بازار- محراب علوی: صنعت نفت کشور یکی از صنایع وابسته به خارج است و این موضوع در چندین دهه است که صنعت نفت ایران را آزار می‌دهد. صنعت نفت ایران در رژیم سابق شکل گرفت و در آن زمان صفر تا ۱۰۰ کار در تمامی بخش‌های فنی و مهندسی، اکتشاف، تولید، پشتیبانی و تأمین کالا در اختیار شرکت‌های خارجی بود.
زمانی که انقلاب شد، دانش صنعت نفت در ایران به هیچ‌وجه بومی نبود و اندک مهندسان ایرانی صنعت نفت به واسطه اعتمادی که نظام به خصوص امام خمینی (ره) از آنان کرد آرام‌آرام بومی کردن و افزایش تولید نفت را آغاز کردند و در نهایت سال‌های تحریم که هر سال بر شدت تحریم هم افزوده می‌شود باعث شده است، صنعت نفت ایران به سمت خودکفایی در تمامی بخش‌ها حرکت کند.
هر چند راهی طولانی تا خودکفایی مناسب در صنعت نفت مانده است ولی گام‌هایی که در این زمینه برداشته شده است بسیار قابل‌توجه بوده و شرکت‌های بی‌شماری را در زمینه تأمین کالای صنعت نفت فعال کرده و اشتغال مناسبی خلق کرده است.
در این هفته سفر وزیر نفت به استان خوزستان توأم با افتتاح چند طرح بومی‌سازی بسیار مهم بوده است که دستاوردی بزرگ در حوزه صنعت نفت به شمار می رود و در نهایت به منجر به خودکفایی بسیار مناسبی در این صنعت می‌شود. مهم‌ترین دستاورد این سفر، افتتاح ششمین دکل ساخته شده توسط متخصصان ایران بود.
دکل ۷۲ فتح، فتحی جدید
در جریان این سفر، دکل ۷۲ فتح ساخت جهاد دانشگاهی رونمایی شد. دکل حفاری ۷۲ فتح که به دست متخصصان جهاد دانشگاهی ساخته شده در سایت شماره یک شرکت ملی حفاری ایران در اهواز رونمایی شد. دکل ۷۲ فتح ششمین دکل ساخته شده از سوی سازندگان داخلی است و قرار است در یکی از مناطق اکتشافی کشور مستقر می‌شود.
مجموع قرارداد سه دستگاه حفاری جهاد دانشگاهی ۳۳ میلیون یورو است که ۶۰ درصد ارزی و ۴۰ درصد ریالی است که از این میان، دکل حفاری ۷۱ در سال ۹۷ از سوی جهاد دانشگاهی تحویل شد و دکل ۷۳ نیز نیمه دوم سال ۹۹ تکمیل خواهد شد.
حداکثر عمق قابل حفاری توسط دکل شماره ۷۲ فتح ۲۰ هزار فوت، ارتفاع دکل از سطح حدود ۱۵۰ فوت و حداکثر بار استاتیکی قابل‌تحمل توسط دکل یک میلیون پوند است، این دستگاه یک تاپ‌درایور به قدرت ۵۰۰ تن، میز دوار با سایز ۱۳۷.۵ اینچ و سه دستگاه پمپ گل از نوع رفت و برگشتی هر کدام به قدرت یک هزار و ۶۰۰ اسب بخار دارد.
دکل ۷۲ فتح دومین دکل ساخت جهاد دانشگاهی است که در قالب قرارداد ساخت ۳ دکل بین شرکت ملی حفاری ایران و جهاد دانشگاهی ساخته و تحویل داده شده است؛ پیش‌بینی می‌شود سومین دکل حفاری ساخت جهاد دانشگاهی (دکل ۷۳ فتح) نیز در سال ۱۳۹۹ تحویل داده شود.
