بازار - فرحناز سپهری: پرورش ماهی در قفس و تکثیر ماهیان در دریا به نوبه خود می تواند به کارایی و بازدهی این صنعت کمک کند. اما در کنار تمام مزایایی که این صنعت دارد، با چالش هایی دست و پنجه نرم می کند؛ که از آن جمله می توان به مقررات سخت گیرانه در اعطای تسهیلات کم بهره و مشکلات در واردات بخشی از تجهیزات اشاره کرد. درهمین راستا خبرگزاری بازار گفتکویی با علی ایزدی، معاون مجری طرح پرورش ماهی در دریا در سازمان شیلات ایران، انجام داده تا از مزایا و چالش های ا ین حوزه آگاهی یابد.
لطفا درباره پتانسیل های پرورش ماهی در قفس و مزایای آن توضیح دهید
پتانسیل که در این حوزه در کشور داریم، بر اساس مطالعات اولیه و تکمیلی انجام شده، در آب‌های دریایی شمال و جنوب کشور(دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان) و در مناطق دریایی نزدیک به ساحل قریب به ۵ میلیون تن ظرفیت پرورش ماهی در دریا وجود دارد.
و همچنین مزایایی که آبزی پروری دریایی در قفس دارد می توان به بهره برداری از منابع آب شور و لب شور با توجه به محدودیت استفاده از منابع آب شیرین، وجود گونه های دریایی با ارزش کیفی، اقتصادی و قابل پرورش در قفس، وجود شرایط زیست محیطی و اکولوژیکی مناسب در محیط های دریایی، اشاره کرد. در عین حال که امکان افزایش تولیدات دریایی از طریق آبزی پروری به منظور کاهش فشار صید از ذخایر دریایی، کاهش میزان سرمایه گذاری ثابت در مقایسه با سایر روش های آبزی پروری، امکان جذب سرمایه های کلان در زمینه آبزی پروری دریایی، از دیگر مزایای این حوزه است از سویی فراهم نمودن زمینه های جدید اشتغال در جوامع محلی و نواحی ساحلی، تولید ماهیان با کیفیت مرغوب در آب های دریایی، عدم استفاده از اراضی خشکی(کشاورزی) و استفاده بهینه از پهنه های دریایی و امکان افزایش میزان تولید در واحد سطح و حجم ار نقاط مثبت این صنعت است.
عمده ترین مشکلات در حوزه پرورش ماهی در قفس چیست؟
این حوزه هم با شماری مشکلات روبرو است که از عمده ترین می توان به عدم تخصیص ارز دولتی برای خرید تجهیزات (حداقل در برنامه ششم توسعه)، مقررات سخت گیرانه بانک عامل برای اعطای تسهیلات کم بهره به سرمایه گذاران قفس و حتی طرح‌های زیر ساختی توسعه صنعت مانند ایجاد مراکز تکثیر و نرسری اشاره کرد.
همچنین اصرار بانک بر تامین وثایق سهل البیع توسط متقاضیان، مقررات سخت گیرانه وزارت صمت برای واردات بخشی از کالاها که در ایران تولید نمی شوند و مشکلات تامین و انتقال ارز برای خرید قفس و تجهیزات جانبی تولید ماهی در قفس و در عین حال عدم تخصیص اعتبارات برای ایجاد زیر ساخت‌های لازم برای پشتیبانی ساحلی از مزارع دریایی (مرمت بنادر و اسکله های موجود) که از جمله چالشهای دیگر این صنعت است.
