بازار؛ گروه استانها: برای عموم مردم جهان روشن است که برخی از همین موزه‌ها مانند موزه «لوور» به‌نوعی اقتصاد پاریس را می‌گرداند و لذا می‌توان نتیجه گرفت موزه یکی از پشتوانه‌های هویت ملی و تعادل اجتماعی است و هیچ فعالیت اقتصادی، بدون این حس اقتدار و هویت ملی، مقرون به منفعت نیست.
بر اساس تعریف شورای بین‌المللی موزه‌ها(ایکوم) موزه موسسه‌ای است دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی عموم گشوده است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت دارد اما واقعیت این است که موزه‌ها در کنار اهداف معنوی می‌توانند در حوزه جذب گردشگری به‌عنوان یک بازوی قوی عمل کنند.
در همین راستا و پیرامون آسیب‌های وارده از بیماری کرونا و پتانسیل‌های موزه‌ها برای کمک به حوزه گردشگری با محمدرضا پهلوان رئیس گروه امور موزه‌ها و اموال منقول میراث فرهنگی خراسان رضوی که در رشته موزه‌داری تحصیلات خود را به پایان رسانده و از طرفی تألیف کتاب موزه‌های خراسان رضوی و ساخت و مدیریت ۱۲ موزه مردم‌شناسی را در کارنامه خود دارد به گفت‌وگو نشستیم.
* کرونا چه تأثیر و تبعاتی برای اقتصاد موزه‌ها در خراسان رضوی داشت؟
با ورود کرونا ویروس کووید ۱۹ موزه‌ها و اماکن تاریخی فرهنگی که پذیرای عموم علاقه‌مندان بودند و سالانه بیش از سه میلیون نفر از ۹۴ موزه آستان بازدید به عمل می‌آوردند به‌یک‌بار ه فروکش کرد.
در ابتدای امر موزه‌ها باز بودند ولی بازدیدکنندگان به‌تدریج کاهش پیدا کردند و رعایت پروتکل‌های بهداشتی هم نتوانست کمکی به بازدید بیشتر داشته باشد و عملاً هم کار صحیحی نبود که موزه‌ها گشوده باشند.
* درآمد موزه‌ها چقدر کاهش یافت؟
بر همین اساس بر اساس دستورالعمل ستاد کرونا موزه‌ها تعطیل شدند و درآمد حاصل از فروش آن‌ها به عدد صفر رسد.
* هزینه بلیت‌فروشی برای موزه‌ها چقدر است؟
موزه‌های درجه‌یک برای هر نفر پنج هزار تومان و برای توریست‌ها پنجاه‌هزار تومان؛ موزه‌های درجه‌دو برای گردشگران داخلی چهار هزار تومان و توریست ها سی هزار تومان و برای موزه های درجه سه برای بازدیدکنندگان داخلی سه هزار تومان و برای بازدید کنندگان خارجی بیست هزار تومان هزینه ورودیِ با بلیت دریافت می‌کردند.
* خسارت موزه‌ها در بخش دولتی بیشتر بود یا خصوصی؟
موزه‌های دولتی به دلیل اینکه وابسته بوده و از حمایت‌های دولتی برخوردار بودند فقط ضرر و زیان بلیت داشتند ولی موزه‌های خصوصی علاوه بر صفر شدن درآمد بایستی هزینه‌های پرسنلی را هم می‌پرداختند.
* چند موزه در استان به همین دلیل تعطیل شده است؟
در خراسان رضوی تنها موزه‌ای که ضرر و زیان بسیاری را متحمل شدو به تعطیلی کامل رسید یک عدد و پارک موزه علمی«بازیما» بود.
متاسفانه ضرر وارده ناشی از کرونا تنها متوجه موزه های این استان و یا کشور نبوده بلکه منجر به تعطیلی موزه های دنیا شد و من در اخبار می‌خواندم که بعضی از موزه‌های خارجی برای ماندن به فروش حتی تعدادی از آثار موزه‌ای خود اقدام کردند و لذا از همین موضوع می توان به وخامت اوضاع پی برد.
* درآمد ناشی از بلیت‌فروشی موزه‌ها تا چه حد هزینه نگهداری موزه را تأمین می‌کند؟
درآمد موزه‌ها در بخش دولتی با بخش موزه‌های خصوصی فرق می‌کند.
در بخش دولتی صرفاً درآمد به صفر یا به اندک رسید و در خزانه مرکزی وزارت میراث اعتباری عملاً وجود نداشت و یا بسیار اندک بود که تخصیص پیدا می‌کرد ولی از جایی که بخش دولتی؛ هزینه حقوق و مزایای کارکنان موزه‌ها از یک محلی پرداخت می‌کند تقریباً توانستند خود را حفظ کنند و به تعطیلی کامل نرسیدند ولی موزه‌های بخش خصوصی که شاید بیش از نود درصد هزینه‌های آن‌ها از محل درآمد بلیت بود ضرر و زیان زیادی متحمل شدند و به تعطیلی و ورشکستگی رسیدند.