دکل یک کارخانه سیار است
بیژن زنگنه وزیر نفت در آئین رونمایی از دکل ۷۲ فتح با خوشحالی گفت: امروز روز خوبی است. مسئله ساخت دکل در ایران یکی از آرزوهای صنعت نفت است و ما برای سال‌های طولانی به حفاری و تجهیزات آن نیاز داریم.
زنگنه گفت: دکل تجهیز نیست، بلکه یک کارخانه سیار است و سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای بسیاری از کارخانه‌هایی که در کشور داریم به اندازه یک دکل نیست. بهره‌مندی از ایده دستگاه فرآورش سیار نفت هم از همین طرح دکل گرفته شد که امروز قراردادی مرتبط با آن امضا می‌شود.
وی از جهاد دانشگاهی به دلیل سرسختی در به نتیجه رساندن ساخت دکل قدردانی کرد و گفت: سیستم‌های قدیمی در برابر هر کار جدیدی مقاومت می‌کنند. باید سرسختانه عمل کرد، در غیر این صورت کاری از پیش نمی‌رود. تیم جهاد دانشگاهی نیز تیم جوان، سرسخت و معتقد به توسعه کشور است که این موضوع ارزش بسیاری دارد.
زنگنه با بیان اینکه به جهاد دانشگاهی اصرار می‌کنم این روند را ادامه دهند و به ساخت داخل عمق ببخشند، ادامه داد: وظیفه ماست که برای کارخانه‌های داخلی کار درست کنیم. اهواز بعد از اصفهان و اراک از نظر تجهیزات صنعتی قطب مهمی است.
وزیر نفت گفت: حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها در برنامه ماست و حمایت از جهاد دانشگاهی نیز ادامه خواهد داشت. دکلِ ساخته‌شده، فقط برای ایران نیست و باید در تمام منطقه از آن استفاده کرد، منطقه ما سال‌ها نفت خواهد داشت.
وزیر نفت به ساخت ۱۰ قلم کالای صنعت نفت در کشور هم اشاره کرد و با بیان اینکه پیشرفت برخی از این کالاها مطلوب است، اظهار کرد: صنعت نفت می‌تواند با تعریف تقاضای پروژه‌ها، پرچم‌دار توسعه صنعتی کشور شود. سالانه ده‌ها هزار میلیارد تومان تقاضا در بخش‌های مختلف داریم و این مسئله می‌تواند صنعت کشور را متحول کند.
سال آینده یک دکل دیگر ساخته می‌شود
مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران نیز در مراسم رونمایی از دکل ۷۲ فتح از واگذاری سومین دکل حفاری ساخت جهاد دانشگاهی تا اواسط سال آینده خبر داد و گفت: ساخت این دکل‌ها با اتکا به دانش متخصصان داخلی محقق شده است.
سید عبدالله موسوی اظهار کرد: قرارداد بومی‌سازی سه دستگاه حفاری در سال ۹۴ میان شرکت ملی حفاری و جهاد دانشگاهی امضا شد که نخستین دکل داخلی ساز (۷۱ فتح)، شهریورماه ۹۷ تحویل شد. دکل ۷۱ فتح که پارسال عملیاتی شد، تاکنون ۱۵ حلقه چاه به متراژ ۵۱ هزار متر حفاری کرده است.
موسوی با بیان اینکه دکل ۷۲ فتح، دومین دکل ساخت داخل است که از سوی جهاد دانشگاهی تحویل شده است، اظهار کرد: ۴۵ درصد ساخت این دکل به طور کامل ایرانی سازی شده است که امیدواریم با انتقال دانش فنی که طی این قرارداد انجام‌شده، باقی بخش‌های آن نیز داخلی سازی شود.
مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران عنوان کرد: بر اساس برنامه، سومین دکل (۷۳فتح) نیز تا اواسط سال آینده از طرف جهاد دانشگاهی به شرکت ملی حفاری ایران تحویل می‌شود.