البته علاوه بر این موارد که به آن اشاره کردم ، ضرورت تخصیص یارانه تولید برای محصولات تولیدی و صادراتی مزارع پرورش ماهی در دریا، ضرورت تربیت نیروی انسانی مجرب برای حضور در پروژه های مختلف در سطح کشور، ضرورت داخلی سازی ساخت قطعات مورد نیاز با لحاظ نمودن صرفه اقتصادی در ابتدای کار، توجه به بازارهای داخلی و منطقه ای برای فروش محصولات بصورت عرضه مستمر ، عدم آموزش کافی در سطوح کارشناسی به منظور به روز نمودن اطلاعات کارشناسان در بخش های دولتی و خصوصی هم از دیگر مواردی است که باید مورد توجه مسوولان قرار گیرد. همچنین از طرفی از آنجا که دستیابی به بیوتکنیک تکثیر و پرورش ماهیان دریایی نیاز به فناوری دارد که می بایست نسبت به بومی سازی آن توسط مراکز تحقیقاتی کشور اقدام عاجل صورت گیرد.
با توجه به کمبود سرمایه گذاری در این بخش، علت را چه می دانید؟ چه راهکاری پیشنهاد می دهید؟
برای سرمایه گذاری در این بخش به نظرم باید دولت با بخش خصوصی در قالب تامین سرمایه ایجاد زیر ساخت ها بصورت تسهیلات بلند مدت با دوره تنفس مناسب و بهره کم (از محل بخشنامه وزیر محترم، ۱۰% اعتبارات عمرانی تبصره ۱۹ بودجه ۱۳۹۸) مشارکت کند.
همچنین از دیگر راهکارها می توان به تخصیص اراضی مورد نیاز ایجاد زیر ساخت ها (شهرک های شیلاتی) از عرصه های ملی با امکان صدور سند اعیانی برای تاسیسات و سازه های مورد نیاز اشاره کرد. در عین حال می توان اجرا طرح‌های پایلوت ایجاد بندر پشتیبان توسط بخش های خصوصی بصورت عمومی خصوصی (ppps) را مورد توجه قرار داد. از سویی امکان بهره برداری چند منظوره از امکانات ایجاد شده در مناطق آزاد در چهار چوب قوانین مدیریت بنادر شیلاتی (استفاده چند منظوره از اسکله‌های مناطق آزاد بطور مثال اسکله بندر کاسپین در منطقه آزاد انزلی) را مدنظر قرار داد، تلاش برای مشارکت کنسرسیومی متقاضیان یک مجتمع آبزی پروری در زنجیره تامین نهاده‌ها، تشویق دولت برای ایجاد شرکت‌های خدمات دریایی برای تامین شناورهای مورد نیاز و انجام سرویس‌های دریایی مربوط به مزارع دریایی و تخصیص ارز دولتی بصورت موقت برای اجرای بسته اولیه (تولید ۱۰۰ هزار تنی) به منظور انتقال دانش فنی طراحی و ساخت از دیگر مواردی است که می تواند به تسهیل سرمایه گذاری کمک کند.
در حوزه پرورش ماهیان در قفس، ایران در میان کشورهای منطقه در چه رتبه ای قرار دارد؟
در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران با تولید ۱۴ هزار تن ماهی در دریا (قفس) از کشورهای شمال دریای خزر بسیار جلوتر است ولی از کشور ترکیه با تولید بیش از ۳۵۰ هزار تن ماهی در دریا فاصله دارد و از کشورهای حوزه خلیج فارس نیز جلوتر است. البته عربستان خیز بزرگی برای توسعه این فعالیت در دریای سرخ برداشته است. همچنین گونه‌های قابل صادرات در این بخش قزل آلای رنگین کمان در شمال و شانک و سوف دریایی در جنوب می باشند که با توجه به نو پا بودن صنعت و تمرکز بیشتر بر ایجاد زیر ساخت های مورد نیاز، بصورت محدودی صادرات به روسیه و کشورهای حوزه خلیج فارس انجام شده است.
آیا تحریم ها در بخش صادرات تاثیر گذار بوده است؟
بیشترین تاثیر تحریم ها در خرید قفس و تجهیزات جانبی بصورت عدم امکان حواله های ارزی و ضرورت استفاده شرکت ها از کشور ثالث برای ذکر آدرس مقصد تحویل کالا بوده است.
