بازا؛ گروه صنعت: صنعت پرپتانسیل کفش کشور در حالی از سوی دولت های مختلف نادیده گرفته می شود که فعالان و کارشناسان این صنعت معتقدند تولیدات آنها حتی می تواند جای نفت را بگیرد چرا که بازاری به بزرگی ۸۰۰ میلیون جفت کفش در منطقه در اختیار داریم که به بهترین نحو می‌توانیم از آن استفاده کنیم.
در این راستا خبرنگار «بازار» گفت و گویی با «افشین شادی‌مهر» یکی از کارشناسان صنعت کفش انجام داده و جویای وضعیت فعلی و پتانسیل های نادیده گرفته شده این صنعت شده است. گفتنی است وی کارشناس ارشد مدیریت منابع انسانی است و به مدت ۲۵ سال است که در بخش فرهنگی صنعت کفش و چرم کشور فعالیت می کند.
*به عنوان سوال اول در مورد وضعیت فعلی صنعت کفش کشور و قابلیت هایی که دارد توضیحاتی بدهید.
در ابتدا لازم است بدانیم با توجه به اینکه در ایران مردم غالبا گوشت گوسفندی مصرف می‌کنند خوراک پوست گوسفندی ما زیاد است به همین دلیل ۳ چرمشهر در کشور داریم و یکی از قطب های چرمی دنیا محسوب می شویم. یعنی مثل کشور ما در دنیا محدود است و ما سومین تولیدکننده چرم گوسفندی در دنیا هستیم.
از سوی دیگر همانطور که می دانید ما دو نوع کفش دست دوز یا سنتی و کفش مصنوعی در ایران داریم؛ کفش دست دوز که غالبا کفش های کلاسیک است و با دست تولید می‌شود و در نتیجه نیاز به کارگران حرفه ای و دیزاینر دارد. در دنیا نیز غالبا این نوع کفش مطرح است. کفش مصنوعی یا به اصطلاح اسپرت یا کژوال نیز کفش های اداری است.
جالب است بدانید ما در منطقه در کنار کشور ترکیه که رقیب سرسخت ما است، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان کفش هستیم و یکی از شعارهایی که همیشه در این زمینه مطرح می کنیم این است که ما ۸۰ میلیون نفر نیستیم بلکه با احتساب جمعیت کشورهای همسایه ما ۶۰۰ میلیون نفر هستیم و ما می‌توانیم برای این ۶۰۰ میلیون نفر کفش تولید کنیم.
*در حال حاضر سرانه مصرف کفش در ایران چقدر است؟
بر اساس آماری که مربوط به دوره قبل از شیوع کرونا است، سبد استفاده کفش هر ایرانی ۲ و نیم است؛ یعنی سالانه ۲۰۰ میلیون جفت کفش نیاز داریم که در ایران تولید می‌شود.
توزیع کفش در کشور روسیه انحصاری است و هر کسی نمی تواند در آن رخنه کند به همین دلیل دولت باید پشت افراد سرمایه گذار در این بازار باشد
*تولیدکنندگان ما ظرفیت تولید چه میزان کفش را دارند؟
بد نیست بدانید در سال ۹۶ به دلیل واردات بی رویه کفش که حدود ۶۰ میلیون جفت کفش وارد کردند بازار کفش ایران به هم ریخت و در حالی که حدود ۲۶۰ میلیون جفت کفش در بازار موجود شد تنها ۱۸۰ تا ۲۰۰ میلیون آن مصرف داخل شد و مازاد آن لطمه بزرگی به صنعت کفش زد. با این وجود امروز ما واحدهای تولیدی داریم که اگر استارت بخورند می‌توانیم سالانه ۸۰۰ میلیون جفت کفش تولید و به فروش برسانیم که قطعا یک سرمایه در گردش بزرگ در کشور ایجاد می کند. از سوی دیگر اشتغالی در کشور ایجاد می‌کند که ما حتی نیاز به کارگران خارجی خواهیم داشت.