* موزه‌ها تا چه میزان در اقتصاد مشهد یا استان می‌توانند نقش ایفا کنند؟
هنوز موزه‌های استان و کشور در سبد بازدید خانواده‌ها آن‌طور که انتظار می رود راه پیدا نکردند و بسیاری از مردم و بازدیدکنندگان بر اساس اوقات فراقت نه بر اساس یک نیاز فرهنگی به موزه می‌آیند و به همین دلیل شاید در یک نظر بتوان گفت بخش کمی از اقتصاد گردشگری استان و حتی کشور را تأمین می‌کنند و این‌یک موضوع فراگیر است هنوز برنامه‌ی مدون گردشگری و موزه گردی وجود ندارد به‌ویژه در مشهد که محور سفر گردشگری مذهبی است.
بخش کمی از اقتصاد گردشگری استان و حتی کشور را تأمین می‌کنند و این‌یک موضوع فراگیر است هنوز برنامه‌ی مدون گردشگری و موزه گردی وجود ندارد به‌ویژه در مشهد که محور سفر گردشگری مذهبی است
نقش موزه‌ها و اماکن تاریخی در بخش اقتصاد گردشگری وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی قابل‌توجه و تأمل است ولی در اقتصاد گردشگری استان نیاز به کار و فعالیت بیشتری دارد که بایستی چاره‌ای اندیشیده شود.
* چه زیرساخت‌هایی برای این کار باید ایجاد شود؟
از جایی که در کشورهای توسعه‌یافته فرهنگی اقتصاد و فرهنگ مکمل همدیگر هستند به اعتقاد من فرهنگ اولی تر و زیرساخت اقتصاد است و در اصل فرهنگ پیوست اصلی اقتصاد گردشگری است مانند فرهنگ برنامه‌ریزی توریستی شهری؛ فرهنگ آیین و آداب برخورد با گردشگر و توریست همانند آیین آداب و معاشرت در واحدهای اقامتی شامل هتل‌ها؛ هتل‌آپارتمان‌ها؛ مهمانسرا؛ زائرسراها و اخیراً هم گسترش و ایجاد اقامتگاه‌های بوم گردی همه و همه فرهنگ و زیرساخت اقتصاد را تشکیل می‌دهند که این بخش قابل‌توجهی از اقتصاد گردشگری است.
* آیا موزه بدون امکان خودگردانی مالی توجیه اقتصادی دارد؟
اول باید تعریف موزه را داشته باشیم که اصلاً چرا ایجاد می‌شوند سپس پاسخ بدهیم.
«ایکوم» شورای جهانی موزه‌ها می‌گوید موزه‌ها موسسه‌هایی فرهنگی و هنری هستند که اهداف مادی ندارند و درراه آگاهی و افزایش علم و دانش و فرهنگ‌سازی فعالیت می‌کنند حال این دو شکل می‌تواند داشته باشد برای موزه‌های دولتی که حمایت مالی می‌شوند قادر هستند که به ادامه حیات و فعالیت خود بپردازند هرچند که همین موزه‌ها هم باید برای خودشان به اشکال مختلف برنامه‌ریزی داشته باشند و برنامه‌های جانبی و فعالیت جانبی متعددی و به نمایش درآوردن آثار تاریخی و موزه‌ای جدید داشته باشند که به انزوا نروند.
و همچنین کسب درآمد بیشتر از موارد درآمد را همانند فروش محصولات فرهنگی و صنایع‌دستی و حتی بخش درآمدزایی غذای سنتی؛ غافل نشوند و بر اساس این درآمد به ثبات بقا برسند ولی در بخش خصوصی حتماً بایستی درآمد یا پشتوانه مالی داشته باشند و اگرنه ایجاد موزه همان‌طور که قبلاً هم توصیه داده شد توجیه اقتصادی ندارد و عمر کوتاهی خواهد داشت به همین دلیل اخیراً در مجتمع‌های گردشگری و توریستی موزه هم ایجاد می‌شود که به دیگر بخش‌ها کمک کند.
* برای بهره‌مندی از اقتصاد موزه در حوزه اقتصاد و گردشگری چه باید کرد و چه پیشنهادهایی دارید؟
برای بهره‌مندی از اقتصاد موزه باید نسبت به فرهنگ بازدید از موزه‌ها؛ همت بیشتری انجام داد بایستی دستگاه‌های متولی گردشگری موزه‌ها را بیشتر ببینند چراکه موزه‌ها آیینه تمام نمای گذشته ما هستند که بامطالعه در این آثار می‌شود آینده بهتری ساخت برای ساخت و طراحی‌های جدید صنایع‌دستی و هنرهای سنتی؛ بایستی از آثار موزه‌ای ارزشمند و تاریخی بهره گرفت چراکه همین آثار موزه‌ای به هنگام تولد یا ساعت خودشان یک اثر صنعت دست بودند و گذشت و مرور زمان آن‌ها را تبدیل به آثار تاریخی کرده است.
نظر شما