امیرحسین عیدی؛ بازار: پتروشیمی از صنایعی است که در سال‌های اخیر شاهد پیشرفت چشمگیر آن در کشورمان بودیم و در بخش‌هایی از این صنعت توان رقابت با بازار جهانی را پیدا کرده‌ایم. هرچند که این صنعت با مشکلاتی اعم از نبود مواد اولیه، عدم مدیریت صحیح در این عرصه، مشکلات تحریمی و... دست و پنجه نرم می‌کند. حال به سراغ سید محمود مفیدی از فعالان حوزه صنعت پتروشیمی آمده‌ایم تا کمی درباره فعالیت‌های ایران در حوزه صادرات پتروشیمی، پتانسیل اجرایی این حوزه و مشکلات این عرصه گفتگو کنیم.
* چه خبر از اوضاع پتروشیمی؟
پتروشیمی از نظر تولیدات هر روز متنوع‌تر می‌شود و محصولات بهتری را عرضه می‌کند. در حیطه تخصصی ما که در زمینه تامین مواد اولیه صنایع پزشکی است، ما امسال شاهد بودیم که پتروشیمی اقدام به تولید پودر پی وی سی مدیکال گرید برای اولین بار در ایران کرد که واقعا جای تقدیر و تشکر دارد، زیرا یکی از گلوگاه‌ها و مشکلات اساسی ما در صنعت سلامت و بحث پزشکی، مشکل تامین مواد اولیه اصلی که همان پودر پی وی سی مدیکال گرید است، بود. با تمهیداتی که توسط مسئولین پتروشیمی انجام شده، این مشکلات حل شده و الان ایران جز معدود کشورهایی است که می‌تواند پودر پی وی سی مدیکال گرید تولید کند. همچنین پتروشیمی‌های دیگری که با آنها در ارتباط هستیم، در زمینه انواع پی وی سی های مختلف، غیر پزشکی، انواع پروپیلن‌ها، پلی اتیلن‌ها که الان ما داریم از آنها خرید میکنیم، در وضعیت خوبی هستند.
* کمی از مشکلات پتروشیمی و دغدغه هایتان برایمان بگویید.
الان چیزی که ما را بسیار اذیت می‌کند دو مطلب است. مطلب اول در زمینه قیمت‌ها است که متاسفانه قیمت‌ها به شدت نوسان دارد. قیمت‌ها در حال حاضر در پتروشیمی‌ها بر اساس قیمت ارز نیما پایه‌گذاری می‌شود. قیمت مبنا و پایه مشخص می‌شود و بعد وارد بورس می‌شود و در آنجا رقابت ایجاد می‌شود و خرید صورت می‌گیرد. متاسفانه این روش قیمت‌گذاری درست نیست. ما در ایران زندگی میکنیم و پول کشورمان ریال است و دلار در نمی‌آوریم ولی مبنای پتروشیمی ما ارز شده است. مگر گاز ما الان با ارز تامین می‌شود؟ مواد پتروشیمی ما چقدر ارزوری دارند؟
متاسفانه مهمترین مطلب و مشکل اصلی ما قیمت‌گذاری مواد پتروشیمی است. قیمت‌ها به شدت نوسان دارد و سوال این است که تغییر قیمت‌ها چه مبنایی دارد؟ آیا من قدرت این را دارم که بعنوان یک تولید کننده بتوانم در بازارهای جهانی اقدام به فروش و بازرگانی کنم؟ قطعا نمیتوانم؛ زیرا دنیا از من یک قیمت ثابت با یک تلورانس بسیار کم می‌خواهد اما نوسانات در کشور ما به گونه‌ای است که بعضی اوقات خودمان هم نمی‌دانیم باید چه کنیم، چه برسد به فروش و تجارت جهانی. این موضوع باعث می‌شود که صنایع پایین دست پتروشیمی بدلیل اینکه نمی‌توانند قیمت ثابتی به مشتری داخلی و مشتری جهت صادرات ارائه دهند در بلند مدت ضربه بخورند؛ زیرا خیلی از شرکت‌ها صادرات محور هستند و این موضوع عملا خیلی از شرکت‌ها را در کوتاه‌مدت نیز دچار مشکلات عدیده خواهد کرد. واقعا نیاز است که مسئولین پتروشیمی در زمینه تعیین نرخ مواد اولیه یک برنامه‌ریزی مدون و درست داشته باشند.
