بازار؛ گروه استانها: وضعیت کم‌آبی‌ها و نقش پُررنگ کشت گیاهان کم‌آب‌بر قدمی در مسیر توجه به کشت گیاهان دارویی است چراکه از سویی استفاده از گیاهان دارویی برای تغییرات مزاج و درمان بیماری های مختلف مطرح است و از سوی دیگر ارزش اقتصادی آن قابل کتمان نیست.
نزدیک به دو هزار و ۳۰۰ گونه از گونه‌های گیاهی ایران در ردیف گیاهان دارویی و معطر قرار دارند که از این تعداد گونه گیاهی، ۴۵۰ گونه جزو گیاهان دارویی به‌شمار می‌آیند و تعدادی از آن‌ها در عطاری ها به فروش می‌رسند.
در گذشته گیاهان دارویی از دامنه طبیعت چیده می‌شدند و اغلب خودرو بودند اما امروزه با فرایند صنعتی شدن، امکان تکیه به فلور طبیعی از بین رفته و شرایط رشد و کشت این گیاهان به شکل صنعتی فراهم شده‌است
طی سال های متمادی در اثر دگرگونی‌های زیست‌محیطی به تدریج از تعداد این‌گونه‌های با ارزش دارویی کم شده به گونه ای که در گذشته گیاهان دارویی از دامنه طبیعت چیده می‌شدند و اغلب خودرو بودند اما امروزه با فرایند صنعتی شدن، امکان تکیه به فلور طبیعی از بین رفته و شرایط رشد و کشت این گیاهان به شکل صنعتی فراهم شده‌است.
آنچه عنوان شد تاکید می کند که نباید از کشت گیاهان دارویی غافل شد ضمن اینکه در این بین موضوعی با نام کشاورزی قراردادی مطرح است و به نظر می رسد زمان آن رسیده تا فکری برای تولید این گیاهان در استان همدان با نگاه به کشاورزی قراردادی داشته باشیم؛ فکری در قالب یک برنامه‌ریزی و به‌نوعی کشاورزی قراردادی که بتوان تولید را سازمان‌یافته‌تر، استانداردتر و فروش و عرضه و البته صادرات را نیز در امتداد آن به نحو مناسبی پیش برد.
تولید حدود ۱۸ هزار تُن گیاه دارویی در همدان
معاون امور باغبانی جهاد کشاورزی استان همدان در این زمینه بیان کرد: سطح زیر کشت گیاهان دارویی در استان همدان برابر هشت هزار و ۷۷۱ هکتار است.
رحیم بیات میزان تولید گیاهان دارویی طی سال گذشته در استان همدان را برابر ۱۷ هزار و ۹۱۲ تُن اعلام کرد و گفت: در این راستا در استان همدان فرآوری و صنایع تبدیلی خاصی وجود ندارد و تنها واحدهای مربوطه به سمت بسته‌بندی گیاهان دارویی سوق پیدا کرده‌اند.
وی ایجاد اشتغال، صادرات و صرفه‌جویی در مصرف آب را از مزایای کاشت گیاهان دارویی برشمرد و افزود: تسهیلات برای کشت گیاهان دارویی همچون گل محمدی و زعفران به متقاضیان و کشاورزان پرداخت می‌شود.
اما به راستی چه قدم هایی در راه استفاده از این ظرفیت ها در استان همدان برداشته شده و چه لازمه هایی در این بین نیاز به برنامه ریزی و پیش روی دارد؟ در پی یافتن پاسخ این سوال ها برآن شدیم تا گفتگویی با قاسم اسدیان؛ مدیر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان ترتیب دهیم که در ادامه متن این آن را می خوانید:
به فکر بازارهای جهانی باشیم
قاسم اسدیان در گفتگو با خبرنگار بازار در خصوص وضعیت کشت و تولید محصولات و گیاهان دارویی در استان همدان عنوان کرد: ایران کشوری است که تقریباً بالغ بر ۹ اقلیم از دوازده اقلیم موجود در جهان را در خود جای داده ضمن اینکه دارای شرایط متنوع و گستره وسیع از ترکیبات مختلف گیاهان دارویی است به طوری که بالغ بر هشت هزار گونه گیاهی و بالغ بر دو هزار و ۳۰۰ گونه گیاهان دارویی در کل کشور کاشت و برداشت می شود.
