واقعیت جاری در ارزان‌ترین استان کشور؛ درآمدی نیست که ارزانی حس شود

بازار- مصطفی محمدی: اردبیل ارزان‌ترین استان کشور؛ این، بخشی از خبری بود که در روزهای گذشته توسط مرکز آمار ایران منتشر شد و رسانه‌های اردبیل با چنین نگاهی و چنان تیترهایی آن را انعکاس دادند.

کلیت خبر مربوط به شاخص قیمت مصرف‌کننده به تفکیک استان در بهمن ١٣٩٨ بود که مرکز آمار آن را منتشر کرده بود.

بر اساس این خبر، بهمن‌ماه بیشترین نرخ تورم ماهانه خانوارهای کشور، مربوط به استان قزوین با ٢.٢ درصد افزایش و کمترین نرخ تورم ماهانه مربوط به استان اردبیل با ٠.٥ درصد کاهش است.

در آمارهای مربوط به‌صرف خانوارهای شهری نیز در این ماه بیشترین نرخ تورم همچنان به استان قزوین با ٢.٢ درصد افزایش و کمترین نرخ تورم ماهانه نیز همچنان مربوط به استان اردبیل با ٠.٦ درصد کاهش است.

البته نرخ تورم دوازده‌ماهه منتهی به بهمن‌ماه ١٣٩٨ برای خانوارهای کشور به عدد ٣٧.٠ درصد رسیده که بر اساس این گزارش بیشترین نرخ تورم دوازده‌ماهه مربوط به استان ایلام (٤٤.٦ درصد) و کمترین آن مربوط به استان فارس (٣٢.٨ درصد) است.

بر اساس تعریف سایت مرکز آمار کشور، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی، معیار سنجش تغییرات قیمت کالاها و خدماتی است که توسط خانوارهای شهرنشین ایرانی به مصرف می‌رسد. این شاخص به‌عنوان وسیله‌ای برای اندازه‌گیری سطح عمومی قیمت‌ کالاها و خدمات مورد مصرف خانوارها، و یکی از بهترین معیارهای سنجش تغییر قدرت خرید پول داخل کشور، به شمار می‌رود. نرخ تورم منتهی به هرماه از محاسبه درصد تغییر متوسط شاخص CPI در دوازده ماه منتهی به ماه موردنظر نسبت به دوره مشابه قبل به دست می‌آید.

گذشته از تعاریف و نگاه‌های علمی و تخصصی به موضوع، این‌که اردبیل شهری ارزان شناخته می‌شود برای خیلی‌ها جذابیت دارد.

کم نشنیده‌ایم در محاورات و گفت‌وگوهای مردم و شهروندان مناطق متعدد کشور و مخصوصاً از ساکنین شهرهای بزرگ که با مراجعه به اردبیل و دیدن قیمت‌های عجیب‌وغریب و البته پایین، شوکه شده‌اند و این موضوع برایشان فوق‌العاده، جذابیت داشته است.

خیلی از تهرانی‌ها یا اصفهانی‌ها و شیرازی‌ها، یا حتی مراکز استان‌های نزدیک، وقتی درباره قیمت اجناس و خدمات در اردبیل حرف می‌زنند، با آب‌وتاب بسیار از این‌که با پولی مختصر -که در شهر خودشان، کارآیی چندانی نداشته-، کلی در اردبیل صفا  کرده و خوش گذرانده‌اند، می‌گویند و این موضوع در صحبت‌های اغلب مسافرانِ سفرکرده به اردبیل مشهود است.

هرچند اردبیلی‌ها در برابر این جنس حرف‌های شهروندان شهرهای دیگر، شروع به ذکر قیمت‌های انواع کالاها و خدمات می‌کنند و سعی می‌کنند این ارزان بودن را بیشتر به رخ آن‌ها بکشند، اما واقعیت این است که اگر قرار باشد مسافری به اردبیل نیاید و شهروندی از شهروندان شهرهای دیگر، از خاطرات خریدهای ارزانشان در اردبیل سخن نگویند، ماجرای ارزانی، برای خود اردبیلی‌ها چندان ملموس نخواهد بود. درواقع این‌که  شهروندان اردبیل، در زندگی روزمره  خودشان واقعاً چنین احساسی را نسبت به شرایط شهر خود داشته باشند، مقداری جای تردید و تأمل دارد.

حاج علی‌اصغری یکی از کسبه شهرک سیناست که وقتی خبر اخیر مرکز آمار را برایش می‌خوانم، لبخندی به کنایه زده و می‌گوید: «این شهر ارزان کجاست که ما از آن بی‌خبریم!؟». این حرف را نه‌فقط از حاج علی، که بارها به بهانه‌های مختلف از خیلی‌های دیگر در اردبیل شنیده‌ام که اگر اردبیل شهری ارزان است، چرا ما از آن بی‌خبریم!؟

یکی از پاسخ‌های رایج اردبیلی‌ها به چنین پرسشی، همان پاسخی است که علی امدادی، اقتصاددان اردبیلی در گفت‌وگو با خبرنگار بازار بدان اشاره می‌کند.

