رضا عمویی؛ بازار: منابع خبری از مذاکرات عراق و یک شرکت فرانسوی جهت بهره برداری و افزایش تولید گاز طبیعی در این کشور خبر داده اند.
در این ارتباط «احسان اسماعیل»، وزیر نفت عراق اعلام کرده که کشورش برای سرمایه گذاری در دو پروژه گازی با فرانسه در حال مذاکره است و مذاکرات حول و حوش سرمایه گذاری ها در یک پروژه گازی در بغداد و دیگری در بصره می چرخد. وی با این حال از ارائه جزئیات بیشتر خودداری کرد.
اعلام این خبر همزمان با فشارهایی است که از سوی آمریکا علیه عراق برای کاهش واردات گاز از ایران انجام می شود.
آمریکا همواره از عراق خواسته است تا واردات گاز مورد نیاز از ایران را متوقف کند و همزمان با تحریم‌هایی که علیه ایران اعمال کرده، به صورت موقت معافیت خرید گاز را برای دولت عراق صادر کرده، اما همچنان تاکید دارد که این معافیت ها موقتی است و از عراق می خواهد تا به قطع خرید گاز از ایران روی آورد.
اما در این میان این موضوع جای سوال است که قطع خرید گاز از ایران برای عراقی ها چه حد عملی و شدنی است؟
وضعیت منابع گازی عراق
عراق با وجود دارا بودن منابع گاز طبیعی، اما از نظر سطح تولید نتوانسته به پیشرفت چندانی دست یابد. آمار آژانس بین المللی انرژی نشان می دهد که این کشور از نظر دارا بودن منابع ثابت شده گاز به عنوان دوازدهمین کشور گازی جهان به شمار می رود، اما از نظر سطح تولید گاز در مقام ۳۳ جهان قرار دارد.
البته سرانه مصرف گاز در عراق نیز خیلی زیاد نیست و عراق تا سال ۲۰۱۷ در مقام ۹۲ مین کشور مصرف کننده گاز در جهان به شمار می رفت و تنها ۰.۱ درصد منابع گازی جهان را مصرف می کرد؛ اگرچه طی سه سال گذشته این میزان به رشد چند برابری رسیده است.
در صورت حفظ سطح مصرف گاز در عراق براساس میزان سال ۲۰۱۷، این کشور با محاسبه منابع فعلی برای ۱۱۰۰ سال دیگر منابع گازی مورد نیاز خود را خواهد داشت، اما آمار سه سال اخیر از افزایش میزان تقاضای گاز طبیعی در عراق حکایت دارد و از سال ۲۰۱۷ سرانه مصرف گاز در عراق همواره با سرعت قابل توجهی روبه افزایش بوده است، این افزایش عمدتا ناشی از افتتاح برخی پروژه های نیرو گاهی و تولید برق در این کشور بوده است.
در حالی که تا سال ۲۰۱۷ تولید گاز عراق کمی بیش از ۴.۵ میلیارد متر مکعب سالانه بوده است، این میزان در سال ۲۰۱۸ در جهشی ناگهانی به ۱۱.۵ میلیارد متر مکعب و در سال ۲۰۲۰ به ۱۵.۵ میلیارد متر مکعب می رسد.
حتی براساس سناریورهای پیش بینی شده که آژانس بین المللی انرژی به آن استناد کرده، قرار است تولید گاز عراق تا سال ۲۰۲۵ یعنی کمتر از ۵ سال دیگر به رقم ۲۹.۳ میلیارد متر مکعب و تا سال ۲۰۳۰ به ۳۹.۶ میلیارد متر مکعب برسد، اما طرف دیگر موضوع افزایش همزمان مصرف گاز در عراق است.
گاز عراق کجاها مصرف می شود؟
میزان افزایش تولید گاز در عراق همراه با افزایش تولید نفت در این کشور صورت گرفته که طی چند سال گذشته دوبرابر شده است.
با وجود افزایش استخراج نفت، اما استخراج گاز در عراق مسیر دشوار تری را پیش رو دارد و همین کمبود استخراج گاز در عراق باعث نیازمندی این کشور به واردات گاز از ایران از سال ۲۰۱۷ شده است.
کمبود گاز مورد نیاز در عراق به دلیل افزایش استفاده از برق بویژه در فصل گرم در این کشور است که طی چند سال گذشته روند صعودی را داشته و در اوج تقاضا در تابستان به خاموشی و بی برقی های چند ساعته و گاه چند روزه در برخی مناطق عراق بویژه در استان های جنوبی منجر شده است.
بخشی از نارضایتی ها و اعتراضات اخیر در مناطق جنوبی عراق نیز به دنبال قطع مکرر و مشکلات ناشی از کمبود برق در شهرها تشدید شد و در واقع کمبود برق به نارضایتی های عمومی دامن زد.
