بازار- تاریخچه استفاده از دانه های روغنی به قرن ها پیش باز می گردد که بشر با بهره گیری از آنها گوشه ای از نیازهای دارویی، غذایی و گرمایی خود را تامین می کرد. پس از گسترش صنایع روغن کشی استفاده از دانه ها به منظور روغن گیری و استفاده از پروتئین موجود در آنها در غذای انسان و حیوان مطرح شده است.
دانه های روغنی بعد از غلات به عنوان منبع تامین انرژی در تغذیه انسان مطرح است، روغن آن مصرف خوراکی و صنعتی و کنجاله آن به دلیل بالا بودن میزان پروتئین، در جیره غذایی دام و طیور مصرف می شود. نتایج حاصل از مطالعات انستیتو تغذیه ایران نشان می دهد که ۲۱ درصد از کل انرژی مصرفی مردم کشورمان از طریق مصرف روغن تامین می گردد و طبق آخرین اخبار رسمی ضریب خود اتکایی کشور در تولید روغن مقدار ۱۰ درصد اعلام شده است و ۹۰ درصد از یک و نیم میلیون تن روغن گیاهی مورد نیاز کشور در سال از طریق واردات تامین می شود.
بررسی مطالعات و تجربیات کشورهای موفق در کشت دانه های روغنی نشان می دهد که کشور ایران با توجه به اقلیم های گوناگون و نیروی انسانی مستعد می تواند ضریب وابستگی به واردات روغن نباتی و کنجاله و دانه های روغنی را کاهش داده و به حداقل برساند.
در گذشته نه چندان دور تولید دانه های روغنی بیشتر متکی بر تولید سویا، آفتابگردان و پنبه دانه بود، که عمدتا در کشور ما در استان های گلستان و مازندران کشت می شد اما در سال های اخیر در بین انواع دانه های روغنی با توجه به شرایط اقلیمی، کشت پائیزه و نیاز کم به آب، کشت کلزا در اولویت قرار گرفته است و اخیرا هم گیاه جدیدی بنام «کاملینا» مطرح شده است.
برای اولین بار محققان دانشگاه رازی پس از ۶ سال تحقیق مستمر و بکارگیری روش های زیست فناوری موفق به ارائه رقم جدید گیاه روغنی «کاملینا» غنی از امگا ۳ یا رقم «سهیل» شدند که برای شرایط دیم و کم آبی در تمام اقلیم ایران اصلاح شده است.
این رقم تاکنون در بسیاری از استان های کشور در شرایط دیم کشت شده است و آزمایش های سازگاری این رقم در استانهای اردبیل، همدان، رشت، ایلام، کرمانشاه، کرج، مشهد، اهواز، خراسان رضوی، کردستان، فارس، اصفهان و بوشهر بررسی شده است.
دانه های روغنی در سیستان و بلوچستان
اما در سیستان و بلوچستان با وجود دارا بودن ظرفیت های فراوان هنوز هم این دانه گیاهی به مرحله کشت نرسیده است و در حال حاضر در این استان دانه روغنی کلزا کشت می شود به طوری که در سال جاری ۱۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی به کشت کلزا اختصاص یافته است.
رحیم نیکبخت یکی از کشاورزان کلزا کار ایرانشهری در گفت و گو با خبرنگار بازار، اظهار داشت: کشت کلزا را به صورت تضمینی انجام می دهیم وسپس جهاد کشاورزی محصول تولیدی را از ما خریداری می کند.
وی افزود: فصل کشت کلزا در شهرستان ایرانشهر در اواخر مهر ماه است و در فروردین ماه کلزا برداشت می شود.
وی با اشاره به اینکه در سال جاری ۲۰ هکتار کلزا کشت کرده است، تصریح کرد: معمولا در هر هکتار پنج تن و ۵۰۰ کیلوگرم کلزا برداشت می شود.
این کشاورز ایرانشهری گفت: از کلزای تولیدی برای خوراک دام های مان هم استفاده می کنیم که سبب شیردهی بهتر و تولید شیر پرچرب می شود.
وی ادامه داد: همچنین استفاده از کنجاله کلزا در تغذیه گوسفندان موجب افزایش چشمگیر در رشد پشم آن ها به میزان ۲۷ تا ۱۳۳ درصد می شود.
آمادگی کشاورزان سیستان و بلوچستانی برای کشت «کاملینا»
نیکبخت تصریح کرد: بسیاری از کشاورزان سیستان و بلوچستان در حال حاضر آمادگی دارند تا دانه های روغنی دیگر از جمله «کاملینا» که در منطقه قابلیت رشد داشته باشد را کشت کنند.