*تحقق این موضوع و به کارگیری تمام ظرفیت تولید کشور نیازمند چه الزاماتی است؟
اول اینکه دولت باید نسبت به این مساله آگاه شود و اقدام به سرمایه گذاری کند. مانند دولت ترکیه که امروز اقتصاد سوم این کشور کفش است و پویایی اقتصاد این کشور به طور قابل توجهی بعد از پوشاک و گردشگری به صنعت کفش بستگی دارد.
از سوی دیگر خواسته ما از دولت این است که یکسری قوانین نادرست حذف شود و به تولیدکننده داخلی احترام بگذارد. به عنوان مثال قانون کارگری یکی از بدترین معضلات صنعت ما است. به طوری که اگر تولیدکننده ۵ نفر پرسنل داشته باشد یک درصد حق بیمه می پردازد و اگر ۶ نفر شود به یکباره حق بیمه ای که کارفرما باید بپردازد جهشی می شود! در حالی که باید برعکس این باشد و به ازای کارگر بیشتر به تولیدکننده تخفیف هایی داده شود.
موضوع بعدی بحث مالیات است، درواقع روند کار باید اینگونه باشد که در قبال هر صادراتی، بخشی از مالیات های تولیدکنندگان مشمول بخشودگی شود اما در اینجا چنینی چیزی نیست و حتی برعکس است.
*الان کفش ایران قابلیت صادرات به کدام کشورها را دارد؟
ما می‌توانیم کفش عراق، افغانستان و روسیه را تامین کنیم، کما اینکه بخشی از کفش های روسیه از کشور ما تامین می‌شود. البته فعلا به دلیل شیوع کرونا کمی کارهای متوقف شده است، اما به محض اینکه کرونا برطرف شود قطعا مجددا در بازار روسیه فعالیت خواهیم کرد.
اگر دولت ما با یکسری کشورها ارتباط برقرار کند کفش ما به اعتبار خود خواهد رسید چون کفش ایران هنوز همان کیفیت و قدرت سابق را دارد
*درست است که کشور روسیه قابلیت بالایی دارد اما با توجه به فرهنگ و نوع پوشش مردم روس، قائدتا باید به دنبال کفش هایی با بالاترین کیفیت ها باشند. آیا ما قادر به تامین خواست آنها هستیم؟
بله. کشور روسیه جمعیت بالایی دارد و یک قطب برای توزیع کفش محسوب می‌شود اما یک اشکال در این میان وجود دارد و آن این است که توزیع کفش در روسیه انحصاری است و به عبارتی مافیا وجود دارد. به این معنا که توزیع کفش در این کشور انحصاری است و هر کسی نمی تواند در آن رخنه کند. به همین دلیل دولت باید پشت افراد سرمایه گذار در این بازار باشد.
ما حتی با بخش کنسول اقتصادی روسیه نیز صحبت کردیم اما مساله اینجا است که سفیران ما غالبا سیاسی هستند تا اقتصادی؛ به همین دلیل تجار ما ترس دارند که در چنین بازاری رخنه کنند چون براحتی پول آنها خورده می‌شود و امکان هیچ پیگیری نیز وجود ندارد. بنابراین این تنها مشکل تجار ما در روسیه است در غیر این صورت روسیه از کفش ۱۰ دلاری تا ۱۰۰ دلاری ما را خریدار است و ما نیز توان تولید کفش با هر کیفیتی را داریم.
*چه باید کرد که صنعت کفش ایران اعتبار سابق خود را در سطح جهان به دست بیاورد؟
ما الان به اعتبار سابق خود نزدیک شده ایم اما همانطور که می دانید سیاست های کشور ما با برخی کشورها موضع گیری دارد و مثلا می بینیم که برخی کشورها به ما ویزا نمی دهند. اگر آن سیاست ها برداشته شود و دولت ما با یکسری کشورها ارتباط برقرار کند کفش ما به اعتبار خود خواهد رسید چون کفش ایران هنوز همان کیفیت و قدرت سابق را دارد و می‌توانیم صادر کنیم.
