فرحناز سپهری؛ بازار: با توجه به اینکه سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در راستای تعادل عرضه و تقاضا، معاملات الگوریتم را ممنوع کرده و مسئولان این بازار از این اقدام برای جلوگیری از نوسان گیری یاد کرده اند. اما به باور کارشناسان این معاملات برای افراد تازه وارد به بورس طراحی نشده است. بلکه کسانی که تخصص در حوزه مالی و آی تی دارند، می توانند از آن بهره ببرند. از این رو به نظر نمی رسد با توجه به اینکه تعداد حرفه ای های بازار سرمایه زیاد باشند، تعادل بازار را برهم بزند. برای آگاهی از این اینکه این نوع معاملات به چه صورت کار می کند و اینکه این تصمیم سازمان در خصوص ممنوعیت آن تا اطلاع ثانوی درست بوده است یا خیر؛ خبرگزاری بازار گفتگویی با حجت اله فرهنگیان، مدیرعامل شرکت داده پردازان تدبیر سرمایه (ازجمله شرکتهایی که در این حوزه فعالیت می کند) انجام داده است که در ادامه می توانید بخوانید.
*تعریفی از معاملات الگوریتمی بیان کنید
معاملات الگوریتمی توسط ماشین انجام می شود و ماشین براساس داده هایی که جمع می کنند تشخیص و اقدام به سفارش فروش و خرید می کنند به طوری که سفارش به هسته معاملات ارسال شده و معامله صورت می گیرد و بر اساس نتیجه معاملات تحلیل های بعدی انجام می شود.
* چند وقت است این معاملات در بازارسرمایه ایران انجام می شود؟
موضوع الکترونیکی کردن ابزارها در بازار حدود سال ۸۴ تا ۸۸ با استقرار هسته معاملات شکل گرفت. در آغاز ثبت سفارشات دستی بود و مشتری می بایست برای ثبت به کارگزاری مراجعه می کرد. همینطور ثبت سفارش از طریق وب یا تلفنی دیگر ابزار بود که اما سرعت آن پایین بود چراکه سفارشات می بایست تجمیع و پس از آن به سازمان بورس ارسال می شد و خیلی زمانبر بود. البته با کال سنتر آنلاین شرایط بهتر شد. از طرفی سفارش مستقیم در هسته معاملات به افزایش سرعت و رقابت خرید فروش منجر شد. البته معاملات الگوریتمی به دلیل محدودیت و ضعف‌هایی که در هسته وجود داشت؛ دستورالعمل این گونه معاملات تدوین نشد.
اما با این حال نیاز بازار، سازمان بورس را به عنوان نهاد ناظر توسعه دهنده مجاب کرد تا زیر ساختها را فراهم کرد برای همین از دو سال پیش دستورالعمل اولیه در مورد این نوع معاملات ابلاغ شد. البته با محدودیتهایی همراه بود به طوری که انجام کار به صورت API برای راه انداختن ربات محدود به نهادهای مالی می شد و برای اشخاص حقیقی نبود. اگر نهاد مالی هم می خواست در این حوزه فعالیت کند، فرایند گرفتن مجوز را باید طی می کرد.
از طرفی باید اشاره کنم در جهان؛ الکترونیکی شدن بازار حدود ۲۰، ۲۵ جلوتر از کشورمان است البته نقطه مثبت این است که با معلوم شدن نتایج این اقدامات در سایر بازارهای جهانی، می توانیم از این نتایج در کشورهای توسعه یافته درس بگیریم.
* آماری از میزان حجم معاملاتی با این روش می توانید ارائه دهید؟ آیا امکان نوسان گیری هم است؟
از لحاظ آماری میزان حجم معاملاتی که به این روش انجام می‌شود؛ در دست نیست از طرفی باید اشاره کنم که شرکت‌های آی تی در این زمینه موظف هستند معاملات را از طریق ربات یا یک ماشین انجام می گیرد با کد خاص برای هسته که قابل تشخیص است، ارسال کنند. معاملات الگوریتمی از جمله معاملات پربسامد (High-frequency trading) و دسته بندیهایی مختلفی دارد به طوریکه براساس الگوریتم بر روی یک نماد خاص انجام و در یک زمان خاصی سیگنال خرید یا فروش را میدهد که البته در آن لحظه شاید سرعت عمل آنقدر مهم نباشد که همان لحظه بخریم یا بفروشیم و از این رو بحث نوسان گیری معنا پیدا نمی کند. از طرف دیگر در بازار بیش از ۶۰۰ نماد است به طوری امکان اینکه تمام آنها در یک روز بازار تحلیل شود، وجود ندارد. البته دسته ای از الگوریتم به شکل معاملات پربسامد کار نمی کنند براین اساس استفاده کننده می تواند نتیجه الگوریتم را به صورت دستی در سیستم معاملات آنلاین سفارش دهد.
*این ابزار برای چه افرادی مناسب است؟ آیا عموم می توانند از آن استفاده کنند؟
این نوع معاملات برای مبتدیان و تازه واردان به بازار سرمایه نیست و این ابزاری در دست حرفه ای های بازار است و البته انتظار نمی رود این دسته افراد در بازار بسیار باشند. چراکه باید افراد استراتژی درستی را بداند علاوه بر داشتن تحلیل باید توانایی برنامه نویسی هم داشته باشند و به نحوی بتوانند از داده ها به خوبی استفاده کنند.
*پس با توجه به صحبت هایتان، به نظرتان دلیل اینکه جلوی آن گرفته شد، چیست؟
نهاد ناظر حق دخالت در بازار را دارد و می تواند جلوی معاملات را بگیرد یا حتی معاملات را باطل اعلام کند؛ برای مثال ۸۰ درصد بورس نیویورک به صورت الگوریتمی و ربات انجام می شود و از طرفی سرعت بالا می رود. از این رو اتفاقی که در امریکا در ۲۰۱۰ افتاد؛ به طوری که الگوریتم ها به صورت دومینو خودشان ارسال فروش دادند و پس از آن سقوط چشمگیر در شاخصهای بازار امریکا اتفاق افتاد به نحوی که نهاد ناظر مجبور شد تا معاملات الگوریتمی را متوقف کند. البته در ایران به نظر نمی آید اینقدر حجم زیاد است و امیدوارم این تصمیم موقتی باشد چرا که این حوزه بخش توسعه ای بازار محسوب می شود و یا شاید هم نهاد ناظر در تلاش است تا تاثیر الگوریتم ها را دربازار ایران براساس آنچه در بازارهای جهانی روی میدهد، بسنجد.
*کشورمان از لحاظ دانش این حوزه در چه سطحی قرار دارد؟
معاملات الگوریتم پیوندی میان حوزه آی تی با حوزه مالی است و البته باید بگویم که متخصصان خوبی در این حوزه داریم به طوری که برای نمونه تیمهای خوبی در مسابقات معاملات الگوریتمی حضور داشته اند حتی تیمی از دانشکده پزشکی بود که در این حوزه به خوبی عمل کرد.
*به نظرتان چرا معرفی چنین ابزاری به شکل عمومی انجام نشده است؟
چون تعداد ارایه کنندگان کم هستند و از طرفی جسارت می خواهد تا الگوریتمی بتواند در اختیار همه قرار گیرد و از طرفی الگوریتم واقعا باید تضمین کند که درست کار می کند تا بتواند در اختیار عموم باشد. البته برخی شرکتها در صدد این کار برآمدند با این وجود به نظرم این حوزه در کشور هنوز به حد بلوغ نرسیده تا به معرفی عموم منجر شود.
نظر شما