ضیاء هاشمی: سینمای ایران، قمار است/ دولت جیبمان را نزند، حمایتش را نمی‌خواهیم

اقتصاد هنر، برنامه­‌ای با محوریت اقتصاد در حوزه هنر است که در این فصل از برنامه به بررسی اقتصاد در حوزه سینما پرداخته است. سید ضیاء هاشمی از تهیه­‌کنندگان سینمای ایران در این برنامه در رابطه با اقتصاد سینمای ایران به گفتگو با خبرنگار بازار پرداخت و حرفهای جالبی را درباره سینما، اقتصاد سینما و نگاه از بیرون به این عرصه زد. آنچه در ادامه می آید گزیده ای از صحبت های این تهیه کننده مطرح سینمای ایران است:

در خصوص شرایط سینما در ایام کرونا انتظارمان خیلی بدتر از شرایط الآن بود؛ در حدی که یک فیلم هم تولید نشود، چه برسد به سریال که حجم بزرگی از تولید و عوامل تولید را در خود جای می­‌دهد.

برآوردهای ما در سینما شبیه به تست کرونا شده است؛ قبلاً برآوردی که انجام می‌­دادیم تا پایان سال هیچ تغییری پیدا نمی­‌کرد، اما امروزه این برآورد برای هفته بعد هم قابل اعتنا نیست.

تقریباً از ۶ سال پیش بود که پول­‌های بادآورده‌­ای از طریق نمایش خانگی وارد عرصه شد و بعد به سینما کشیده شد که باعث توزیع بیش از حد پول در تولید فیلم، آن هم به عوامل خاص شد. این پول‌­ها سینما را آلوده کرده است؛ بطوریکه عوامل، دیگر با هر قیمتی حاضر به کار نمی‌شوند.

همین اقتصاد بدی که پراید را صد میلیون کرده است، باعث شده که ما نتوانیم به عوامل بگوییم دستمزدهایشان بر اساس حقوق طبیعی مردم باشد؛ چون همه عوامل فیلم به طور مرتب کار نمی‌­کنند. بعضی سالی یکبار و بعضی چند سال یکبار.

میلتون فریدمن در رابطه فعالیت­ دولت­‌ها می­‌گوید: دولت هر جایی را که در اختیار بگیرد، حتی یک شن‌­زار هم باشد، بعد از چند سال شن نخواهد داشت. وضعیت سینما هم به همین صورت است.

نمایش خانگی باید بجای استفاده از افراد معروف و مشهور، از عوامل و بازیگران معمولی استفاده کند و آنها را به دنیای سینما و هنر معرفی کند، همانند تمام نمایش‌­های خانگی دنیا که این کار را کرده‌­اند. وقتی این اتفاق نمی­‌افتد، بدان معناست که ما راه را غلط رفته‌­ایم و به اصلاح شیپور را از دهان گشادش زده ایم.

آینده سینمای ایران در گرو سینمای آنلاین است و در تمام دنیا  خوراک سینماها، سینمای آنلاین است.

دولت ما اعتقادی به حمایت ندارد و با جمله المفلس فی امان الله- من مفلسم در راه خدا به من کمک کنید- از سر خود باز می­‌کند. الان هم فقط به هر صورتی که می­‌تواند جیب مردم را می‌­زند.

دولت از سینما حمایت نخواهد کرد چون در توانش نیست که این کار را انجام دهد، چون جلوی اختلاس­‌گرانی را که به جاهای متعدد وابستگی دارند، نمی­‌تواند بگیرد. ما هم خیلی امید به دولت نداریم. همین که جیب ما را نزند برای ما کافیست و خودمان کارهایمان را انجام می­‌دهیم.

·سینمای ایران خصولتی (خصوصی و دولتی) است. بخشی از آن در اختیار نهادها و ارگان‌های دولتی و نهادهای عمومی،  بخشی هم خصوصی است که الان خوشبختانه زور بخش خصوصی بیشتر است. از نظر تعداد سینما هم بخش عمومی بیشتر ولی از نظر کیفیت بخش خصوصی قوی‌­تر عمل کرده­‌است.

سینماگران و هنرمندان ما همه قمارباز هستند؛ چهار فیلم می‌­سازند به امید اینکه یکی از آنها بفروشد و به هوای فروش همان یک فیلم دوباره فیلم­‌سازی می­‌کنند و وارد این سینمای ضعیف و آشفته می­‌شوند. اما مردم فیلم­‌های بی­‌محتوا را نمی­‌بینند.