امدادی معتقد است: «واقعیت این است که اردبیل در مقایسه با استان‌های دیگر از شرایط بهتری در بحث ارزان بودن برخی کالاها و خدمات برخوردار است. اما واقعیت اساسی‌تر این است که در تناسب بین وضعیت قیمتی یا هزینه‌ای، با وضعیت درآمدی، شرایط، چندان جالب نیست. یعنی وقتی زمینه‌ای برای درآمد خوب برای شهروندان وجود ندارد و آن‌ها درواقع فاقد درآمد مناسب هستند، بنابراین هیچ‌وقت نمی‌توانند احساس کنند که در شهری ارزان زندگی می‌کنند. آن‌ها بیشتر از هر چیزی، به درآمد پایین خود و فقر حاصله از آن واقف هستند تا این‌که حس کنند شهری ارزان دارند.

امدادی درواقع معتقد است که «با توجه به پایین بودن میزان درآمد اردبیلی‌ها، اگر قیمت‌ها بخواهد از شرایط امروزش هم بالاتر برود، اصولاً کششی برای خرید آن‌ها وجود نخواهد داشت. درآمد در شهر اردبیل و برای شهروندان، آن‌چنان در سطح پایینی قرار دارد که آن‌ها خودشان احساس نمی‌کنند با شهری ارزان روبه‌رو هستند. اما وقتی مسافرانی از شهرهای دیگر با درآمد نسبی بهتر به اردبیل می‌آیند، ارزان بودن این شهر را بیشتر حس می‌کنند.» وی امیدوار است که به‌جای چنین خبرهایی –که البته بد هم نیست- کاش از رونق و گشادگی معیشت در استان حرف بزنیم.

همچنین علی الماسی کارشناس گردشگری در اردبیل نیز در گفت‌وگو با خبرنگار بازار می‌گوید: وقتی اردبیل برای شهروندان شهرهای دیگر ایران، شهری ارزان محسوب می‌شود، پس قطعاً برای اتباع کشور آذربایجان حتماً جذابیت‌های بیشتری هم دارد و می‌تواند به‌عنوان یک بازار با بیشترین درصد تخفیف و ارزان‌ترین قیمت‌ها مطرح باشد. که البته همین‌طور نیز است و بر همین اساس، این روزها شاهد گسیل شدن سیل عظیم مسافران کشور آذربایجان به اردبیل هستیم که برای خرید و تأمین مایحتاج اولیه خود روانه این شهر و استان می‌شوند.

الماسی ادامه می‌دهد: ارزش بالای پول کشور همسایه و پایین بودن درآمد در اردبیل و نیز ارزش پایین پول ملی، باعث می‌شود که آن‌ها در مراجعه به اردبیل به راحت‌ترین حالت و ارزان‌ترین قیمت، خرید کنند و حتی ترجیح دهند که به خاطر هزینه‌های پایین سلامت، به پزشکان این استان مراجعه کنند.

واقعیت جاری در استانی که حالا عمده مردمان دور از آن، ارزان‌ترین استان کشور می‌نامند، هم‌معنی و مترادف با بهره‌مندی راحت و ارزان شهروندانش از منابع، کالا و خدمات نیست. اینجا سخن از فقدان کشش است. فقدان کشش درآمدهایی که حتی به‌پای همین ارزانی هم نمی‌رسد.

در چنین شرایطی به قول الماسی، کارشناس اقتصاد گردشگری، اردبیلی‌ها همچنان و همانند مردم شهرهای دیگر از گرانی می‌نالند و از نداشتن درآمدی مناسب.

الماسی معتقد است: شهری که درآمد چندانی ندارد، تولید یا کارخانه چندان فعالی ندارد، شغل مناسبی برای شهروندانش ندارد، درواقع نمی‌تواند شرایط معیشتی مناسبی برای شهروندانش داشته باشد. درواقع، اصولاً بازاری نیست که رونقی هم داشته باشد.

همچنین رضا امیری از استادان اقتصاد دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار بازار، می گوید: اردبیل استانی است که اگر شرایط درآمدی متوسطی داشته باشید می توانید از زندگی نسبی و رفاه مختصری برخوردار باشید. اما مساله این است که در حال حاضر دسترسی به سطح درآمدی که بتواند این شرایط نسبی را رقم بزند، بسیار به سختی میسر می شود و برای همین، مردم استان، بهره چندانی از ارزان بودن استان نمی برند.

وی ادامه می دهد: متاسفانه در سالهای گذشته بسیاری از زمینه های شغلی در استان از بین رفت و حتی کارخانه های مهمی که با کلی سر و صدا و جوسازی، راه اندازی شده بود، دیگر هیچ فعالیتی ندارند. اینها نشان می دهد که حتی اگر این شهر، ارزان هم باشد، اما این موضوع به معنی دسترسی راحت به منابع نخواهد بود.

فقر معیشتی به‌واسطه سطح درآمد پایین در این استان به نسبت متوسط درآمد کشور که طی سال‌های اخیر نگرانی‌هایی را در حوزه‌های متعدد و در سطوح متعدد و چندلایه به همراه داشته، در حالی است که این استان در گروه استان‌هایی قرار دارد که کمترین رشد جمعیتی را داشته و باوجود رتبه‌های قابل‌توجه در مهاجر فرستی، همچنان در توازن معیشتی دچار مشکل است. این است گوشه‌ای از واقعیت جاری در استان ارزان. حالا می‌توان متوجه شد که سؤال حاج علی‌اصغری، شهروند اردبیلی، ریشه در چه دارد که وقتی می‌گویند اردبیل شهر ارزانی است، می‌گوید: «اگر این‌گونه است، چرا ما خبر نداریم!؟».