بازار؛ گروه استانها: استان خراسان رضوی هم چون سایر استان‌هایی که از مرزهای مشترک با همسایگان برخوردار است از سال گذشته تاکنون از محدودیت‌ها و محرومیت‌های صادراتی بی‌بهره نبوده و به دلایلی ازجمله انسداد مرز ترکمنستان میزان صادرات و واردات این استان با افت‌وخیز بسیاری روبرو بوده است.
سابقه بدعهدی‌های ترکمنستان و کاهش سطح مراودات و بهانه‌جویی‌های این کشور را نمی توان محدود به دوران کرونا و یا روابط ترانزیتی محدود کرد.
گفتنی است همواره در سال‌های اخیر برای جبران کمبود فشار گاز در شهرهای شمالی کشور در فصل سرما، حدود ۱۵ تا ۲۵ میلیون مترمکعب در روز گاز از ترکمنستان وارد ایران می‌شد و این موضوع از سال ۱۳۸۵ موجب شده بود تا بارها ترکمن ها بر سر قیمت گاز صادراتی به ایران بهانه آورده و شیر گاز را ببندند مانند زمستان سرد و یخبندان سال ۸۶ که شاهد فاجعه سرمای شدید در شمال کشور ناشی از نبود گاز برای مردم بودیم و قطع و کاهش گاز وارداتی از سوی ترکمنستان نقش اساسی در بروز این فاجعه داشت.
از این مقدمه که بگذریم سال‌هاست که ترکمنستان در مسیر صادرات و واردات و ترانزیت کالا نیز مسیر پرفراز و نشیبی را دارد که از انسداد مرز گرفته تا افزایش عوارض تا جلوگیری از کامیون‌های ترانزیتی به داخل کشورش هرروز سازی مخالف می‌زند!
کالاهای صادراتی از طریق سه گذرگاه مرزی لطف‌آباد، سرخس و باج‌گیران استان خراسان رضوی به ترکمنستان حمل می‌شود. این سه گذرگاه مرزی اسفند پارسال در پی شیوع جهانگیر ویروس کرونا از سوی کشور همسایه بسته شدند. ترکمنستان اما پس از چند ماه ابتدا مسیر ریلی سرخس و سپس مرز زمینی لطف‌آباد را با اعلام شرایط محدودکننده برای عبور کامیون‌های ایرانی گشود.
افزایش تعرفه‌ها
حمید همایونی یکی از صادرکنندگان مصالح ساختمانی در این رابطه به خبرنگار ما می‌گوید: افغانستان و عراق عمده کشورهایی هستند که خواهان محصولات خراسان رضوی هستند.
وی با اشاره به مشکلاتی که در مرز برای صادرات کالا وجود دارد به بازار می‌گوید: به‌قدری که صادرات به ترکمنستان با مشکلات فراوان روبروست در سایر مرزها با چنین بهانه‌هایی روبرو نیستیم .
این صادرکننده عنوان می‌کند: ترکمنستانی‌ها به دلیل اختلافی که با تاجیکستان دارند لذا از پذیرش محموله‌های صادراتی به مقصد این کشور خودداری و مخالفت می‌کنند.
وی بابیان اینکه طی امسال تاکنون بارها و به بهانه‌های مختلف بسیاری از کامیون‌ها برای ورود به ترکمنستان با مشکل جدی روبرو بودند اظهار کرد: به‌طور مثال طرف ترکمنستانی به‌یک‌باره عوارض را بدون اطلاع قبلی افزایش می‌دهد و یا برای اقدامی مانند پیمایش و یا اسکورت خودروهای ایرانی هزینه و عوارض تعیین می‌کند.
این صادرکننده بابیان اینکه متأسفانه ثباتی در مراودات کالا با طرف ترکمنستانی دیده نمی‌شود اظهار کرد: به‌طور مثال اخذ عوارض اضافی از رانندگان کامیون‌های ایرانی به میزان هر کیلومتر پیمایش و به میزان یک و نیم دلار ازجمله همین هزینه‌تراشی‌هایی است که صادرات به این کشور و از طریق این کشور را مقرون‌به‌صرفه نمی‌کند.
همایونی ادامه می‌دهد: یکی از مشکلات تجارت با این کشور این است که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از مبلغ فروش کالاهای صادراتی ایران صرف پرداخت مالیات و هزینه‌ها در این کشور می‌شود.
وی اظهار می‌کند: با این تفاسیر و قوانینی که هرروز این کشور پیش پای ایرانی‌ها می‌گذارد بهتر است که حمل کالاهای صادراتی و ترانزیتی به مقصد کشور ترکمنستان توسط خودروهای خودشان انجام بپذیرد.
صادرات ۹ ماهه امسال به ترکمنستان، ۴۳ میلیون دلار با وزن ۲۱۲ هزار تن بوده است که ازنظر وزنی ۴۷ درصد و ازنظر ارزشی ۶۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است
وی بیان می‌کند: بهتر است در این راستا کالاهای مذکور توسط ناوگان داخلی تا مرز باج‌گیران حمل شده و پس از بارگیری در ناوگان ترکمن به کشور ترکمنستان ارسال شود.
کاهش صادرات
امید جهان خواه ناظر گمرکات استان خراسان رضوی در گفت‌وگو با بازار عنوان کرد: بررسی آمار سال جاری نشان می‌دهد که حجم صادرات این استان به برخی کشورها ازجمله افغانستان، اسپانیا،عمان و هلند با افزایش خروجی همراه بوده است و به برخی کشورها به دلیل بسته بودن مرزها ازجمله کشورهای حوزه آسیای مرکزی با کاهش همراه بوده است.