وی اظهار کرد: تحریم هم می‌تواند اسباب زحمت و هم رحمت باشد که باید زحمت آن را تحمل کنیم و از رحمت آن استفاده کنیم؛ هر چقدر ما از صنعت ساخت داخل حمایت کنیم، استقلال و اقتدار خودمان را افزایش داده‌ایم.
صاحب دانش طراحی دکل شدیم
سید حمیدرضا طیبی رئیس جهاد دانشگاهی کشور نیز در حاشیه آیین رونمایی از دکل حفاری ٧٢ فتح گفت: یکی از وظایف اصلی جهاد دانشگاهی تولید فناوری برای صنایع گوناگون در کشور است که به همین منظور از ابتدای کار جهاد دانشگاهی در دهه ۶۰، صنعت نفت را برای فعالیت انتخاب و در این بخش ورود کردیم.
وی با اشاره به بحث ساخت دکل‌های حفاری توسط این مجموعه افزود: ابتدا قرار بود ساخت پنج دکل را در برنامه داشته باشیم و سرانجام این قرارداد منتج به ساخت سه دکل شد. تلاش کردیم با انتقال فناوری نسبت به ساخت دکل‌ها اقدام کنیم؛ در همین باره تاکنون انتقال دانش در بحث ساخت دکل به طور کامل انجام شده است.
وی تصریح کرد: هم‌اکنون صاحب دانش طراحی ساخت دکل هستیم.
طیبی با اشاره به ساخت و تحویل دو دکل حفاری به شرکت ملی حفاری ایران گفت: امروز دومین دکل حفاری ساخت جهاد دانشگاهی رونمایی شد و امیدواریم دکل سوم تا شهریورماه سال آینده آماده و تحویل شرکت ملی حفاری ایران شود.
بومی‌سازی مته حفاری دندانه‌ای
در جریان سفر وزیر نفت به خوزستان، مته حفاری دندانه‌ای ساخت ایران رونمایی و وارد فاز تولید انبوه شد. این توانایی در ساخت مته حفاری دندانه‌ای با همکاری و تسهیم دانش فنی با جهاد دانشگاهی کشور، بدون مهندسی معکوس و با تکیه بر توان علمی کارشناسان هر دو بخش حاصل شده است.
بر اساس قرارداد امضا شده از سوی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، تولید انبوه ۸۷۰ قطعه مته حفاری در دستور کار جهاد دانشگاهی استان خوزستان است که بر اساس برنامه ظرف دو سال آینده ۴۰۰ قطعه مته تحویل می‌شود.
آزمون میدانی این نمونه از مته‌های حفاری پس از ۸۰ ساعت حفاری به متراژ ۸۱۸ متر موفقیت‌آمیز بوده و وضع مته پس از بیرون کشیدن از چاه مناسب ارزیابی شده است.
مته حفاری دندانه‌ای، نخستین مته حفاری ساخت ایران است که به سفارش شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و اهتمام کارشناسان جهاد دانشگاهی در استان خوزستان تولید شده، در ضمن دانش فنی ساخت این تجهیز نیز به‌طور کامل بومی شده است.
پیوند صنعت و دانشگاه
وزیر نفت در جریان بازدید از خط تولید مته‌های حفاری که به سفارش شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب توسط جهاد دانشگاهی در حال تولید است، ضمن ابراز خرسندی از تعامل خوب صنعت نفت و دانشگاه و بیان اینکه دستاوردهای بزرگی در نتیجه این تعامل محقق می‌شود، گفت: با پیوند دانشگاه و صنعت نفت می‌توان کارهای بزرگی در این صنعت انجام داد، چرا که نخبگان موتور محرکه هستند و نقش کارآفرینان در این حوزه حائز اهمیت است.
وی افزود: ساخت دکل و مته هر کارهای بزرگ و مهمی به شمار می‌آیند که خرید آنها نیز تضمین شده است و با وجود اینکه قرارداد ساخت مته بزرگ، می‌توان آن را قابل توسعه ارزیابی کرد.