همدان دارای گونه های مختلفی از گیاهان است به نوعی که در مجموع تعداد این گیاهان به یک هزار و ۶۵۸ گونه گیاهی می رسد که از این تعداد ۳۱۵ گونه گیاهی را گیاهان دارویی تشکیل می دهند
مدیر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان ادامه داد: استان همدان نیز دارای گونه های مختلفی از گیاهان است به نوعی که در مجموع تعداد این گیاهان به یک هزار و ۶۵۸ گونه گیاهی می رسد که از این تعداد ۳۱۵ گونه گیاهی را گیاهان دارویی تشکیل می دهند.
وی با اشاره به اینکه این گیاهان دارویی در کل عرصه ها و اراضی کشاورزی استان همدان گسترش دارد، عنوان کرد: باید این ظرفیت ها شناخته و جمع آوری شود.
اسدیان مطرح کرد: در حال حاضر، کارگاه هایی در سطح استان همدان وجود دارند که به صورت متنوع در زمینه فرآوری محصولات و گیاهان دارویی کار و فعالیت می کنند و هم اکنون بنابر اطلاعات موجود، در استان همدان یک تا دو کارگاه وجود دارد که در زمینه اسانس گیری انواع و اقسام گیاهان دارویی فعال هستند.
وی ادامه داد: شاید بتوان گفت ۱۰ تا پانزده اسانس مختلف در کارگاه های ذکر شده تولید می شود و صنایع مرتبط هم از این اسانس ها استفاده می کنند اما باید این روند تنها به مصارف داخلی نیانجامد و به گونه ای باشد که با برند مخصوص سایتی برای آن معرفی شود.
مدیر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان در ادامه گفتگو یادآور شد: باید در این زمینه سایتی طراحی شود که جنبه جهانی داشته و به کل جهان در رابطه با فعالیت این کارگاه ها اطلاع رسانی شود.
اسدیان با تاکید بر اینکه باید به بازارهای جهانی معرفی شود که چنین کارگاه و کارخانه ای در کشور وجود دارد، عنوان کرد: با این مواد ترکیبی و یک استاندارد مواد و گیاهان دارویی که با کشورهای متعدد مطابقت دارد، می توان وارد تولید شد تا بتوان با قابلیت استناد، ارزیابی و ارجاع در بازارهای جهانی حرف های زیادی برای گفتن داشت.
مدیر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با تاکید بر اینکه این فرایند می تواند بسیار مفید باشد و ارزش افزوده صدبرابری به دنبال داشته باشد، گفت: اگر مواد گیاهی به صورت خام فروشی و فرآوری اولیه عرضه شود؛ انتظاراتی که داریم، تحقق پیدا نمی کند.
فرآیندی که ما به دنبال آن هستیم ایجاد اشتغال، ایجاد ارزش افزوده، درآمدزایی و ارزآوری است و زمانی این امر تحقق پیدا می کند که سایت های بین المللی ایجاد کنیم و از این طریق محصولات و تولیدات داخلی را با برند مخصوص به خود به تمام دنیا معرفی کنیم
اسدیان ادامه داد: فرآیندی که ما به دنبال آن هستیم ایجاد اشتغال، ایجاد ارزش افزوده، درآمدزایی و ارزآوری است و زمانی این امر تحقق پیدا می کند که بتوانیم سایت های بین المللی ایجاد کنیم و از این طریق محصولات و تولیدات داخلی را با برند مخصوص به خود به تمام دنیا معرفی کنیم؛ همانند بعضی از محصولات که در حال حاضر در کشور وجود دارد و مصداق بارز در این خصوص، محصول خاویار را می توان نام برد که شهرت جهانی دارد، به نوعی که همه می دانند که در ایران با این کیفیت خاویار تولید می شود و در امتداد این فرآیندها شاهدیم که صادرات خاویار ایران نیز در جریان است.
وی عنوان کرد: باید در سایر محصولات نیز به همین منوال پیشتاز و پیشگام باشیم؛ به ویژه در زمینه گیاهان دارویی تا بتوانیم با برند مشخص، آن را به کل جهان معرفی و صادر کنیم.