فرسودگی شبکه انتقال برق دلیل دیگری درباره افزایش تقاضای نیروی برق در مصارف خانگی است و این افزایش تقاضای برق در عراق، این کشور را هر سال بیش از گذشته نیازمند منابع گازی می سازد، چون بخش عمده نیروگاه های برق عراق با تغذیه گاز طبیعی کار می کنند. بیشتر واردات گاز عراق از ایران نیز برای تغذیه نیروگاه هایی از جمله البسمایا، القدس، المنصوریه و الصدر مورد استفاده قرار می گیرد.
از سوی دیگر بخشی از گاز استخراجی و داخلی عراق که همراه با نفت به دست می آید، برای تزریق به سفره ها و چاه‌های نفتی باردیگر به زمین تزریق می شود و در این شرایط بخشی از مصرف گاز عراق نیز صرف تغذیه چاه های نفت می شود.
همچنین فقدان لوله و تاسیسات انتقال گاز باعث شده تا عراق دومین کشور سوزاننده گاز طبیعی در جهان پس از روسیه باشد و در این کشور براساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میزان هدر دادن گاز از طریق مشعل های روشن به ۶۲۹ میلیارد فوت مکعب برسد. لذا مشعل های روشن گازی یکی دیگر از منابع بزرگ مصرف و هدردادن گاز داخلی در عراق به دلیل فقدان تاسیسات ساختاری برای انتقال گاز طبیعی این کشور است.
قطع زودهنگام واردات گاز ایران تا چه حد برای عراق عملی است؟
به نظر می رسد قرارداد اخیری که وزارت نفت عراق با شرکت فرانسوی توتال با هدف افزایش استخراج منابع گازی منعقد کرده نیز در راستای خودکفایی و کاهش وابستگی عراقی ها به گاز وارداتی از ایران صورت گرفته است.
اما با وجود این اقدامات و سرمایه گذاری، برای عراقی ها چندان محتمل نیست که در کوتاه مدت بتوانند واردات گاز از ایران را متوقف کنند. در ارتباط با این موضوع نیز مقامات عراقی خود اذعان دارند که خودکفایی در تولید گاز مورد نیاز در عراق در خوش بینانه ترین وضعیت حداقل بین ۳ تا ۴ سال زمان نیاز دارد. این موضوع را لؤی الخطیب، وزیر انرژی و برق عراق در گفتگو با پایگاه انرژی پلاتس مطرح کرده است.
حتی «پاتریک اسگود» تحلیلگر عراقی در حوزه انرژی معتقد است که قطع خرید گاز از ایران برای عراق به صورت ناگهانی آن گونه که آمریکا می خواهد ممکن نیست و در عمل به مشکلات و چالش های بزرگتری برای عراق منجر خواهد شد، چون قطع ناگهانی خرید گاز از ایران به معنای خاموشی و بی برقی استان های جنوبی عراق است که در فصل گرما گاه دمای هوا به ۵۰ درجه می رسد.
«هری استیپانیان»، تحلیلگر ارشد موسسه انرژی عراق نیز با استناد به داده های بانک جهانی به پایگاه «اس پی گلوبال» می گوید: جایگزینی واردات برق از ایران نیازمند سرمایه گذاری ۱۰ میلیارد دلاری در بخش گاز طبیعی در عراق است که در حال حاضر با توجه به کاهش قیمت جهانی نفت و چالش سرمایه گذاری کشورهای نفتی دور از انتظار است که دولت عراق بتواند چنین سرمایه گذاری را عملی و اجرایی کند.
به گفته این کارشناس انرژی حتی در صورتی که عراق به منابع گازی اقلیم کردستان عراق چشم امید داشته باشد، اما برای مناطق جنوبی تر و ادامه کار نیروگاه های برق، با توجه به افزایش سالانه مصرف برق همچنان نیازمند سرمایه گذاری های جدید در ساخت نیروگاه‌های جدید خواهد بود که همه این شرایط فقط به معنای نیاز بیشتر این کشور به واردات گاز از ایران خواهد بود.
بر این اساس با توجه به شرایط داخلی و واقعیت های میدانی عراق و برخلاف خواست و اصرار آمریکایی ها، قطع واردات گاز از ایران برای عراقی ها حداقل در کوتاه مدت غیرمحتمل است و پس از چهار سال دیگر نیز مشخص نیست که دولت آتی و جدید آمریکا آیا قصدی برای ادامه تحریم های یکجانبه و فشار حداکثری علیه ایران را خواهد داشت یا آن که دولت آینده عراق بدون نگرانی از تحریم های آمریکا خواهد توانست گاز مورد نیاز خود را از ایران خریداری کند.
نظر شما