محمود روشندل؛ بازار: اگر استفاده از خاک بر اساس شناسایی استعداد و قدرت تولیدی آن و مبتنی بر رعایت اصول صحیح و علمی باشد، به هدر نمی‌رود و برعکس ارتکاب هرگونه اشتباه در بهره‌برداری از آن موجب وارد آمدن خسارت جبران‌ناپذیر می‌گردد و خاکی که برای تشکیل آن قرن‌ها زمان صرف شده در مدت بسیار کوتاه از بین می‌رود.
فرسایش خاک در ایران سه برابر متوسط جهانی است و طبق اخبار غیررسمی سالانه بیش از ۲ میلیارد تن خاک ایران با فرسایش از دسترس خارج می‌شود.
در این میان خراسان رضوی با توجه به وسعت فراوان از چالش فرسایش خاک بی‌بهره نیست و سالانه ۱۵ تن فرسایش خاک در این استان ثبت می‌شود.
خراسان رضوی منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شود زیرا ۷۵ درصد وسعت آن در اقلیم بیابانی یعنی خشک، نیمه‌خشک و فراخشک قرار دارد. یک‌میلیون و ۶۵۱ هزار و ۵۱۱ هکتار از گستره این استان مناطق بیابانی متأثر از کانون‌های فرسایش بادی است. وسعت مراتع خراسان رضوی نیز شش میلیون و ۵۶۶ هزار و ۲۹ هکتار و مساحت جنگل‌های این استان نیز با محاسبه بیشه‌زارها و جنگل‌های دست کاشت حدود یک‌میلیون هکتار است.
۴۸درصد استان، مساحتی حدود پنج و نیم میلیون هکتار عرصه‌های بیابانی است لذا در ۲۰ شهرستان و ۳۰ نقطه کانون بحرانی پدیده فرسایش بادی به مساحت یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار وجود دارد و سالیانه بیش از ۱۳۰میلیارد تومان به منابع اقتصادی و زیستی خسارت وارد می‌شود.
با توجه به تغییر اقلیم، خشک‌سالی‌های چندین ساله، کاهش بارندگی از یک‌سو و افزایش جمعیت و بهره‌برداری بی‌رویه از عرصه‌های منابع طبیعی از سوی دیگر باعث پدیده فرسایش بادی در استان خراسان رضوی شده و متأسفانه مساحت بیش از چهار میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
حفاظت از خاک، به‌عنوان دیگر منبع مهم پایه نیز ، از دیگر ظرفیت‌های مهم آبخیزداری در راستای اقتصاد مقاومتی است بدین‌صورت که، با انجام اقدامات آبخیزداری، می‌توان سالانه مقدار ۹ تن فرسایش خاک را کنترل کرد؛ که این موضوع نیز، حفظ مواد مغذی موجود در خاک، حاصلخیزی خاک و افزایش تولید و بهتر شدن وضعیت مراتع را به دنبال دارد و منجر به افزایش درآمد و رفاه مردم در حوزه آبخیز می شود.
به عبارت بهتر، حفاظت از خاک بستر استفاده از ظرفیت و سرمایه انسانی را برای ایجاد اشتغال، افزایش تولید و دستیابی به رفاه که یکی از اهداف اقتصاد مقاومتی است، فراهم می‌کند.
فرسایش خاک
طبق نظر محققان در شرایط معمولی حدود ۳۰۰ سال طول می‌کشد تا ۲۵ میلی‌متر خاک سطحی تشکیل شود بنابراین ارزش و اهمیت خاک بسیار زیاد و مصادف با قرن‌ها زمان است.
انسان برای تأمین نیازمندی‌های گوناگون و فراوان خود، مجبور است ازیک‌طرف با استعمال کود شیمیایی زیاد، آبیاری فراوان، مصرف سموم حشره‌کش، استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی و دیگر امکانات و وسایل، درآمد را در واحد سطح زیر کشت افزایش دهد و از طرف دیگر با آماده‌سازی دامنه کوه‌ها و تبدیل مراتع و زمین‌های جنگلی به زمین‌های زراعی، ارتفاعات و زمین‌های بایر و کویری را به زیر کشت ببرد تا از این راه بر سطح زمین‌های زراعی خود بیفزاید.
شواهد نشان می‌دهد، حاصلخیزی زمین، از موقعی که مورد بهره‌برداری انسان قرارگرفته براثر عدم توجه و اقدامات نامناسب، کاهش‌یافته است.
مهم‌ترین عوامل فرسایش شامل آب‌های جاری، دریاها، یخسارها، بارندگی، باد و موجودات زنده هستند که با این تعریف می‌توان گفت از زمانی که جو زمین، آب و موجودات زنده در کره زمین پدید آمدند، فرسایش آغازشده است.
حاصل عملکرد فرسایش در طولانی‌مدت و در مقیاس زمان زمین‌شناسی، موجب تغییر شکل سطح زمین، هموار شدن بلندی‌ها و پر شدن مناطق فرورفته و پست می باشد.
پدیده فرسایش و آثار سوء آن شاید در کوتاه‌مدت چندان چشمگیر و محسوس نباشد ولی در بلندمدت محسوس خواهد بود. زیرا فرسایش کاهش محصول را در پی دارد.
فرسایش خاک به دلایل مختلف و رشد روزافزون بیابان و از بین رفتن پوشش گیاهی رخدادی تلخ برای زمین است که در این میان انجام اقدامات مختلف ازجمله طرح‌های آبخیزداری، آبخوان‌داری، ایجاد جنگل‌های دست کاشت و نیز درختکاری در عرصه‌های مرتعی، بیابانی و جنگلی، اصلاح الگوی کشت و مدیریت مصرف کود در زمین‌های زراعی و باغات از روش‌های رایج برای مدیریت فرسایش خاک است.
نظر شما