مدیریت پرتفوی بورسی؛ شرکت‌های مجوز دار یا اشخاص سبدگردان؟

پژمان مردای: بازار: با وجود اینکه آماری دقیقی از تعداد سهامداران خردی که بعد از ریزش سنگین بازار از ترس کاهش ارزش سهامشان به سمت سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا شرکت‌های سبدگردانی رفته باشند وجود ندارد اما گفته می‌شود که بخش قابل توجهی از این سهامداران، سرمایه‌گذاری به روش غیر مستقیم در بازار سهام را انتخاب کردند.

مرور پیام مخاطبان بازار، می‌تواند نمونه کوچکی از رفتار سهامداران خرد تازه واردی باشد که سرمایه‌ خود را وارد بورس کردند، به طور کلی  پیام سهامدارانی که نظرات و انتقادات خود را با بازار در طول ۹ ماه ابتدای سال در میان گذاشتند به این شکل است؛  در ابتدای سال که بازار روند صعودی داشت، کم نبود پیام‌های که به دنبال سیگنال سهم می‌گشتند و هر روز درخواست می‌کردند که سهمی را به ان‌ها معرفی کنیم، بعد از اینکه بازار شروع به ریزش کرد و هم زمان  صدای سهامداران تغییر کرد و تقریبا تمامی آن‌ها دولت را مقصر این ریزش می‌دانستند، روزی نبود که نپرسند حالا با این زیانی که در بازار کردیم چه کنیم؟ چه زمانی بازار مثبت می‌شود؟ در یک ماه اخیر هم که کمی بازار رشد کرد، برخی از سهامداران خرد که تعداد کمی هم بودند به دنبال سیگنال یا راه حل می‌گشتند که بتوانند حداقل، اصل سرمایه خود را باز گردانند، در این میان هم کم نبود سهامدارانی که سوالاتی در مورد سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بورس می‌کردند.

«من یک میلیارد و ۲۰۰میلیون وارد بورس کردم اما الان  ۹۰۰میلیون تومان شده، خودم جرات نمی‌کنم دست به پرتفوی بزنم، دنبال فرد متخصصی هستیم که بتواند مدیریت سبدم را بر عهده بگیرد»، «۴۰میلیون پول دارم، اما دیگر نمی‌خواهم به صورت مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کنم، لطفا در این زمینه کمک کنید»، «می‌شود تفاوت سرمایه گذاری در صندوق‌های سرمایه گذاری و شرکت‌های سبدگردانی را توضیح دهید»، «سود شرکت‌های سبدگردانی چقدر است؟»، «آیا شرکت‌های سبد گردانی مطمعنن هستند؟» و...، این‌ها تنها تعداد کمی از پیام‌های مخاطبان در مورد سرمایه گذاری غیر مستقیم است.

تمایل سهامداران بعد از افت شدید شاخص بورس به سرمایه‌گذاری غیر مستقیم بیشتر شده، این را هم مدیران سازمان بورس گفتند و هم زیاد شدن مشتریان شرکت‌های سبدگردانی و صندوق‌های سرمایه گذاری نشان می‌دهد.

ایجاد برخی از قوانین جدید مثل دو مرحله‌ای شدن معاملات آنلاین، عدم ارائه کد معاملاتی آنلاین به سهامداران تازه وارد، افزایش اعتبار صندوق‌های سرمایه‌گذاری و تسهیل در روند پذیر نویسی در شرکت‌های سبدگردانی و برخی دیگر از دستورالعمل‌ها نشان می‌دهد که سازمان بورس به دنبال حمایت از سرمایه‌گذاری غیر مستقیم برای سهامداران تازه وارد است.

بر اساس بررسی‌های صورت گرفته آنچه که بیش از همه سبب شده که علاقه چندانی به سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در این دوران صورت نگیرد، نداشتن اطلاعات کافی در رابطه با شرکت‌های سبدگردانی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان دو روش سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بازار سرمایه است، به هر حال تشویق دولت به سرمایه‌گذاری در بورس بدون آنکه آگاهی کافی به سهامداران بدهد را نمی‌توان در این مورد نادیده گرفت.

در این گزارش سعی شده با توجه به درخواست مخاطبان، اطلاعات در رابطه با شرکت‌های سبدگردانی و تفاوت آن‌ها با صندوق‌های سرمایه‌گذاری ارائه داده شود. در حال حاضر ۳۲ شرکت سبدگردانی در بازار سهامی فعالیت می‌کنند که طبق گفته برخی از فعالین این رشته، شاید کمتر از ۳۰ درصد از ظرفیت این شرکت‌ها تا کنون فعال بوده  و هنوز بخش زیادی از ظرفیت آن‌ها به خاطر عدم آشنایی سهامداران از فعالیت آن‌ها استفاده نشده است.

