بازار؛ گروه بین الملل: مراسم تحلیف «جو بایدن» در روز چهارشنبه گذشته برگزار شد و رئیس جمهور جدید امریکا در شرایطی کاملا متفاوت با روسای جمهوری پیشین وارد کاخ سفید شد و ریاست خود را آغاز کرد.
در مقایسه با سایر انتخابات ریاست جمهوری، این کارزار انتخاباتی هم برای خود امریکاییها و هم سراسر جهان از اهمیت زیادی برخوردار بود. از نظر سران کشورها، شهروندان و مقامات پیشین کشورها حضور بایدن به عنوان رییس جمهوری جدید، گامی مثبت در عرصه بین الملل است.
در همین راستا، خبرنگار بازار گفتگویی را با «دکتر مهدی نوربخش»، استاد روابط خارجی دانشگاه هریسبرگ پنسیلوانیا امریکا در خصوص تیم بایدن و مذاکرات هسته ای با ایران و ارتباط آن با مسائل موشکی و سیاست منطقه ای ایران ترتیب داده که مشروح مصاحبه را در ادامه می خوانید:
*عقیده برخی از کارشناسان روابط بین الملل این است که با توجه به این مسئله که کابینه بایدن بیشتر متشکل از افراد زیادی از تیم مذاکرات هسته ای دوره اوباما با ایران را تشکیل می دهد شاهد تغییرات گسترده در روابط آمریکا با ایران خواهیم بود. ارزیابی شما در این باره چیست؟
در دولت بایدن حداقل ۵ تا ۶ نفر از دولت اوباما می آیند که همه آن ها نسبت به ایران اطلاعات کافی دارند. این افراد به عربستان سعودی و اسرائیل وابسته نیستند. جان کری و تونی بلینکن در این تیم هستند. همچنین وندی شرمن و رابرت مالی که من در حال نوشتن مقاله ای پیرامون این شخصیت هستم. همه این شخصیتها به شکلهای مختلف میتوانند با ایران راه بیایند.
به دلیل آن که در دو سال ابتدایی کنگره به دست دموکراتها است، ایران این شانس را خواهد یافت تا یک معاهده با ثبات را با امریکا منعقد سازد.
از ابتدای دولت اوباما ایران هیچ گونه تلاشی نکرده تا با امریکا وارد مذاکره شود و اگر وارد مذاکره می شدیم، کنگره هم اکنون دست دموکراتها بود و درآن صورت هر گونه قراردادی را با ایران تایید و تصویب می کردند
*سایت خبری بلومبرگ چندی پیش اعلام کرد: قرار است که برداشتن تحریمهای نفتی ایران در فرمان ابتدایی بایدن باشد، اما این موضوع از دستور کار خارج شده است. به نظر شما دلیل این امر چیست؟
هنوز مشخص نیست که دولت بایدن تمایلی داشته باشد که با شرط و شروط وارد برجام شود. درست است که دولت بایدن اعلام کرده که اگر ایران به مفاد برجام باز میگردد؛ امریکا هم برخواهد گشت. این موضوع به این معنی نیست که برجام را به عنوان آخرین قرارداد یا مذاکره بین امریکا، دولت بایدن یا امریکا تلقی کنند.
اگر ما به زمان دولت اوباما باز گردیم، می بینیم که آن ها قرارداد هسته ای را با برداشتن تمامی موانع از جلوی خود، به عنوان اولین مذاکره در نظر گرفتند. دولت بایدن اگر اعلام می کند که به برجام باز می گردد و به تبع آن تحریم های نفتی هم برداشته می شود که یکی از اقداماتی است که در ذیل برجام باید صورت گیرد، این موضوع به این معنا نیست که دولت بایدن نمی خواهد که ایران وارد تعهداتی شود که در رابطه با مسائل دیگر با ایران وارد صحبت نشده است یا ایران با امریکا به جمع بندی نرسیده است. این که ما فکر کنیم که دولت امریکا به برجام باز می گردد و پایان کار است، اشتباه بسیار بزرگی است که سیاستمداران ما مرتکب شده اند.
اوضاع و احوال منطقه به شدت تغییر پیدا کرده است. دولت عربستان سعودی و اسرائیل همچنان با هرگونه آشتی میان امریکا و ایران مخالف هستند که ما باید از این فرصت استفاده کنیم و اجازه ندهیم که این دشمنی ها درون منطقه شدت بیشتری بگیرد و به فکر منافع ملی خود و سرو سامان دادن به سیاستهای خارجی و بین المللی کشور باشیم.
