به گزارش بازار به نقل از اتاق ایران، تعداد رایزنان بازرگانی که ایران در سایر کشورها مستقر کرده، از هشت کشور فراتر نمی‌رود؛ افغانستان، پاکستان، ارمنستان، عراق، کنیا، اندونزی، تونس و آفریقای‌جنوبی هشت کشوری هستند که ایران به آنها رایزن بازرگانی فرستاده؛ این در حالی است که حمید زادبوم، رئیس سازمان توسعه تجارت، حدود یک سال پیش، در گفت‌وگو با روابط عمومی اتاق بازرگانی تهران وعده داده بود تعداد رایزنان بازرگانی ایران در کشورهای هدف صادراتی تا پایان سال ۱۳۹۸ حداقل به ۱۰ رایزن افزایش پیدا کند. زادبوم اعلام کرده بود که در صورت تامین اعتبار، کشورهای روسیه هند، چین، آذربایجان، کردستان عراق، عمان در اولویت معرفی رایزن بازرگانی قرار دارند و در مرحله بعدی قزاقستان و ترکمنستان به عنوان دو کشور حوزه آسیای میانه در اولویت قرار خواهند گرفت.
اما نه‌تنها دو رقمی شدن تعداد رایزنان پس از یک سال محقق نشده که اولویت مورد اشاره رئیس سازمان توسعه تجارت نیز رعایت نشده و اکنون سه کشور آفریقایی به مقصد رایزنان ایرانی تبدیل شده است. گذشته از کمیت رایزنان بازرگانی، بخش خصوصی به ویژه اتاق بازرگانی تهران، طی سال‌های گذشته پیشنهادات کارشناسی‌شده فراوانی در مورد نحوه انتخاب رایزنان و ویژگی‌ها و کارکرد آنان به مقامات دولتی ارائه کرده است؛ از جمله اینکه رایزنان از میان فعالان اقتصادی که با اقتضائات کشورهای هدف صادراتی آشنایی دارند، برگزیده شوند اما این پیشنهادات نیز همچنان روی کاغذ مانده و مشخص نیست که اجرایی شدن این پیشنهادات با چه موانعی مواجه است.
در همین رابطه رئیس اتاق مشترک ایران و ارمنستان، معتقد است که فعالیت رایزنان بازرگانی از نظر فعالان اقتصادی رضایت‌بخش نیست. هرویک یاریجانیان در گفت‌وگو با روابط عمومی اتاق تهران به این نکته اشاره کرد که رایزن‌هایی که اکنون در مقاصد تجاری مستقر هستند، اغلب در راستای خواسته‌ها و مطالبات فعالان اقتصادی و بخش خصوصی فعالیت نمی‌کنند.
او با بیان اینکه رایزنان بازرگانی به دو گروه قابل تفکیک هستند، گفت: کسانی که صرفاً محل کار خود را اشغال می‌کند و کسانی که شرح وظایف تعریف شده را به خوبی انجام داده و به واقع برای توسعه مناسبات تجاری دو کشور تلاش می‌کند. این دو گروه از یکدیگر متفاوت هستند.
یاریجانیان سپس به ویژگی‌های ضروری رایزنان بازرگان پرداخت و گفت: رایزنی که به کشورهای خارجی اعزام می‌شود، به طور حتم باید به زبان کشور مقصد مسلط باشد. رایزنان بازرگانی کشور باید در فضای مجازی به ویژه در اینستاگرام و توییتر تجار کشورهای مقصد حضور داشته باشند و فرصت‌ها و پتانسیل‌های موجود در این کشورها را اطلاع‌رسانی کنند. رایزنان تجاری حتی باید از برگزاری مناقصه‌ها در کشورهای هدف اطلاع کسب کرده و این اطلاعات را در اختیار فعالان اقتصادی قرار دهند؛ آنها باید در تبادل هیات‌های تجاری نقش‌آفرین بوده و اطلاعات تجاری کشور هدف را در اختیار هیات‌های تجاری قرار دهند. هم‌چنین باید نسبت به معرفی کالاهای ایرانی که دارای مزیت رقابتی هستند، اقدام کرده و فعالان اقتصادی دو طرف را به یکدیگر مرتبط سازد. حتی لازم است، از شرایط اقتصادی کشوری که درآن مستقر شده، گزارشی تحلیلی ارائه کند.
او در ادامه «ارتباط فعالانه با اتاق‌های مشترک و تشکل‌های داخلی و خارجی» و «آنالیز رقبا» را از دیگر ویژگی‌های رایزنان برشمرد و گفت: برای مثال رایزنان بازرگانی مستقر در کشورهای حوزه اوراسیا باید این تحلیل را ارائه کنند که در زمینه صادرات کالا به اوراسیا، کدام کشورها رقیب ایران هستند و ایران دارای چه مزیت‌هایی برای صادرات به این کشورهاست. اکنون صادرکنندگان ایرانی و واردکنندگان در ارمنستان، مدام دچار چالش می‌شوند و چنانچه این مشکلات اگر از طریق رایزن مستقر در سفارت حل شود، نتایج بهتری حاصل می‌کند اما متاسفانه هنوز این انتظارات محقق نشده است.
رئیس اتاق ایران و ارمنستان در بخش دیگری از سخنانش گفت: اکنون یک فرصت طلایی برای ایران در ارمنستان ایجاد شده و این کشور واردات کالا از ترکیه را ممنوع کرده است. از آنجا که ارمنستان دارای مرز خاکی با ایران است، این فرصت می‌تواند منجر به افزایش صادرات کالاهای ایرانی به ارمنستان و حتی دیگر کشورهای حوزه اوراسیا شود. البته ایران یک بار این فرصت را در روسیه از دست داد؛ زمانی که این کشور نیز واردات کالا از ترکیه را ممنوع کرد. اما ظرفیت‌های ما نتوانست بازار روسیه را پوشش دهد و بار دیگر ترکیه با رایزنی مقاماتش به بازار روسیه بازگشت.
هرویک یاریجانیان تاکید کرد: لازم است یک کارشناس تمام‌عیار برای سر و سامان دادن به فرآیندهای تجاری در مقاصد تجاری گماشته شود. در واقع اقتصاد ما به چنین خون تازه‌ای نیاز دارد. آن هم در شرایطی که رقبای منطقه‌ای ما همه بازارها را در سیطره خود قرار داده و عملا جای نفس کشیدن برای ما نگذاشته‌اند.
نظر شما