یکسری تمهیدات و قوانینی برای شرکت‌های سبدگردان ایجاد شده که کار را برای سرمایه‌گذار سخت می‌کند یعنی اینکه سرمایه گذار برای ثبت نام درگیر یکسری از مشکلات بروکراتیکی می‌شود و همین موضوع باعث می‌گردد که فرد به سمت سبدگران‌های غیر رسمی برود

جدا از اینکه شرکت‌های سبدگردانی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری از نظر ساختاری و میزان ریسک تفاوت‌های چشمگیری دارند اما می‌توان یکی از عمده تفاوت‌های آن‌ها را در میزان سود دهی و آزادی عمل  سهامداران در نوع و میزان سود دهی دانست.

 زمانی که برای سرمایه‌گذاری شرکت سبدگردانی را انتخاب می‌کنید از شما این سوال پرسیده می‌شود که چقدر اهل ریسک هستید و علاوه بر خود اظهاری شما در این رابطه، شرکت با توجه به یکسری از معیارهای میزان ریسک پذیری فرد را می‌سنجند و بر اساس برآیند این دو پارامتر، رتبه شما از نظر ریسک پذیری مشخص می‌شود و بعد از آن یک قرار داد بین شما و شرکت که معمولا یک ساله بسته می‌شود، شرکت سبدگردان موظف می‌شود که در قبال دریافت مقداری کارمزد با سرمایه‌ شما در بازار سرمایه فعالیت کند.

رتبه بندی ریسک‌پذیری به این شکل است که اگر فردی ریسک کمتری را بپذیرد شرکت هم خود را الزام می‌کند به گونه‌ای با سرمایه شخص کار کند که متحمل سود و زیان کمتری شودف به این شکل اگر ریسک کمتری متحمل پول او در بازار سرمایه شود، به تبع سود کمتری هم  نصیب او می‌شود و به همین میزان هر چقدر که این ریسک پذیری بالاتر رود، شرکت هم بر اساس آن با پول فرد در بازار سهام کار می‌کند و میزان سود دهی هم به مراتب با نوع میزان ریسک پذیری بالاتر می‌رود.

دلیل عدم استقبال سهامداران از شرکت‌های سبد گردان
در ادامه  پاسخ به سوالات مخاطبان در مورد شرکت سبدگردانی از یوسف هاشمی مدیر عامل شرکت‌ سبدگردان بانک آینده جویا شدیم که او در گفتگو با بازار علاوه بر بررسی وضعیت کلی شرکت‌های سبدگردانی به سوالات مخاطبان در خصوص میزان سود دهی شرکت‌های سبدگردانی، تفاوت در نوع پرتفوی این شرکت‌ها با صندوق‌های سرمایه گذاری  پاسخ داد.

*با توجه به استقبال گسترده‌ای که از بازار سرمایه شد، به نظر می‌رسد که چندان شرکت‌های سبدگردان از سوی سهامداران مورد توجه قرار نگرفت، از دیدگاه شما چه عواملی سبب چنین رویکردی نسبت به شرکت‌های سبدگردان شد؟
از نظر من دو عامل مهم در این زمینه دخالت دارند یکی بروکراسی پذیر نویسی سرمایه‌گذار در شرکت‌های سبدگردان است و دیگری عدم فرهنگ‌سازی در این زمینه می‌باشد. در خصوص عامل اول باید بگویم که یکسری تمهیدات و قوانینی برای شرکت‌های سبدگردان ایجاد شده که کار را برای سرمایه‌گذار سخت می‌کند یعنی اینکه سرمایه گذار برای ثبت نام درگیر یکسری از مشکلات بروکراتیکی می‌شود و همین موضوع باعث می‌گردد که فرد به سمت سبدگران‌های غیر رسمی برود. اگر سازمان شرایطی فراهم کنند که شخص بدون حضور به شرکت‌های سبدگردانی(به صورت آنلاین) پذیر نویسی کند به مراتب استقبال مردم هم بیشتر می‌شود و سازمان هم در تلاش است که این مسیر را برای سرمایه‌گذاران راحت‌تر کند.

*آیا تعداد شرکت‌های سبدگردان نسبت به تعداد سهامداران کم نیست؟ آیا دلیل آن سختگیری در ارائه مجوز است؟
در حال حاضر با توجه به وضعیت بازار هنوز ظرفیت شرکت‌های سبدگردانی به طور کامل مورد استفاده قرار نگرفته است. در خصوص دادن مجوز هم باید بگویم که سبدگردانی یک فعالیت خاص است چرا که با سرمایه مردم سر و کار دارید به همین منظور در دادن مجوز سختگیری‌هایی صورت می‌گیرد تا کسانی که تخصص لازم را دارند در این حرفه ورود پیدا کنند اما  در اخذ مجوز می‌تواند سرعت بررسی و رسیدگی بیشتر شود اما نباید خیلی آسان گرفته شود.