از آن جایی که عربستان سعودی و اسرائیل با هرگونه آشتی میان امریکا و ایران مخالف هستند، ایران نباید اجازه دهد که این دشمنی ها درون منطقه شدت بیشتری بگیرد و باید به فکر منافع ملی خود و سرو سامان دادن به سیاستهای خارجی و بین المللی کشور باشد
*تونی بلینکن در جلسه تأیید صلاحیت خود در مجلس سنا که پیش از مراسم تحلیف ریاست جمهوری آمریکا برگزار شد، اعلام کرد که جو بایدن معتقد است که اگر ایران به توافق بازگردد ما نیز به این توافق برمی گردیم، اما از این مسئله، همراه با متحدانمان که بار دیگر با ما همراستا می‌شوند، به عنوان سکویی برای دستیابی به یک توافق طولانی‌تر و قوی‌تر و رسیدگی به مسائل دیگر به خصوص مسئله موشکی و فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران استفاده خواهیم کرد. به نظر شما ارتباط تنگاتنگ برجام با مسائل موشکی و سیاست منطقه ای ایران چیست؟
بحث من این بود که امریکاییها این گونه به برجام باز نخواهند گشت و درست است که دولت اوباما در مقابل اسرائیل یا عربستان سعودی ایستاد و به عقد قرارداد برجام همت گمارد. اما به هرحال امریکا هم در درون منطقه خاورمیانه از محدودیتهایی برخوردار است که باید نظر بسیاری از کشورهای منطقه را در نظر گیرد و مد نظر قرار دهد، اما، این موضوع بدین معنا نیست که اسرائیل یا عربستان سعودی می توانند حرف آخر را بزنند به تعبیری که در زمان ترامپ وجود داشت.
سیاست خارجی امریکا در زمان ترامپ به یک شکلی به دست اسرائیل داده شده بود. خط مشی اسرائیل با کمک عربستان سعودی و مایک پومپئو بعد از اینکه رکس تیلرسون از وزارت خارجه امریکا اخراج شد، کلا دست اندر کار سیاست خارجی امریکا، درون منطقه خاورمیانه بود. هر چیزی که نتانیاهو می خواست از دولت ترامپ می گرفت. از آن جمله می توان به ترور قاسم سلیمانی یا کاری که خود اسرائیل در مورد محسن فخری زاده انجام داد، اشاره کرد.
به هر حال پس از یک دوره چهار ساله، ما با دولتی روبرو خواهیم شد که کادر سیاست خارجی آن در گذشته به دنبال عقد قرار داد برجام با ایران بوده اند. همانطور که می دانید در زمان اوباما دو گزینه بر روی میز دولت وقت امریکا بود، یکی جنگ و دیگری برجام و تحریم که دومی انتخاب شد.
هم اکنون نیز همانگونه که بایدن و گروه دیپلماتیک وی اعلام کرده، دولت بایدن ترجیح می دهد که وارد یک دیپلماسی فعال با ایران شود. اما این دیپلماسی فعال در درون منطقه خاورمیانه باید با برخی از کشورها به اشتراک گذاشته شود البته نه به تعبیری که مهر تایید از آن ها گرفته شود. امریکا در درون خاورمیانه منافعی دارد که نمی تواند سر ایران از تمامی آن منافع بگذرد. این ها مسائلی است که ما کاملا باید مورد توجه قرار دهیم.
این بحث کاملا درست است و برنامه موشکی ایران که در رابطه با آن زیاد بحث شده است به دنبال ایجاد ثبات در منطقه خاورمیانه بوده است. اگر من عرض کردم که زمان با ما همراه نیست، بدین معنی است که ما پس از چندین سال در سیاست خارجی خود الان به این نقطه رسیده ایم که اگر در گام اول با امریکا مذاکره نکنیم و مشکلاتمان را با امریکا حل نکنیم، نمیتوانیم در درون منطقه هیچ کار دیگری انجام دهیم.
ما پس از چندین سال در سیاست خارجی خود الان به این نقطه رسیده ایم که اگر در گام اول با امریکا مذاکره نکنیم و مشکلاتمان را با امریکا حل نکنیم، نمیتوانیم در درون منطقه هیچ کار دیگری انجام دهیم
در حال حاضر کشورهای منطقه ای، پیرامون اسرائیل در حال روی آوردن به یک طرح امنیتی منطقه دیگر هستند. ما باید هر چه زودتر جلوی این کار را بگیریم و این موضوع شاید اولین تلاش کشورهای عربی نباشد.
