راه ابریشم یخی؛ بلندپروازی چین در قطب

اما سوال اینجاست که چرا چین با وجود خرید نفت از خاورمیانه در این پروژه سرمایه گذاری کرده است؟ حقیقت این است که بازار نفت خاورمیانه و ثبات آن به دلیل وجود تحریم های ایران، مناقشات داخلی منطقه ای، درگیری در جنگ های مختلف قبیله ای، مذهبی و نژادی و عواملی دیگر از این دست نمی تواند منبع چندان قابل اطمینان برای کشوری مانند چین به عنوان بزرگترین وابسته به منابع انرژی جهان باشد.  

لذا به نظر می رسد مقام های دولت چین تصمیم به یافتن منابع انرژی جایگزین به جای نفت خاورمیانه باشند و با توجه به فضای روابط مثبت میان پکن و مسکو و همچنین نزدیکی بیشتر جغرافیایی میان دو کشور، تامین منابع نفت گاز چین از روسیه به مراتب منطقی تر از تامین این منابع از خاورمیانه است.  

* قطب جنوب، جولانگاه خطوط ترانزیت چینی
آنچه مسلم است، حجم صادرات کالاهای چینی به سمت غرب به قدری است که هر چه بر تعداد و تنوع مسیرهای ترانزیتی بیفزاییم، باز هم نیازمند ایجاد مسیرهای بیشتر خواهیم بود. بدون شک، این نیاز طی سالهای آینده و با توسعه طرح BRI یا همان «یک کمربند - یک راه» و افزایش میزان تولیدات چین فزونی خواهد یافت.

به همین دلیل، چینی ها طی سنوات اخیر حتی به دنبال مسیرهایی رفته اند که شاید در نگاه اول، پیمایش آنها هیچ توجیه منطقی نداشته باشد. یکی از این مسیرها، جنوبگان یا مسیر ترانزیتی قطب جنوب یا همان «آنتارکتیکا» است.

سابقه حضور چین در جنوبگان به سال ۱۹۸۶ باز میگردد. از آن سال تا کنون، چین اقدام به تاسیس و توسعه چهار پایگاه اختصاصی خود در جنوبگان به نام های دیوار بزرگ، ژونگشان، کمپ تابستانی تایشان و گنبد کونلون کرده که به گزارش خبرگزاری شین هوآ، پنجمین پایگاه چین در این منطقه نیز در حال ساخت است. 

چینی ها از این پایگاه ها، استفاده های مختلفی همچون پیگیری اهداف نظامی و تحقیقاتی و البته تا حدودی نیز توسعه هژمونی خود در آبهای جنوب کرده که تا حد زیادی مورد مناقشه میان پکن، استرالیا و نیوزیلند است.

اما بر اساس مطالعات منتشر شده از سوی دانشگاه کنتربری، چین همچنین به دنبال توسعه پایگاه های نظامی و لجستیکی خود در جنوبگان است. با نگاهی به نقشه مسیرهای موجود میان چین و آمریکای لاتین، به خوبی متوجه می شویم که کشتی های تجاری چین، از نقطه حرکت خود در بنادر این کشور تا بنادر کشورهای هدف در آمریکای جنوبی، تقریبا هیچ پایگاه نظامی و لجستیکی به عنوان پشتیبان نداشته و در عمل، مسیر دریایی طولانی را باید در حرکت میان مبداء و مقصد باشند که همین موضوع با توجه به ریسک قابل توجه لجستیک دریایی، سفر این کشتی ها را تا حد زیادی با مشکل مواجه می سازد. لذا توسعه این پایگاه ها در قطب جنوب که تقریبا در میانه مسیر میانه چین و آمریکای لاتین قرار گرفته، می تواند تا حد زیادی این کشتی ها را حمایت و حتی همراهی کنند. 

حال به نظر می رسد چین نیز با توسعه اهداف تجاری خود، به دنبال پیمایش مسیری مشابه بوده و علاوه بر صادرات ارزان قیمت محصولات خود، به دنبال انتقال شعب کارخانه های چینی به این منطقه است. همچنین باید این نکته را در نظر گرفت که کشورهایی همچون کوبا و ونزوئلا، به دلیل همگرایی سیاسی خود به چین، بهترین مکان برای توسعه نفوذ تجاری و اقتصادی پکن محسوب می شوند. همچنین چین از این طریق می تواند با تاسیس و توسعه پایگاه های نظامی در این منطقه، از سویی دولت ایالات متحده را علاوه بر مرزهای غربی، از جنوب نیز تحت کنترل و محاصره خود در آورد. 

همچنین کشورهایی چون کوبا با در دست داشتن منابع عظیم نفتی مورد نیاز چین، نیازمند نوسازی ناوگان نظامی و صنعتی خود نیز هستند که قطعا چین می تواند بزرگترین منبع مشروع آنها برای تامین نیازهای مذکور باشد.

* قطب، تبدیل به حیاط خلوت چین می شود
هنگامی که از قطب شمال و جنوب سخن می گوییم، باید این نکته را در نظر داشته باشیم که علیرغم به ثبت رسیده یودن عمده آبهای شمال و جنوب به نام کشورهایی چون استرالیا، روسیه، نروژ و .... ، بخشی از این آبها همچنان جزو آبهای آزاد بوده که از مقررات آمد و شد حقوق تجارت بین الملل پیروی میکنند. لذا کشتی های چینی و پایگاه های نظامی - تحقیقاتی چینی نیازی به دریافت مجوز تردد و استقرار از کشور خاصی در این بخش از آبهای خارج از آبهای سرزمینی این کشورها و یا پرداخت مالیات به آنها ندارند. 

همچنین همانطور که گفته شد، استقرار و تقویت پایگاه های چین در قطب جنوب، تا حد زیادی به حمایت لجستیکی و امنیتی کشتی های تجاری چینی در تردد میان چین و آمریکای لاتین بستگی دارد. 

لذا باید موضوع ترانزیت کالاهای چینی از طریق قطب های شمال و جنوب را طی سالهای پیش رو، امری جدی و بسیار مهم تلقی کرده و به عنوان رقیبی جدی برای بسیاری از کشورهای موجود در مسیر فعلی ترانزیت کالاهای چینی به سمت غرب در نظر گرفت.