دومین مشکل در زمینه تخصیص مواد اولیه پتروشیمی به واحدهای پایین دست صنایع پتروشیمی است. متاسفانه بعضی از مواقع یکسری از انحصارها را در بحث توزیع مواد اولیه شاهد هستیم که جای تعجب دارد. چرا باید یک محصول استراتژیک فقط به تعدادی از شرکت‌های خاص اختصاص داده شود؟ آیا این انحصاری که بوجود آورده‌اند در بازار آزاد تلاطم بوجود نمی‌آورد؟ بعضی اوقات مواد خامی را در اختیار یک سری شرکت‌های خاص قرار می‌دهند و بعد از مدتی می‌بینیم که همان مواد اولیه‌ای که به این واحدها تخصیص داده شده سر از بازار آزاد در می‌آورد. این چه معنایی دارد؟ این بدین معناست که عملا آن واحدی که این مواد را به صورت انحصاری در اختیار دارد، خام فروشی می‌کند و متاسفانه این داستان هیچ متولی‌ای ندارد.
* آیا این شرکت‌های خاص مشخص هستند و رابطه‌ای با دولت ندارند؟
کاملا معلوم هستند. با پتروشیمی صحبت میکنیم تقصیر را گردن وزارت صنایع می‌اندازند. با وزارت صنایع صحبت میکنیم، می‌گویند به پتروشیمی نامه زدیم که شما را داخل لیست مواد خاص بیاورند. ولی در نهایت همه چیز به همان صورت است و هیچ اتفاقی نمی‌افتد. این شرکت‌ها کاملا خصوصی هستند و نمی‌توان اظهار کرد که دولتی یا خصولتی هستند. شاید واقعا رانتی وجود نداشته باشد، اما موضوع اصلی بحث عدم مدیریت است. چرا باید یک سیاستی را اتخاذ کنیم که باعث ایجاد این گونه انحصارها شود؟ ما نباید کاری انجام دهیم که اینگونه انحصارها بوجود آید و باعث سوءاستفاده بعضی‌ها شود. نکته جالبی که وجود دارد این است که این شرکت‌ها بدون هیچگونه رقابتی که ما با آنها سروکار داریم و باید انجام دهیم و وارد بورس شویم، این کالا را خریداری می‌کنند.
* جز این شرکت‌ها و شرکت‌هایی که داخل بورس این محصولات را خریداری می‌کنند، شخص دیگری این مواد را دارد؟
خیر، خلائی که در بازار آزاد وجود دارد توسط یکی از همین شرکت‌ها صورت گرفته است وگرنه خود پتروشیمی که عرضه اختصاصی یا فروش مستقیم به بازار ندارد. آنها این مواد را به تولیدکنندگان می‌فروشند، و آنها موادی را که باید تولید کنند وارد بازار آزاد می‌کنند و در آنجا می‌فروشند و متاسفانه هیچ نظارتی هم وجود ندارد.