وی بابیان اینکه خوشبختانه تراز بازرگانی خراسان رضوی در هفت ماه امسال مثبت و معادل ۵۳۰ میلیون دلار بوده است اظهار کرد: در این مدت انسداد مرز ترکمنستان موجب کاهش شدید آمار صادرات به این کشور شد.
ناظر گمرکات استان خراسان رضوی بابیان اینکه میزان صادرات و واردات از مبادی گمرکی لطف‌آباد و باج‌گیران حتی به عدد صفر نیز رسید ادامه داد: البته در مرز سرخس تبادل ریلی و کامیونی به‌صورت محدود و با جابه‌جایی تریلرها در حال انجام است.
وی بابیان اینکه خراسان رضوی دارای پنج گمرک در لطف‌آباد، سرخس، باج‌گیران، دوغارون و مشهد و دو بازارچه مرزی در تایباد واقع در مرز افغانستان و باج‌گیران در مرز ترکمنستان است افزود: در این مدت نسبت به مدت مشابه سال قبل در صادرات ازنظر وزنی ۷۲ درصد و ارزشی ۱۴ درصد و در واردات ازنظر وزنی ۴۴ درصد و ارزشی ۳۷درصد کاهش داشتیم.
جهان خواه ادامه داد: اقلام عمده صادرات شامل زعفران دربسته بندی بیش از۳۰گرم، پسته‌ها باپوست تازه یا خشک، مقاطع فلزی، پیه صنعتی مورد مصرف در صنعت صابون‌سازی، کف‌پوش‌ها، مصالح ساختمانی و همچنین مقاطع فلزی و از آن طرف پنبه، حلاجی نشده یا شانه نزده، مواد اولیه واحدهای تولیدی، ابریشم خام و همچنین ماشین‌آلات واحدهای تولیدی از مهم‌ترین اقلام عمده وارداتی بوده است.
وی بیان کرد: همچنین در این مدت کشورهای طرف معامله خراسان رضوی در حوزه واردات کالا در این مدت عمدتاً امارات متحده عربی، ازبکستان، چین، ترکیه و هند بوده است.
شیب کاهشی
رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صمت خراسان رضوی نیز بابیان اینکه صادرات به ترکمنستان همواره در طی سال‌های گذشته با روند نزولی همراه بوده است در این رابطه به بازار گفت: آمار صادرات به ترکمنستان نشان می‌دهد که صدور کالا به این کشور از سال ۱۳۹۳ روندی نزولی داشته و در ۱۳۹۸ این تنزل تشدید شده است.
محمدعلی امیر فخریان در این رابطه اظهار کرد: صادرات استان در سال ۹۸ به کشور ترکمنستان ۱۵۴ میلیون دلار به وزن ۵۷۶ هزار تن بوده است که ازنظر ارزشی ۳۰ درصد کاهش و ازنظر وزنی ۵۸درصد رشد را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد.
وی در خصوص افزایش مراودات تجاری و واردات محصول از این کشور نیز گفت: در همین سال ۱۳۹۸ نیز بیش از ۶میلیون دلار واردات به وزن ۵.۴ هزار تن از ترکمنستان داشتیم که ازنظر وزنی ۷۶درصد و ارزشی ۱۸۸درصد رشد داشتیم.
امیر فخریان بابیان اینکه در بسیاری از زمینه‌ها برای کاهش بهانه‌جویی‌ها همکاری لازم را با این کشور داشتیم افزود: این در حالی است که میزان صادرات در سال جاری نیز با شیب کاهشی همراه شده است.
رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صمت خراسان رضوی افزود: صادرات ۹ ماهه امسال به ترکمنستان، ۴۳ میلیون دلار با وزن ۲۱۲ هزار تن بوده است که ازنظر وزنی ۴۷ درصد و ازنظر ارزشی ۶۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است.
وی افزود: در سال ۲۰۱۹، ترکیه، روسیه، چین، امارات، آلمان، قزاقستان، فرانسه و هلند تأمین‌کننده نیازهای وارداتی این کشور بوده‌اند و چین، افغانستان، ازبکستان، آذربایجان، ترکیه، رومانی، روسیه، گرجستان، ایتالیا و اکراین مقاصد صادراتی این کشور به شمار می‌آیند.
ضرورت دیپلماسی اقتصادی
ترکمنستان بیشتر یک کشور واردات محور است و از کشورهای متعدد از جمله روسیه و اتحادیه اروپا، کالا وارد می‌کند. جمهوری اسلامی ایران نیز یکی از تامین کننده‌های ترکمنستان بوده و هست از همین رو در سال ۲۰۱۵ که دکتر روحانی سند توسعه اقتصادی را به اتفاق ریاست محترم جمهوری ترکمنستان امضا کردند، قرار بر این شد که تا سال ۲۰۲۵سطح مبادلات به بیش از ۵ میلیارد دلار برسد. اما متاسفانه از زمانی که این سند امضا شد، به دلایل مختلف، سطح مبادلات کاهش پیدا کرده است
این کشور برای ما، چه از نظر واگن و چه از نظر کامیون، دروازه ورود به کشورهای آسیای میانه است. همچنین دسترسی کشورهای همجوار ترکمنستان مثل ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان به آب‌های آزاد، از طریق ترکمنستان اتفاق می‌افتد که این موضوع می‌تواند سهم به سزایی در ترانزیت کالا داشته باشد و مبادلات تجاری را افزایش دهد لذا باید در این راستا دیپلماسی اقتصادی و گفت و گو را برای توسعه روابط به شکل جدی تری در دستور کار قرار داد.
نظر شما