در حقیقت کفش یک کار هنری است و درست است که ایتالیایی ها هنرمندان قابلی دارند اما ما نیز هنرمند هستیم و توانایی تولید این هنر را دارا هستیم. اما مسائل سیاسی نمی گذارد که این هنر در جهان نمود پیدا کند. به عنوان مثال اگر توریست وارد کشور ما شود و یک جفت کفش ما را ببرد مشتریان زیادی در سراسر دنیا جذب خواهیم کرد، چون کیفیت بالایی دارند.
*حال که حرف از مسائل سیاسی شد، به نظر شما تحولات اخیر آمریکا چه تاثیری بر صنایع ما به خصوص صنعت کفش کشور می گذارد؟
به نظر من تاثیر خاصی نمی گذارد. مساله اینجا است که ما یکسری مشکل درون سازمانی داریم؛ مثلا ما نیروی کار حرفه ای نداریم و هیچ ارگان و سازمانی نیز خود را متعهد به آموزش نیروی کار مورد نیاز این صنعت نمی داند. از سوی دیگر ما در این صنعت با معضل نقدینگی مواجه هستیم و نقدینگی کافی نداریم.
مشکل بعدی ما کوبیده شدن در کارگاه های کفش توسط ارگانهایی مانند شهرداری، بیمه، مالیات و ... برای گرفتن عوارض و و دیگر موارد است. در نتیجه با داشتن این حجم از مشکلات درون سازمانی فرقی نمی‌کند چه تغییراتی در حوزه ریاست جمهوری آمریکا ایجاد شده باشد.
سود یک جفت کفش چرم برابر با سود یک بشکه نفت است و اگر دولت به این قابلیت صنعت کفش پی ببرد به جای احداث پالایشگاه و صرف سرمایه های آنچنانی، روی صنعت کفش سرمایه گذاری می‌کند
*یکی دیگر از دسته بندی های کفش شامل مصنوعی و طبیعی می‌شود. تفاوت قیمت‌های این دو نوع کفش چقدر است؟
بله همانطور که گفتید ما دو نوع کفش چرم یا همان طبیعی و مصنوعی داریم. کفش چرم یا طبیعی گران‌تر از مصنوعی است چون چرم طبیعی تنفس دارد و پای شما با هر قدم برداشتن عمل بازدم را انجام می دهد و هوای بد از کفش خارج می‌شود. در واقع منفذهای بسیار کوچکی در چرم وجود دارد که بوی بد را از پا دفع می‌کند به همین دلیل در کل دنیا غالبا کفش چرمی مصرف می‌کنند.
از سوی دیگر کفش مصنوعی ارزان تر است اما برخلاف چرم طبیعی که نمی توان روی آن مدل های زیادی را به کار برد، مدل های مختلفی دارد. با این وجود کفش مصنوعی نهایتا برای استفاده در یک مهمانی خوب است و به هیچ وجه برای محیط کار و پوشیدن طولانی مدت مناسب نیست چون به تمام اعضای بدن آسیب می زند. لذا تفاوت قیمتی بین کفش مصنوعی و طبیعی از این عوامل نشات می گیرد.
*با تفاسیر چرا در ایران کفش طبیعی چندان تولید نمی‌شود؟
خدا را شکر ایران به این سطح از تکنولوژی، ابزار و مهارت رسیده است که بتواند کفش طبیعی با کیفیت بالا تولید کند اما تولید نمی کند. چرا؟ چون در داخل و خارج خریدار ندارد یا بهتر بگوییم خریدار کمی دارد.
به عنوان مثال عراق و افغانستان از ما خواهان کفش های ارزان قیمت و به اصطلاح اکونومی هستند. در نتیجه تولید کننده مجبور است مثلا به جای لایه تکسون ۵۰ هزار تومانی که قابلیت نفوذ هوا دارد از لایه مقوای ۲ هزار تومانی استفاده کند! و چون در داخل کفش به کار می رود قابل دیدن هم نیست اما در تفاوت قیمت ها موثر است.