ما خیلی بازار صادراتی داریم اما دیگر انگیزه‌ای برای این کار نیست؛ زیرا از تصمیمات ناگهانی می‌ترسیم. هیچ‌کس نمی‌داند فردا در این کشور چه اتفاقی می‌افتد
* در چند سال گذشته نسبت به کشورهای همسایه در بحث صادرات چطور عمل کرده‌ایم؟
به دلیل اتخاذ سیاست‌های ارزی که توسط بانک مرکزی گذاشته شده، شرکت‌ها خیلی کم علاقه‌مند به صادرات هستند. وقتی من محبورم با ارز آزاد همه چیز را بخرم و بعد بفروشم و ارزش را در اختیار دولت قرار دهم، این چه معنایی پیدا می‌کند؟ دیگر انگیزه‌ای برای صادرات نمی‌ماند. تصمیماتی که در قسمت کلان اقتصادی کشور ما گرفته می‌شود تصمیمات یک شبه است و کم هم نیستند. ما خیلی بازار صادراتی داریم اما دیگر انگیزه‌ای برای این کار نیست؛ زیرا از تصمیمات ناگهانی می‌ترسیم. هیچ‌کس نمی‌داند فردا در این کشور چه اتفاقی می‌افتد. ما حتی یک سرمایه‌گذاری معمولی هم می‌خواهیم انجام دهیم تن و بدنمان می‌لرزد که اگر این دولت برود و دولت بعدی بیاید چه اتفاقی خواهد افتاد؟ ما کشوری هستیم که سیاست‌مان با اقتصادمان گره خورده که این بسیار بد است. متاسفانه اقتصاد ما به ارز گره خورده است. من سرمایه‌گذار با این همه نوسان چطور و با چه تضمینی سرمایه‌گذاری کنم؟ تا زمانیکه نتوانیم ثبات اقتصادی در کشورمان داشته باشیم، نه می‌توانیم تولیدکننده موفقی باشیم و نه می‌توانیم صادرات درستی انجام دهیم.
* در زمینه پتروشیمی پزشکی تحریم‌هایی برای کشورمان اعمال شده بود و شرکت‌هایی در داخل تلاش‌های بسیاری را انجام دادند تا بتوانیم از زیر این فشار خارج شویم. کمی راجع به این شرکت‌ها برایمان بگویید.
در زمینه تامین مواد اولیه با توجه به اینکه از نظر جهانی تحریم هستیم، تامین مواد اولیه ما به شدت سخت شده است. در این ۴۲ سالی که از عمر انقلاب اسلامی میگذرد اینقدر نوسانات و بحران‌های شدیدی را پشت سر گذاشتیم که یاد گرفتیم که چگونه خودمان را در این بازارها حفظ کنیم. ما تمام مواد اولیه‌ای را که لازم داریم به روش‌های مختلف و حتی با قیمت‌های بالاتر برای تولید در کشور تامین میکنیم. به صراحت خدمتتان عرض می‌کنم که کیفیت مواد اولیه ما دست کمی از مواد اولیه اروپایی ندارد. هیچ کمبودی از نظر مواد اولیه نداریم و به لطف خدا در زمینه دانش فنی و فرمولاسیون ها کمبودی وجود ندارد اما این امکانات را در اختیار داشتن بسیار گران است. من می‌توانم با بسیاری از کشورها رقابت کنم، اما مواد اولیه ای که به دست من می‌رسد بسیار گران است. من مجبورم مواد اولیه‌ای که بدستم می‌رسد را دو دست بگردانم و عملا هزینه‌های مالی زیادی رقم می‌خورد. به همین خاطر مواد اولیه‌ای که ما بدست می‌آوریم معمولا ۲۰ تا ۳۰ درصد گران تر است. اما از لحاظ کیفیت کاملا با کشورهای اروپایی برابر هستیم.
* ایران کشوری است که نفت و مواد پتروشیمی به صورت کامل در اختیار دارد ولی متاسفانه هنوز در موقعیتی هستیم که یا خام فروشی میکنیم یا نمی‌دانیم چگونه از آن استفاده کنیم. به نظر شما علت در چیست؟
ما مشکل مواد اولیه نداریم و فقط مشکل سرمایه‌گذار داریم؛ یعنی مواد اولیه هستند اما بخش سرمایه‌گذاری ما آن بخش سرمایه‌گذاری واقعی نیست که در صنایع پایین دستی سرمایه گذاری کند و مواد پتروشیمی را بخرد و نگذارد خام‌فروشی صورت بگیرد و آن را تبدیل به مصنوعات کند و آن مصنوعات صادر شود. این بحث بخاطر عدم ثبات اقتصادی است. اگر شرکت‌های ایرانی تضمین لازم را داشته باشند، مطمئن باشید خود شرکت‌ها اجازه خام فروشی به پتروشیمی را نمی‌دهند؛ زیرا حجم درخواست‌ها به قدری بالاست که اصلا احتایجی به خام فروشی نیست.