وزیر نفت یادآور شد: با توجه به تشکیل صندوق پژوهش و نوآوری نفت، به شرکت‌های دانش بنیانی که برای نخستین بار وارد حوزه، کمک خواهیم کرد.
طرحی بزرگ با اتکا به پیمانکاران داخلی
یکی از برنامه‌های وزیر نفت در سفر به خوزستان، حضور در شرکت فولاد اکسین خوزستان بود که قرار این شرکت لوله‌های یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های صنعت نفت را تأمین کند. این امر منجر به سوده شدن این شرکت و سایر شرکت‌های لوله ساز فولادی شده است چرا که حجم بالایی از لوله‌ها را باید تولید کنند از سوی دیگر این طرح قرار است توسط پیمانکاران داخلی اجرایی شود.
بر همین اساس، احداث خط لوله گوره - جاسک و پایانه صادراتی نفت جاسک، از طرح‌های اولویت‌دار شرکت ملی نفت ایران است که با استفاده حداکثری از توان پیمانکاران و سازندگان داخلی در دست اجرا قرار دارد. این طرح مشتمل بر بخش‌های ساخت حدود هزار کیلومتر خط لوله ۴۲ اینچ، پنج ایستگاه پمپاژ، تجهیزات اندازه‌گیری و پایش، ساخت مخازن ذخیره‌سازی و ساخت اسکله صادراتی است و با اجرای آن، امکان انتقال روزانه یک میلیون بشکه نفت خام از پایانه نفتی گوره در استان بوشهر به منطقه جاسک در ساحل دریای عمان فراهم می‌شود و جاسک به‌عنوان دومین پایانه صادراتی نفت خام کشور، اهمیت راهبردی می‌یابد.
مدیرعامل شرکت متن به عنوان یکی از پیمانکاران اجرایی این طرح، آخرین وضع طرح خط لوله انتقال نفت گوره – جاسک را تشریح کرد و گفت: بخش زودهنگام این طرح پیشرفت ۵۰ درصدی دارد.
تورج دهقانی در حاشیه بازدید از کارخانه فولاد اکسین خوزستان در جمع خبرنگاران با اشاره به پیشرفت حدود ۲۵ درصدی کل طرح گوره جاسک و پیشرفت ۵۰ درصدی در بخش زودهنگام طرح گفت: این رقم پیشرفت در حالی است که با وجود تعریف این طرح از چند سال پیش، عملیات اجرایی آن از تابستان ۹۸ آغاز شد و در این مدت کوتاه شاهد این پیشرفت هستیم.
وی افزود: سال ۹۹ با راه‌اندازی زودهنگام طرح گوره - جاسک ظرفیت انتقال نفت یا مایعات گازی را در سواحل مکران شاهد خواهیم بود.
مدیرعامل شرکت متن در توضیح وضع دیگر بخش‌های طرح ملی گوره - جاسک گفت: ساخت ۵۰ پمپ به سه سازنده برتر پمپ کشور محول شده است که در حال فعالیت‌اند و روند فعالیتشان هفتگی پایش می‌شود.
به گفته دهقانی، حدود ۱۵ پیمانکار اجرایی در بخش‌های مختلف در پهنه هزار کیلومتری کشور در این طرح فعال هستند، حدود ۲۰۰ کیلومتر لوله تولیدشده و بخش عمده آن به سایت ارسال و جوشکاری نیز از ماه‌های گذشته آغاز شده است و باید با حفظ همین شتاب به زمان‌بندی برسیم.
نیاز به هزار کیلومتر لوله
وی با اشاره به توانمندی کارخانه فولاد اکسین خوزستان برای تولید ورق نیس اظهار کرد: این تولید به‌طور عمده برای طرح ملی گوره - جاسک با حدود هزار کیلومتر لوله ۴۲ اینچ است.
