمان سبب شد تا مانتوانیم به‌خوبی داروخانه‌ها و مراکز درمانی و بهداشتی و ... را تجهیز کنیم درنتیجه با کمبود یک‌باره مواجه شدیم.

بسیار قابل پیش‌بینی بود که مردم در هفته اول اسفندماه هجوم به داروخانه‌ها می‌آوردند تمام ماسک‌ها و دستکش‌ها را می‌خرند از دهم اسفندماه حتی بیمارستان‌ها نیز با کمبود روبرو می‌شوند دوباره ماسک‌ها به دست مردم می‌رسد باز همه نسبت به خرید ماسک‌ها آن‌هم با تعداد بالا مبادرت می‌ورزند دوباره از 25 اسفندماه ماسک کم می‌شود و این چرخه ادامه خواهد داشت در عین ناباوری برایش تدبیری هم اندیشیده نشده است پس ما تا زمانی که کرونا باشد احتکار خانگی را خواهیم داشت.

صالحیان: طبیعی‌ترین و ساده‌ترین اصل اقتصاد این است که وقتی تقاضا بالا می‌رود و جنسی کمیاب می‌شود قیمت آن افزون می‌گردد و اگر کالایی باشد که مانند ماسک با بهداشت و سلامت مردم مواجهت داشته باشد، قطعاً اگر یک‌میلیون تومان هم باشد مشتریان خاص خود را خواهد داشت.

این وضعیت قابل پیش‌بینی بود چراکه اخبار واصله از چین را به‌طور روزانه رصد می‌کردیم. مردم امروز با این سؤال مواجه هستند که آیا تمام ماسک‌های کشور مصرف‌شده‌اند؟ کمی دور از باور است که همه ماسک‌ها تمام‌شده باشند درنتیجه این امر بیشتر قابل‌باور است که توزیع آن‌ها نظام‌مند شده و ازاین‌پس با مصوبات شورای تأمین و ستاد مبارزه با کرونا خواهد بود.

این پدیده دارای مسائل مختلفی است که ازجمله آن به احتکار خانگی و حتی صنعتی و خدماتی اشاره کرد برخی از ترس نایاب شدن و برخی باهدف سود مالی بیشتر به احتکار این اقلام می‌پردازند و مطمئن هستند که به‌واسطه نیاز بازار و وابستگی آن به صحت و سلامت جامعه هر میزان که قیمت‌گذاری کنند اجناس فروش می‌رود. چراکه چرخه قیمت‌گذاری از عرصه به دلالان تغییر می‌کند. این دلالان صرفاً افراد نیستند بلکه شرکت‌های پخش را هم شامل می‌شوند.

معصومی: ما با پدیده‌ای روبرو هستیم که بیشتر جنبه روانشناسی و جامعه‌شناسی دارد در حقیقت مانند آتشی است که به سمت گروهی می‌آید و هر کس جان خود را برداشته و می‌گریزد حال دراین‌بین ممکن است تعدادی هم زمین بخورند وعده‌ای از روی آنان حتی عبور کنند! این شرایط وقتی پدید می‌آید که انسان مستأصل شود یعنی درماندگی به سراغش بیاید که امروز متأسفانه با بی مدیریتی در حوزه فضای مجازی شاهد بروز ترس شدید در بین مردم هستیم که می‌تواند مولود همان وضعیت روانی استیصال باشد.

احتکار خانگی هم از همین احساس می‌آید یعنی من فقط سالم بمانم حتی اگر به برخی دیگر از همشهریانم مواد ضدعفونی‌کننده هم نرسید به من ارتباطی ندارد صرفاً این من هستم که باید مراقب خودم باشم. این احساس به‌خصوص در شرایطی که بحرانی ایجاد می‌شود صرفاً احساسی بوده و منطقی در آن یافت نمی‌شود درنتیجه از رفتار احساسی هم انتظار نمی‌رود تا درست‌ترین تصمیمات را بگیرد.

باید ازلحاظ روانی و جامعه‌شناختی مردم را آرام کرد تأثیراتی که فضای مجازی بر مردم گذاشته از کرونا و ده‌ها ویروس دیگر خطرناک‌تر است. فضای مجازی از کرونا غولی ساخته که انگار برای رهایی از چنگالش باید به هر کاری دست زد و این امر سبب شده تا مردم به بک نوع فردگرایی برسند و سرنوشت دیگران برایشان اهمیتی نداشته باشد.

محمدی: اینکه راهکار در این فضا چیست می‌تواند مسائل متعددی باشد اما به نظر من بزرگ‌ترین راه برای جلوگیری از احتکار خانگی دارو ضدعفونی‌کننده‌ها، آگاهی مردم از شرایط جامعه، کمبودها و ... است. یک فرد ایرانی مقیم آلمان تعریف می‌کرد که یک کشتی تجاری حامل پنیر در دریا غرق شد و من بلافاصله شش بسته پنیر از سوپرمارکت خریدم که مبادا پنیر کمیاب شود وقتی خواستم از فروشگاه بیرون بیایم دیدم همسایه‌ام یک پیرزن آلمانی یک بسته پنیر را با خود به مارکت آورده از او پرسیدم چرا بازگرداندی؟ گفت بازنگرداندم، من هفته گذشته دو قالب پنیر خریدم امروز یکی را آورده‌ام پس بدهم که اگر پنیر کمیاب شد به دیگر مردم برسد آن موقع بود که به‌جز یک بسته مابقی را به فروشگاه پس دادم و متوجه شدم تفاوت ما ایرانی‌ها با آلمانی‌ها در کجاها است!