*آیا ارگان‌های دولتی یا حتی خود دولت در این قضیه برای کمک کردن حتی به صورت وام ورود می‌کنند؟
بحث گرفتن وام مطرح نیست. من همین الان بخواهم وام می‌گیرم. اما با چه سودی و چه درصدی؟ من یک شرکت دانش بنیانم و در شرایط خیلی خوشبینانه برای تجهیزاتم می‌توانم وام ۱۱ درصد بگیرم که آن هم برای من جوابگو نیست. اگر من بدانم فردا روزی اقتصاد کشور چگونه است شاید همین وام ۱۱ درصد هم برایم مناسب باشد.
* مسئولین کشوری اعلام می‌کنند که ما باید با کشورهای اروپایی در دو جنبه قرارداد بنویسیم. در جنبه سرمایه‌گذاری که با توجه به شرایط اقتصادی کشور، سرمایه‌گذاری در بحث کلان بسیار بعید است و در جنبه دیگر استفاده از دانش و فن‌آوری آنها که طبق فرموده خودتان الآن آن را هم در دسترس داریم. کمی در این باره برایمان بگویید.
دانش و فن‌آوری که الآن درباره آن صحبت میکنیم، حداقل در حیطه خودمان علمش را داریم. شاید آن قسمتی که دولت‌مردان ما در رابطه با دانش و فن‌آوری می‌گویند فوق تصور ما باشد. بحث ما صرفا اقتصادی است. ما توانایی استفاده از این دانش را داریم اما از لحاظ اقتصادی به شدت تحت فشار هستیم و باید راهکاری اندیشیده شود. ما در زمینه تولید مواد واقعا به جایگاهی رسیدیم که بالای استانداردهای جهانی در حال فعالیت هستیم. اما آن بحث انتقال دانشی که توسط رییس محترم جمهور یا سایر مسئولین مطرح می‌شود شاید فرای تصورات ما باشد. دولت‌مردان ما باید بیایند و مشاهده کنند ما چه کارهایی می‌توانیم انجام دهیم و بستر را برای ما فراهم کنند تا ببینند که پتانسیل انجام چه کارهایی را داریم.
*بعنوان کلام آخر هر صحبتی با مسئولین دارید بفرمایید.
ما از شما هیچی نمی‌خواهیم. نه وام می‌خواهیم و نه امکانات. فقط می‌خواهیم که به ما کاری نداشته باشید. ما را اذیت نکنید. برای واردات مواد اولیه نباید ۶ ماه دوندگی داشته باشیم تا بتوانیم کارمان را پیش ببریم. این بروکراسی که وجود دارد واقعا برای ما تولیدکنندگان اذیت‌کننده شده است. در تمام دنیا سعی می‌کنند کار را برای تولیدکننده تسهیل کنند، اما در اینجا به تولیدکننده به چشم دزد نگاه می‌کنند. وقتی وارد وزارت امور اقتصاد دارایی می‌شویم انگار با یک دزد روبرو شده‌اند. وقتی وارد اداره تامین اجتماعی می‌شویم انگار یک قاتل دیده‌اند. ما ایرانی هستیم و جزوی از بدنه این کشور هستیم و حداقل هرکدام از ما تولیدکنندگان ۵۰ تا ۶۰ نفر را پوشش می‌دهیم و در حال اشتغال‌زایی هستیم. ما دلال نیستیم که فردا صبح دلمان خواست کارمان را جمع کنیم و برویم. تمام فشار اقتصادی روی قشر تولیدکننده است بخاطر اینکه همه چیز ما رو است و این درست نیست. ما نمی‌گوییم از ما مالیات نگیرید، می‌گوییم با عدالت بگیرید. تنها خواهش ما از مسئولین این است که اجازه دهند کارمان را انجام دهیم.
نظر شما