نکته دیگری که در این رابطه وجود دارد بحث نیروی انسانی است؛ معمولا کسانی که در شرکت‌های سبدگردانی فعالیت می‌کنند باید مدارکی را داشته باشند که اخذ این مدارک هم کار سختی است و الزامات خاصی در این زمینه وجود دارد، به همین دلیل الان شرکت‌های سبد گردان با مشکل نیروی انسانی خبره روبه رو هستند  و وجود تمامی این موارد تفاوت بین یک شرکت سبدگردانی مجوز دار و افراد سبدگردان در بازار را نشان می‌دهد.

*بیشتر مخاطبان این سوال را دارند که نحوی کارمزد دریافتی شرکت‌های سبد گردانی به چه شکل است؟
یک کارمزد ثابت وجود دارد که معمولا حدود یک درصد یا پایین‌تر از آن است که تا بازدهی ۲۰درصد سود سالانه اخذ می‌شود و بعد از این عدد هر چقدر که بازدهی بیشتر شود بر اساس یکسری از معیارهای کارمزد هم افزایش پیدا می‌کند.

بسته به امتیازاتی که شرکت‌های سبد گردانی در اختیار مشتری می‌گذارند دارد، اما معمولا قراردادها به صورت یکساله بسته می‌شود و تسویه در پایان سال صورت می‌گیرد اما اگر سرمایه‌گذاری قصد اضافه کردن پول یا برداشت پول از شرکت را داشته باشد چنین امکانی در بیشتر شرکت‌های سبدگردانی قرار داده شده است

*آیا شرکت‌های سبد گردانی مانند برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت سود تضمین شده برای مشتری در نظر می‌گیرند؟
خیر؛ مشتری زمانی که به شرکت سبد گردان مراجعه می‌کند با توجه به میزان ریسک پذیر که دارد، به مشتری این اجازه داده می‌شود که رتبه ریسک پذیری خود را انتخاب کند و سپس شرکت بر اساس همین رتبه اقدام به معامله در بازار سهام برای آن می‌کند. اما اینکه سود تضمین شده به مشتری تعلق بگیرد این گونه نیست چرا که پرتفوی این شرکت‌ها مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیست که دارای اوراقی با سود ثابت باشند.

*نحوی پرداخت سود در شرکت‌های سبدگردانی به چه شکل است؟
بسته به امتیازاتی که شرکت‌های سبد گردانی در اختیار مشتری می‌گذارند دارد، اما معمولا قراردادها به صورت یکساله بسته می‌شود و تسویه در پایان سال صورت می‌گیرد اما اگر سرمایه‌گذاری قصد اضافه کردن پول یا برداشت پول از شرکت را داشته باشد چنین امکانی در بیشتر شرکت‌های سبدگردانی قرار داده شده است.

*آیا شرکت‌های سبدگردانی مانند صندوق‌های سرمایه گذاری ملزم به خرید اوراق هستند یا اینکه مانند آن‌ها تنها اجازه گرفتن درصد سهام یک صنعت را داشته باشند؟
چنین الزامی برای شرکت‌های سبدگردانی وجود ندارد و آن‌ها می‌توانند از هر سهمی هر مقدار که بخواهند خرید داشته باشند.

کلیت فعالیت شرکت‌های سرمایه‌گذاری به این شکل است که یک تیم متخصص دور هم جمع شدند و با پول شما در بازار سرمایه سبدگردانی می‌کنند. این شرکت‌ها در کشورهای توسعه یافته به عنوان بزرگترین نهادها مالی محسوب می‌شوند و صندوق‌های سرمایه‌گذاری معمولا در رده‌های پایین‌تر این شرکت‌ها از لحاظ اقبال عمومی قرار دارد.

سازمان بورس به منظور آگاهی بیشتر مشتریان از عملکرد شرکت‌های سبدگردانی، گزارش هایی را در قالب یک فایل بر روی سایت‌های اطلاع رسانی خود قرار می‌دهد که آخرین گزارش از شرکت‌های سبدگردانی به سال ۹۷ باز می‌گردد.  

شاید عدم شناخته شدن شرکت‌های سبد گردانی، نوع کارمزدها و همچنین فراهم نبودن زیر ساخت‌های لازم برای پذیرنویسی راحت‌تر مشتریان، سبب شده که سبدگردان‌های غیر رسمی از این فرصت استفاده کنند و مشتریان زیادی را به سمت خود هدایت کنند. اما اینکه چقدر می‌تواند به این افراد اعتماد کرد یا اینکه چقدر حرفه‌ای بودن آن‌ها مورد تایید است سوالاتی است که سهامداران به راحتی نمی‌توانند پاسخ دهند این در حالی است که شرکت‌های سبد گردانی با توجه به مراحل سخت که سازمان در دادن مجوز برای آن‌ها قرار داده و مدارک اعطایی به آن‌ها بیشتر قابل اعتماد هستند.