مادامیکه کشورهای عربی با اسرائیل ارتباطی را برقرار کرده اند، بخش اول آن به طرح و حمایت امنیتی کشور اسرائیل از کشورهای عربی باز می گردد. هیچ تردیدی نداشته باشید که بحث های زیادی در رابطه با دادن یک پایگاه نظامی از سوی بحرین به اسرائیل مطرح شده است که در چه زمانی عملی می شود، بحث دیگری هست.
اگر ما وارد این مذاکره نشویم، که این مذاکره منجر به تسهیل و برقراری روابط ما با کشورهای عربی خواهد شد، امریکاییها در درون منطقه خاورمیانه خواهند ماند. همچنین، کشتی های جنگی آنها باقی خواهد ماند و آنها تمام تلاششان این است که بدون ایران ثبات منطقه ای را ایجاد کنند. در این ثبات منطقه ای، اسرائیل بدون شک نقشی را ایفا خواهد کرد که به نفع ایران هرگز نخواهد بود که ایران دست از مذاکره با امریکا بردارد. زیرا تنها برجام موضوع حائز اهمیت نیست بلکه طرح امنیتی خاورمیانه بسیار مهم است. این موضوع به نفع ایران نخواهد بود.
هم اکنون ما بر سر راه یک دو راهی بزرگ قرار داریم که مسئله حائز اهمیت تنها موضوع برجام نیست و طرح امنیتی درون منطقه مهم است که شاید پله پس از این طرح امنیتی، یک طرح اقتصادی و یک منطقه اقتصادی جغرافیایی درون منطقه باشد که اگر اولی ایجاد نشود، پای ایران نیز از دومی بیرون است. بنابراین نه تنها در مسئله اول ما متحمل ضربه امنیتی می شویم، بلکه در رابطه با موضوع دوم ضربه اقتصادی به ما وارد خواهد شد.
*رویکرد بایدن در قبال منطقه خلیج فارس و به ویژه به عربستان و اسرائیل چگونه خواهد بود؟ تا چه میزان روابط آمریکا با آنها متأثر از رابطه آمریکا و ایران خواهد بود؟
امریکا در داخل منطقه خاورمیانه، پنج هدف را دنبال می کند. هدف نخست آن عبور آزاد نفت و تجارت یا کشتیرانی از منطقه آزاد خلیج فارس است. هدف دوم این کشور، جلوگیری از سلاحهای کشتار جمعی است که بحث برجام در ذیل همین هدف جای میگیرد. سومین کاری که امریکا در حال انجام است یا قصد آن را دارد، مقابل با تروریسم است و چهارمین ایجاد یک ثبات منطقه ای است. پنجمین هدف این است که امریکا بدون اینکه وارد رقابت های نظامی با روسیه و چین شود، به دنبال ایجاد رقابت اقتصادی به خصوص با چین است.
اما ما فراموش نکنیم، موضوعی که در درون منطقه در حال رخ دادن است این مسئله می باشد که به خاطر این که چینی ها پایشان را از حد رقابت اقتصادی بیرون نگذارند و مداخله ای در مسائل امنیتی خاورمیانه ایجاد نکنند، امریکاییها موضع نظامی خود را نه تنها در منطقه حفظ میکنند بلکه احتمال دارد بر این مسئله بیفزایند یعنی به تنهایی و بیشتر از گذشته و به این خاطر که روسها بیشتر در درون منطقه سرمایه گذاری نظامی نکنند، سرمایه گذاری خود را در ایجاد ثبات منطقه افزایش دهند.
چینی ها در حال حاضر نشان داده اند که تمایلی به ایجاد رقابت نظامی در منطقه خلیج فارس با امریکاییها ندارند. امریکاییها نیز با فکر به آینده به این موضوع می اندیشند که هرگز اجازه ندهند که کشور دیگری با آنها وارد رقابت نظامی در این منطقه شود.
در حقیقت در منطقه خلیج فارس، پس از روابط با اسرائیل و آمدن بایدن، تغییرات بنیادی در حال شکل گیری است که ما باید به فکر امنیت و منافع کشور خود باشیم.
نظر شما