لذا اگر می بینید قیمت برندهای ما بالا است به این دلیل است که آنها دارای ویترین هستند و برای حفظ اعتبار برند خود کفش های با کیفیت بالا با مواد با کیفیت استفاده می‌کنند. بنابراین اگر دانش و فرهنگ خریداران ما در حدی باشد که با این ریزه کاری ها آشنا باشند ما می‌توانیم کفش های با کیفیت بسیار بالا تولید کنیم. خوشبختانه صنعت کفش ما به جایی رسیده است که می تواند حتی رقیب ترکیه و ایتالیا باشد. گواه این حرف نیز این است که در حال حاضر ۱۰ تا ۱۵ برند در کشور هستند که چنین کفش هایی تولید می‌کنند و با قیمتی مشابه با قیمت برندهای خارجی در فروشگاه های خود عرضه می‌کنند.
*به بحث متریال و مواد اولیه اشاره کردید، الان وضعیت مواد اولیه داخلی مورد نیاز این صنعت چگونه است؟
بنده شخصا از یک منظر به صنعت کفش و اهالی آن اعتماد دارم و آن این است که افراد باهوش و سرمایه داری در زمینه ابزار و لوازم کفش مشغول هستند که به ما این نوید را داده اند که مواد اولیه مورد نیاز تولید کنندگان را چه از داخل و چه از خارج تامین می‌کنند. در حقیقت مواد اولیه شاید از مبادی رسمی وارد نشود اما به هر حال تامین می‌شود. بنابراین درست است که امروز کمبود مواد اولیه داریم اما با نبود مواد مواجه نیستیم.
حُسن دیگر این صنعت هم این است که تولیدکنندگان ما نیز باهوش هستند و اخیرا شاهد بوده ایم که به عنوان مثال تکسون را در داخل کشور تولید کرده اند، البته شاید از نظر کیفیت در حد تکسون نروژی نباشد اما تفاوت چندانی هم با آن ندارد.
به این ترتیب امروز مواد اولیه مختلفی همچون زیره، پیو، قالب ماهیچه و حتی نخ با کیفیت بالا نیز در کشور توسط تولیدکنندگان داخلی تولید می‌شود و در بخش زیادی از مواد اولیه به مرز خودکفایی رسیده ایم. علاوه بر این در زمینه ماشین آلات نیز در ایران ماشین سازان خوب کار می‌کنند و تولیدات شان تفاوت چندانی با نمونه های خارجی ندارد.
با این تفاسیر اگر دولت به صنعت کفش کشور توجه کند و مشکل کرونا نیز رفع شود، خواهد دید که سود یک جفت کفش چرم برابر با سود یک بشکه نفت است. اگر دولت به این قابلیت صنعت کفش پی ببرد به جای احداث پالایشگاه و صرف سرمایه های آنچنانی، روی صنعت کفش سرمایه گذاری می‌کند و با صرف سرمایه های کوچک صنعت کفش را متحول می سازد.
هیچ‌کس در صنعت کفش به دنبال طراحی نرفته است چون پولی در آن نیست
*با توجه به اینکه بحث طراحی و دیزاین فاکتور مهمی در هنر کفاشی محسوب می‌شود الان صنعت کفش ما چقدر از این مساله بهره می برد؟
متاسفانه یکی از معضلات صنعت کفش ما بخش طراحی است. به طوری که در حال حاضر هیچ دانشگاهی در زمینه طراحی کفش در کشور نداریم. با این وجود هیچ ارگان یا سازمان خاصی نیز وارد حوزه طراحی کفش نمی شود در نتیجه از حدود یک سال پیش اقدام به برگزاری دوره های طراحی کردیم و از طریق یک فراخوان دانش آموختگان طراحی صنعتی را در قالب برگزاری مسابقه جذب کردیم تا در نهایت بتوانیم آنها را وارد صنعت کفش کنیم.
*چرا کسی در صنعت کفش به دنبال طراحی نرفته است؟
چون پولی در آن نیست! به عبارت دیگر چون نگرش و بینش اغلب جامعه ما سود است کسی در این حوزه پا نمی گذارد. با این حال ما معتقدیم یکی از نقش های دولت در بخش آموزش است. چون صنعتگر نمی تواند هم شاگرد تربیت کند هم هزینه استاد آن را بپردازد. اما اگر دولت شرایط آموزش حوزه طراحی کفش را فراهم سازد ما اساتید خبره بسیاری داریم که می توانند آموزش های لازم را ارائه بدهند.