مدیرعامل شرکت متن با بیان اینکه بازدید امروز از کارخانه فولاد اکسین خوزستان به عنوان حلقه میانی خطوط لوله انجام شد، ادامه داد: حلقه نخست «اسلب» یا مواد اولیه از سوی کارخانه فولاد مبارکه تولید و در حلقه دوم در فولاد اکسین خوزستان به «ورق» تبدیل و در حلقه سوم از سوی لوله‌سازان به «لوله» تبدیل می‌شود.
دهقانی، حلقه دوم را که از سوی فولاد اکسین خوزستان تولید می‌شود مهم‌ترین حلقه فرآیند تولید دانست و گفت: به دلیل انحصاری بودن این شرکت در تولید ورق عریض، موفقیت طرح گوره - جاسک برای زمان‌بندی به موقع به شدت به بازده و کارکرد این شرکت بستگی دارد که تاکنون نهایت تلاش را داشته است.
۱۵۱۹ شاخه لوله‌های جداری بازسازی شد
از سوی دیگر از ابتدای سال جاری تاکنون یک هزار و ۵۱۹ شاخه انواع لوله‌های جداری حفاری به همت کارکنان مدیریت تعمیرات تجهیزات و ماشین‌آلات فرآیندی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب تعمیر و بازسازی شد.
۱۸۰ شاخه از این لوله‌ها متعلق به شرکت نفت مناطق مرکزی و مابقی مربوط به معاونت حفاری شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب است که تعمیر آنها در کارگاه مرکزی اهواز صورت پذیرفت.
لوله‌های جداری یکی از پرمصرف‌ترین کالاهای مورد نیاز حفاری چاه‌های نفت و گاز محسوب می‌شوند و مدیریت تعمیرات تجهیزات و ماشین‌آلات فرآیندی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب یکی از معدود مجموعه‌های صنعتی کشور است که توانمندی بازسازی این لوله‌ها را در اختیار دارد.
همچنین در سال جاری در کارگاه مرکزی اهواز، دو عدد تیوبینگ هنگر به سفارش معاونت حفاری شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و ۴۱۰ کاهنده در سایزهای مختلف جهت عملیات داخلی چاه برای شرکت‌های بهره‌برداری نفت و گاز کارون و مارون و مدیریت مهندسی و ساختمان شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب ساخته شد.
کارگاه مرکزی اهواز زیرمجموعه مدیریت تعمیرات تجهیزات و ماشین‌آلات فرآیندی است که دارای بخش‌های تراشکاری، تعمیر ماشین‌آلات و موتور، ساخت و جوشکاری، برق و سیم‌پیچی و کارگاه تعمیرات شیرهای ایمنی است.
این کارگاه علاوه بر پشتیبانی گروه‌های تعمیرات اساسی مناطق نفت‌خیز جنوب، به سازمان‌های متقاضی شامل شرکت‌های بهره‌برداری نفت و گاز کارون، مارون، آغاجاری، گچساران و مسجدسلیمان، شرکت ملی حفاری ایران و دیگر شرکت‌های تابع وزارت نفت خدمات فنی تخصصی ارائه می‌دهد.
بومی‌سازی ادامه دارد
شاید جالب باشد که تنها در صنعت حفاری، تاکنون ۲۰ هزار قطعه مورد نیاز این صنعت توسط تولیدکنندگان ایران و مراکز دانش بنیان بومی‌سازی شده و ظرفیت عظیمی از اشتغال و رونق تولید را به کشور ارائه کرده است. بومی‌سازی در صنعت نفت به مدد تحریم‌های ظالمانه محقق شده است و این امر نشان می‌دهد می‌توان به جوانه زدن خودکفایی که آرزوی دیرینه همه مردم ایران است در همین باتلاق تحریم‌های ظالمانه خوش‌بین بود.
نظر شما