دولت یا هر نهاد وقتی وارد عرصه تهیه فیلم می‌­شود، رانت ایجاد می­‌کند. اینها به شکل سلامت هزینه­‌های جاری فیلم را ایجاد نمی­‌کنند. برای مثال اگر یک پروژه می‌­توانست با ۳ میلیارد جمع شود، در بخش نهاد عمومی با ۱۰ میلیارد تومان جمع می‌­شد.

سینما موقعیتی است که همه دولت­‌ها از آن سوءاستفاده می­‌کنند و به اصطلاح تبدیل به حیاط­ خلوت دولت‌­ها شده‌­است.

تلویزیون ایران اینقدر بی­‌خاصیت است که توان سریال­‌سازی ندارد. آنها با جاهای مختلف مانند مجلس لابی کردند و نامه جمع کردند که سینمای خانگی زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد نباشد. این کار هم دو دلیل دارد: یک چون فکر کردند در آنجا پول هنگفتی است و اگر قرار است پولی باشد، باید دست دوستان ما در تلویزیون باشد و بخشی هم می‌خواهند سینمای خانگی را نابود کنند چون اگر سریالی با کیفیت خوب تولید شود و دیده شود مخاطب از تلوزیون دوری می­‌کند و این بلای جان تلویزیون می‌­شود.

ما فیلمی را می­‌سازیم که مردم ببینند. اگر فیلمی را بسازیم که یک درصد بگویند عجب فیلمی بود و جایزه‌­های خارجی بگیرد ولی مردم نبینند، از نظر تهیه‌کننده این فیلم نیست، این هنر است که باید برای آن جشنواره­‌ها ساخته شود و هیچ عیبی هم ندارد و ما هم مخالف نیستیم، اما این‌ها سینما نیست.

 قرار نیست هر چه مردم بخواهند ما بسازیم. به قول یک نماینده مجلس، مردم ممکن است فیلم برهنه بخواهند. آیا شما می­‌سازید؟ باید پاسخ بدهم که مردم می­‌خواهند ولی ما نمی‌­توانیم بسازیم، یعنی شما نمی‌گذارید وگرنه ما می‌­ساختیم. بطور کلی محتوای فیلم آنچه که مردم می­‌خواهند نیست. مجموعه­‌ای از تفکرات افرادی است که می‌خواهند فیلم را بسازند.

یکی از معضلات اصلی سینمای ایران نداشتن فیلم‌­نامه‌نویس خوب است. ما فیلم‌نامه‌نویس خوب زیاد نداریم. فقر فیلم‌­نامه­ سینمای ما را بیچاره کرده است.

بالاترین مخاطب سینما در ده سال اخیر، ۳.۵ میلیون نفر بوده­ است.

ما در زمینه تهیه و ساخت فیلم، توانایی بالاتری نسبت به کشورهای اطراف داریم ولی متاسفانه دستمان باز نیست. برای مثال فیلم‌­های ترکیه‌­ای  فساد دولت را نشان می­‌دهند، پلیس را فاسد نشان می­‌دهند، قوه قضاییه را نابود می­‌کنند و نشان می‌­دهند که می­‌توان آن را خرید، اما ما نمی‌­توانیم  حتی راجع به یک رفتگر صحبت کنیم. همه برای دفاع از رفتگرها صف می­‌کشند. این را درک نمی­‌کنند که قصد ما صرفاً یک فیلم با این محتواست.

در رابطه با مافیای سینمای ایران، در بخش خصوصی یک حلقه مشخصی اداره سینما را در اختیار دارند و مانند اختاپوس چسبیده اند و آن را رها نمی­‌کنند. این واقعیت سینما به لحاظ اجرا در بخش خصوصی است. هر جایی که اقتصاد باشد، مافیا حضور دارد. مافیا نباید حتما در اشل بزرگ باشد و در اشل­‌های کوچک هم می­‌توانیم مافیا داشته باشیم.

به سینماگران خودتان اعتماد کنید. آنها مخالف هیچ وجهی از نظام نیستند. همگی دل­سوز این انقلاب هستند و دوست دارند که با سینما، مجموعه‌­ی کشور را به جایگاه­‌های بلند و رفیع برسانند. بهتر است صداوسیما دست از این لجاجت بردارد. با این لجاجت و مخالفت با فضای مجازی نابودی خود را نشانه گرفته است.