*با توجه به اینکه یکی از موضوعات مهم در صنعت کفش و مقبولیت کفش در بین خریداران بحث پاخوری آن است، در این زمینه چه تحقیقات و کارهایی در ایران انجام شده است؟
پاخور، ماهیچه و یا لست بحث مهمی در صنعت کفش است. در واقع این ماهیچه است که احساس راحتی را به فرد هنگام پوشیدن کفش می دهد لذا بسیار اهمیت دارد که ارزیابی شود. خوشبختانه چند تیم در ایران این کار را انجام می دهند و قالب های متناسب و زیبایی در می آورند.
شاید جالب باشد بدانید پای مردم جنوب با مردم شمال فرق دارد. پای مردم شرق و غرب و دیگر مناطق ایران نیز همین گونه است و با هم تفاوت دارند. به همین دلیل چند تیم تحقیقاتی در ایران روی این موضوع کار می‌کنند که بدانند چه پاخور یا ماهیچه ای برای مردم شرق ایران خوب است تا به این ترتیب بتوانند در بازار افغانستان نیز کار کنند. همچنین اگر پاخور مردم غرب ایران را مشخص کنند می توانند کفش مناسب مردم عراق را نیز پوشش دهند.
از سوی دیگر چون کفش یک کار مهندسی است و نمی توان مانند پوشاک از روی الگو آن را درآورد، تولید کننده باید آناتومی پار را بخوبی بداند و بر اساس آناتومی پا کفش را تولید کند. شاید بارها شنیده باشید که می گویند پا قلب دوم انسان است، چون عصب هایی از کف پا به کل بدن ارسال می‌شود و درد اندام های بدن ناشی از اختلال در کف پا است.
به عبارت دیگر بسیاری از سردردها و چشم دردها به دلیل عدم شناخت ما از کف پایمان است. مثلا کفش پی وی سی ضرباتی که به کف پا وارد می‌کند به سیاتیک ضربه می زند و غیره. این موضوع اثرات اجتماعی زیادی نیز در جامعه دارد مثلا وقتی یک راننده تاکسی کفش بی کیفیت و غیر استانداردی استفاده می‌کند و ۱۰ تا ۱۲ ساعت در خیابان ها تردد می‌کند مسلما دچا تنش و عصبانیت می‌شود. به عبارت ساده تر مردم نمی‌دانند چرا غالبا عصبی هستند اما دلیل عمده عصبانی بودن مردم از پا نشات می گیرد.
از سوی دیگر محققان اعلام کرده اند که یک کفش را نباید دو روز پشت سر هم پوشید؛ چون کفش باید تنفس کند و اگر هر روز یک کفش را بپوشید عرق پا دفع نمی‌شود و باکتری ها روی بدن افراد اثر می گذارد.
* حال بپردازیم به بحث فروش، در صنعت کفش فروش به صورت تخصصی انجام می‌شود یا کماکان سنتی است؟
همانطور که می دانید بحث فروش در یک سازمات اصل موضوع است. امروز تعدادی از برندها و شرکت ها این را فهمیده اند و روی مارکتینگ و برنامه فروش مجموعه خود به خوبی کار کرده اند اما تعداد این شرکتها محدود است.
به عبارت دیگر هنوز تولیدکنندگان صنعت ما روی این بحث کار نکرده اند و به صورت سنتی کار می کنند. در حالی که بنده معتقدم فروشندگان باید دوره هایی بگذرانند و با مفاهیمی مثل زیره، کفش، متریال، نحوه برخورد با مشتری و موارد زیاد دیگری آشنا شوند و آموزش ببینند تا خریدار ضمن اینکه کفش را خریداری می کند نسبت به برند مورد نظر نیز وابستگی پیدا کند. این امر در کل دنیا مرسوم است اما ما هنوز نه در سطح داخل که در سطح فروش کلان و بین المللی نیز این مهارت را نداریم. به همین دلیل گاهی می بینیم وقتی یک شرکت بازرگانی ایرانی در یک کشور خارجی مشغول کار است، یک شرکت دیگر از ایران می رود و روی دست آن شرکت در همان کشور بلند می‌شود! لذا ما هنوز نتوانسته ایم این فرهنگ فروش را جا بیندازیم که وارد حوزه های فروش یکدیگر نشویم و دنبال بازارهای جدید باشیم.