مدیر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با تاکید بر اینکه این ظرفیت ها باید شناخته و جمع آوری شود، مطرح کرد: این امر باید به گونه ای انجام گیرد که صرفه اقتصادی به دنبال داشته باشد، به عنوان مثال در منطقه رزن یا در منطقه نهاوند، کارخانه صنعتی بزرگ فرآوری انواع و اقسام رازیانه و گشنیز راه اندازی و تولیدات رازیانه و گشنیز استان حتی سایر نقاط کشور در این مناطق تجمیع و عرضه شود و این عمل به صورت پایدار ادامه داشته باشد.
اسدیان در ادامه صحبت های خود عنوان کرد: مصداق بارز این موضوع در همدان، کارخانه قند استان است که از تمام نقاط مختلف استان و شاید از خارج از استان نیز چغندرقند وارد چرخه تولیدات کارخانه قند می شود، به طوری که این کارخانه دائماً در حال کار و فعالیت است.
باید اقداماتی که در راستای فرآوری گیاهان دارویی در استان همدان انجام می پذیرد به نوعی دارای بقاء و به طور دائمی امکان پذیر باشد
وی با تاکید بر اینکه در نتیجه باید اقداماتی که در راستای فرآوری گیاهان دارویی در استان همدان انجام می پذیرد، به نوعی دارای بقاء و به طور دائمی امکان پذیر باشد، یادآور شد: تمام کارها و اقدامات ذکر شده نیازمند بررسی است و نیز به سرمایه گذاری افرادی نیاز دارد که در این زمینه علاقه مند هستند.
مدیر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان در این زمینه اضافه کرد: این اقدام درآمدزایی خوبی به دنبال دارد ضمن اینکه به دلیل اینکه در منطقه ای قرار داریم که منطقه نیمه خشک جهان است و در عرض جغرافیایی قرار گرفته ایم کیفیت مواد مؤثره موجود در گیاهان افزایش پیدا می کند.
اسدیان در این زمینه مطرح کرد: در حال حاضر، بعضی از آزمایشاتی که روی آویشن در شرایط دیمی و آبی انجام شده مصداق بارز این ماجرا است.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان در بخش پایانی این گفتگو به بحث کشاورزی قراردادی اشاره کرد و افزود: کشاورزی قراردادی می‌تواند تولید پایدار یک محصول را برای ورود به عرصه فرآوری آماده کند و با کشاورزی قراردادی نه‌تنها شاهد دپوی محصولات کشاورزی و باغی و سرانجام نامناسب بودن بازار فروش آن‌ها نمی‌شویم، بلکه از یک سو می‌توان کشاورزان را به سرمایه‌گذاران وصل کرد و از سویی تولیدی پایدار و متناسب با بازار هدف داشت، موضوعی که این‌روزها باید بیشتر به آن توجه شود.
ناگفته پیداست که خام فروشی دردی بر پیکره گیاهان دارویی همدان است؛ دردی که می توان با ورود مناسب به حوزه فرآوری و اسانس گیری و البته با نگاه به بازارهای هدف و بازارهای جهانی این وضعیت را به فرصتی برای درآمدزایی، اشتغالزایی و ارزآوری تبدیل کرد ضمن اینکه در این بین، کشاورزی قراردادی می تواند تسکینی بر این درد باشد.
به‌راستی ارائه تسهیلات برای حمایت از تولیدکنندگان نوپای عرصه کشاورزی یا کشاورزان سنتی، نیازمند آموزش و به‌روزرسانی و حمایت‌های مالی است کمااینکه توجه به این امور برای تأثیرگذاری این حوزه بر رشد و رونق تولید و البته جهش تولید کشور الزامی است.
بنابراین بار دیگر به نقش ترویج باز می‌گردیم و تأکید می‌کنیم که برای رفع چالش کشاورزی همدان که خام‌فروشی، متصل نبودن به چرخه صنایع تبدیلی و در نهایت افزایش ضایعات بخش کشاورزی باید زنجیره تولید و کشاورزی قراردادی را مورد توجه ویژه قرارداد.
نظر شما