موضوع بعد این است که به مردم درباره کرونا اطلاع‌رسانی بیشتری کرد برای مثال امروز دیده می‌شود که الکل صنعتی 98 درصد را برای شستشو دستان استفاده می‌کنند درصورتی‌که این امر ممکن است به مسمومیت آن‌ها منجر شود پس این یعنی مردم نمی‌دانند که چه راه‌های ساده‌تری هم برای ضدعفونی کردن خانه وجود دارد و نیازی به احتکار این‌همه وسیله نیست.

صالحیان: این معادله دو سمت دارد، مردم و دولت؛ هرکدام در این زمینه وظیفه‌ای دارند دولت باید در چند جبهه امروز مبارزه کند نخست باید موازنه‌ای را در بازار پدید آورد ازیک‌طرف شهرداری‌ها برای ضدعفونی کردن معابر نیازمند مواد ضدعفونی هستند و از طرفی مردم هم تقاضا دارند و تولید نیز محدود است دولت باید تلاش کند با تزریق موردی و درست مواد ضدعفونی‌کننده و نظارت بر عرضه جلوی احتکار را بگیرد از سوی دیگر باید با عاملان تخلفات هم برخورد جدی شود.

طرف دیگر ماجرا هم مردم هستند باید کمی در این شرایط همدیگر را بیشتر درک کنیم امروز باید دانست که اگر قیمت دلار و ارز و کرونا و تحریم‌ها و ده‌ها عامل دیگر سبب افزایش قیمت طلا شده اگر همه مردم اموالشان را فروخته طلا بخرند و مثلاً شش ماه دیگر باقیمتی بالاتر بفروشند، اقتصاد ما ضربات مهلکی می‌خورد یعنی با دست خودمان اقتصادمان را تضعیف کرده‌ایم احتکار لوازم‌خانگی و شوینده و .. هم همین است وقتی احتکار می‌شود یا خرید بیش‌ازاندازه صورت می‌گیرد تمام زنجیره عرضه از تولید، حمل‌ونقل، شرکت‌ها، عرضه، داروخانه‌ها، قیمت تمام‌شده و ده‌ها مورد دیگر تحت تأثیر قرار می‌دهد درنتیجه اگر همه ما یک‌شکل فکر کنیم اقتصادمان روزبه‌روز تضعیف می‌شود.

موضوع دیگر اینکه مردم فکر نکنند با احتکار خانگی از مواد شوینده و ...بی‌نیاز می‌شوند مگر ماسک و دستکش را چند روز می‌توان استفاده کرد؟ باز باید به داروخانه مراجعه و این محصولات را خریدان موقع است که با عدم عرضه ماسک و .. اتفاقاً خود همین افرادی که احتکار کردند، دیگر حتی به‌اندازه نیازشان هم ماسک پیدا نخواهند کرد و این درست اثر همان حرکت اشتباه خودشان بوده که به خود و خانواده‌شان بازمی‌گردد.

بحث دیگری که در علم اقتصاد وجود دارد این است که یک کالا زمانی به یک کالای ضروری بدل می‌شود تابع شرایط و مقررات خاص اقتصادی و بازار می‌شود امروز ماسک و ... نیز همین‌گونه هستند یعنی در وهله نخست توزیعشان مانند برنج دولتی و ... چارچوب‌مند می‌شود و درنتیجه احتکار می‌تواند تأثیرات بسیار منفی بر روی روند عرضه آن داشته باشد اگر قرار است کرونا را شکست دهیم باید کمی هم ازخودگذشتگی داشته باشیم.

معصومی: با این احتکارها و رفتارها نمی‌توانیم کرونا را شکست دهیم این را بدون تعارف باید به مردم گفت. امروز در خیابان‌ها متر به متر ماسک و دستکش مصرف‌شده و زباله در پیاده راه‌ها ریخته شده است با این نوع تفکر می‌خواهیم کرونا را از کشور بیرون کنیم؟ با احتکار از ترس اینکه مبادا دیگر مردم بخرند و به ما نرسد نمی‌توانیم موفق شویم چراکه دیگر جامعه مفهوم خود را ازدست‌داده و فردگرایی جایگزین آن شده است.

وقتی مردم درگیر موضوعی می‌شوند دیگر مردم را از یاد می‌برند کافی است خودشان تأمین باشند با دیگران کار ندارند اما راهکار برون‌رفت از این موضوع چیست؟ بهترین راه استفاده از ان جی او ها و تشکل های مردم‌نهاد برای آگاهی‌رسانی، توزیع ماسک و مواد ضدعفونی و ... است به‌نحوی‌که مردم نه‌تنها احتکار نکنند بلکه هرچه هم در خانه انبار کرده‌اند را به مردم دیگر هدیه دهند.

کار اصلی ان‌جی‌او ها دقیقاً پر کردن خلاء‌های اجتماعی بین فردگرایی و جمع‌گرایی است. هرچند ما هم می‌دانیم که امروز ان جی او ها همه کار می‌کنند جز این کار اما به هر روی باید گفت یکی از بهترین راهکارها برای پایان یافتن بحران کاذبی است که کرونا در جامعه ما پدید آورده است.