مردم نمی‌دانند چرا غالبا عصبی هستند اما دلیل عمده عصبانی بودن مردم از پا نشات می گیرد
* در صنعت کفش ایران و دنیا نمایشگاه های بسیار زیادی برگزار می شود و شما در اغلب نمایشگاه های بین المللی نیز حضور دارید به ما بگویید که آیا نمایشگاه های صنعت کفش ایران همطراز نمایشگاه های خارجی است یا خیر؟
بنده شخصا از سال ۲۰۰۰ و به مدت ۲۰ سال است که در اغلب نمایشگاه کفش جهان از جمله لیناپله و گاردای ایتالیا، آیسف و آی مد ترکیه، نمایشگاه های چرم هندوستان و دیگر همایش ها و نمایشگاه های معتبر شرکت می کنم. بر این اساس وقتی نمایشگاه های داخلی را با نمایشگاه های خارجی مقایسه می کنم می بینم که ما در یک مساله بنیادی به نام «فرهنگ نمایشگاهی» مشکل داریم.
ما معتقدیم که نمایشگاه یک دانشگاه است؛ یعنی علاوه بر اینکه محلی برای خرید و فروش و تجارت است جایی برای آموزش نیز محسوب می‌شود چون جدیدترین تکنولوژی ها در آن عرضه می شود و به تولیدکنندگان بینش و آینده نگری می دهد. اما متاسفانه نمایشگاه های ما تبدیل به یک مقوله بیزینسی شده است؛ یعنی هدف تنها واگذاری غرفه ها، فروش و ایجاد درآمد است!
*منظور شما این است که نمایشگاه های خارجی از شرکت کنندگان هزینه ای نمی گیرند؟
نمایشگاه های خارجی هزینه می گیرند اما هزینه‌ای معقول.
از سوی دیگر به عنوان مثال نمایشگاه سیماک که درواقع نمایشگاه ماشین آلات کفش ایتالیا است و در شهر میلان برگزار می‌شود از سوی انجمنی به نام انجمن اَسوماک که مربوط به سازندگان ماشین آلات و تجهیزات کفش است، حمایت می‌شود. به این صورت که این انجمن هر سال ۵۰ نفر را از سراسر دنیا دعوت می‌کند و یکسری هزینه های آنها مثل هزینه غرفه ها را پرداخت می کند. به این ترتیب طرف حساب نمایشگاه خودِ انجمن است و این انجمن هم چون به بازدیدگنندکان ماشین آلات خود را می فروشد در نتیجه سودآوری خود را دارد لذا تعاملی دو طرفه با هم دارند در حالی که مسئولان نمایشگاه به هیچ وجه وارد بُعد بیزینسی نمایشگاه نمی شوند.
اما در ایران مثلا نمایشگاه امپکس که در تهران برگزار می‌شود و ۷ تشکل مجموعا آن را برگزار می کنند در حالی که باید تنها خدمات بدهند و همایش های و دیگر مراسمات را برگزار کنند اما مستقیما وارد مساله اقتصادی و تجاری آن می شوند. درواقع هر وقت پای پول به میان می آید معادلات به هم می ریزد.
*سخن پایانی....
در پایان باز هم تاکید می کنم که اگر روی صنعت کفش فکر و سرمایه گذاری شود این صنعت می تواند جای نفت را بگیرد چون ما می‌توانیم به کشورهای حوزه خلیج فارس، کشورهای شمالی، افغانستان، پاکستان، عراق و غیره صادرات داشته باشیم. این در حالی است که ما از ارزانترین تا گرانترین کفش ها را تولید می کنیم و قابلیت پوشش دادن بازارهای مختلف را داریم.
نظر شما