در بخش تهیه بچه ماهی چه مشکلاتی وجود دارد؟
این صنعت در جنوب کشور نیاز به راه اندازی مراکز تکثیر ماهیان دریایی دارد(نه فقط مجموعه های به وزن رسانی یا نرسری) از جمله تکثیر گونه های سرخو، سوکلا، سوف دریایی، هامور، میش ماهی، گیش ماهیان، پرستو ماهی اولویت دارند. در حال حاضر تخم چشم زده ماهی قزل آلا و لارو ماهیان دریایی وارداتی است که نیاز به ارز دارند. لذا، مشکل اصلاح نژاد گونه های بومی و اهلی سازی نمودن آنها از مهمترین مشکلات پیش رو است.
در زمینه تامین سلامت( برای نمونه: تامین واکسن)؛ این صنعت با چه چالش هایی روبرو است؟
تولید واکسن در ایران برای یک گونه باکتری استرپتوکوکوس انجام شده است که با صحبت های عمل آمده با سازمان دامپزشکی کشور، این موضوع به عنوان یکی از اقدامات پیشگیرانه در دستور کار قرار دارد. البته یک سلسله اقدامات پیشگیرانه در مزارع دریایی می بایست صورت گیرد که در حال مطالعه بر روی این موضوع و تدوین دستورالعمل های لازم جهت ابلاغ به مزارع دریایی هستیم.
درحال حاضر میزان تولید ماهیان از طریق ماهی در قفس در دریای خزر و خلیج فارس به تفکیک، چقدر است؟
ظرفیت ایجاد شده قفس برای شمال کشور ۲۵۰۰۰ تن بوده است که با توجه به مشکلات تامین سرمایه جاری توسط بهره برداران، پیش بینی تولید امسال ۱۰۰۰ تن می باشد و ظرفیت ایجاد شده قفس برای جنوب کشور ۴۰۰۰۰ تن بوده است که پیش بینی تولید امسال ۷۵۰۰ تن می باشد. ظرفیت تولید در قفس در آب‌های داخلی هم ۵۵۰۰ تن پیش بینی شده است.
توسعه و نوآوری این بخش را منوط به چه عواملی می دانید؟حمایت کدام سازمانها را بیشتر می طلبد؟
در این زمینه به نظر بنده حمایت از تولید در بخش های مختلف ساخت قطعات سازه ها و تجهیزات جانبی، ایجاد مراکز تکثیر، تامین لارو و بچه ماهی، شبکه توزیع کالا و بازار یابی محصولات می تواند از موارد حایز اهمیت باشد. همچنین حمایت از شرکت های دانش بنیان و اهمیت دادن به نوع آوری ها در این صنعت مهم در کشور را باید مورد توجه قرار داد.
کلام پایانی و جمع بندی خودتان را درباره حوزه تکثیر ماهیان دریایی ( ماهی در قفس) بفرمایید.
باید به اهمیت توسعه دریا محور با توجه به مقایسه اقتصادی تولید هزار تن ماهیان دریایی در خشکی و در دریا اشاره کنم به طوریکه در خشکی، نیاز به تامین ۳۰۰ هکتار اراضی ساحلی (میانگین تولید در هر هکتار ۴ تن) وجود دارد. از سویی سرمایه گذاری احداث استخرها، هر هکتار استخر ۲۰۰ میلیون تومان(هر تن ۶۰ میلیون تومان) به ۶۰ میلیارد تومان نیاز دارد در عین حال که محصول با کیفیت پایین تر نسبت به تولید در دریا داریم.
اما در دریا، به ۹ هکتار پهنه دریایی (برای جانمایی قفس ها) و بندر پشتیبان نیاز است و سرمایه گذاری در قفس و شناورها نیاز به به ۱۲ میلیارد تومان دارد در عین حال که محصول با کیفیت بالاتر نسبت به تولید در استخرهای خاکی است.
نظر شما