وی افزود: اگر حمایت‌هایی همچون اختصاص بذر یارانه دار، خرید تضمینی و... که در خصوص کشت کلزا انجام می شود، از کشت «کاملینا» هم انجام شود شاهد توسعه این کشت خواهیم بود.
توجیه اقتصادی کاملینا
کاملینا، دانه روغنی است که به دلیل کشت وسیع در سطح کشور و برخورداری از کیفیت عالی و قیمت مقرون به صرفه در سراسر دنیا به فروش می رود. این دانه روغنی در اکثر مناطق کم آب آمریکا در سطح بسیار وسیع پرورش داده می‌شود چرا که به آب فراوان نیاز ندارد. در داخل کشور هم در شهرهای مختلفی مانند ایلام و همدان کشت می شود و از کیفیت بالایی نیز برخوردار است.
حدود ۴۰ درصد «کاملینا» را روغن تشکیل می دهد و به دلیل دارا بودن ویتامین E و امگا۳ در این دانه روغنی، فروش بالایی دارد و قیمت بسیار مناسبی را برای مشتریان خود رقم زده است از همین رو در سال های اخیر گیاه «کاملینا» در دنیا مورد توجه قرار گرفته است.
گیاه «کاملینا» نمونه بارزی برای تحقق اقتصاد مقاومتی است زیرا با کمترین نهاده می توان ارزشمندترین دانه را برداشت کرد و از طرفی گیاه دارویی و روغنی «کاملینا» در هر شرایطی رشد می کند و مقاوم در برابر خشکی است.
آزمایشات اولیه گیاه «کاملیا» در سیستان انجام شد
رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان در این خصوص به خبرنگار بازار می گوید: یکی از اولویت های مرکز تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و منابع طبیعی سیستان و بلوچستان شناسایی و مطالعه گیاهان جدید و زراعی و سازگاری آنها با خاک و آب و هوای استان است.
غلام حیدر زورقی می افزاید: در این راستا برای اولین بار در سیستان و بلوچستان مطالعات اولیه سازگاری این گیاه به صورت آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زهک آغاز شده و نتایج اولیه بدست آمده از مطالعه این گیاه در منطقه رضایت بخش بوده است.
وی تصریح می کند: در این آزمایش رقم «سهیل» گیاه «کاملینا» پس از کشت در اوایل آبان ماه پس از ۱۰ روز جوانه زد و پس از دو ماه وارد فاز غنچه دهی شد و ظهور گل در آن از نیمه دی ماه به بعد قابل مشاهده بود و در اوایل بهمن ماه تمامی بوته ها وارد فاز گلدهی شد که نشان دهنده سازگاری این گیاه با آب و هوا و شرایط منطقه سیستان است.
رئیس جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه اکنون مطالعات اولیه سازگاری «کاملینا» در استان انجام شده است، گفت: برای اولین بار محققان دانشگاه رازی پس از ۶ سال تحقیق مستمر و به کارگیری روش های زیست فناوری موفق به ارائه رقم جدید گیاه روغنی «کاملینا» غنی از امگا ۳ یا رقم «سهیل» شدند که برای شرایط دیم و کم آبی در تمام اقلیم ایران اصلاح شده است.
وی افزود: بررسی مطالعات و تجربیات کشورهای موفق در کشت دانه های روغنی نشان می دهد که کشور ایران با توجه به اقلیم های گوناگون و نیروی انسانی مستعد می تواند ضریب وابستگی به واردات روغن نباتی و کنجاله و دانه های روغنی را کاهش داده و به حداقل برساند.
زورقی ادامه داد: تولید دانه های روغنی، نقش بسزایی در صرفه جویی ارزی، تسریع روند توسعه اقتصادی، امنیت و استقلال غذایی کشور ایفا می کند.
۹۰ درصد روغن گیاهی مصرفی کشور وارد می شود
طبق آخرین اخبار رسمی ضریب خود اتکایی کشور در تولید روغن مقدار ۱۰ درصد اعلام شده است و ۹۰ درصد از ۱.۵ میلیون تن روغن گیاهی مورد نیاز کشور در سال از طریق واردات تامین می شود.
در حال حاضر سطح زیر کشت کلزا در کشور حدود ۲۲۰ هزار هکتار است که پیش بینی می شود بیش از ۴۰۰ هزار تن کلزا از این مزارع برداشت شود از همین رو پیاده سازی طرح کشت دانه‌های روغنی در مناطق روستایی کمتر توسعه یافته فرصت و بستر مناسبی را برای ایجاد و توسعه فرصت‌های شغلی به ارمغان آورده است.
نظر شما