بازار؛ گروه ایران- صنعت سنگ ایران، یک حوزه از بخش معدن و صنایع معدین کشور است و کشور ما حد ۵ میلیارد تُن ذخایر سنگ ساختمانی و تزئینی دارد. در بهترین سال در دهه اخیر از نظر استخراج، بالغ بر ۱۶.۲ میلیون تُن در سال ۱۳۹۲ سنگ ساختمانی استخراج شد و در سال های بعد، مقدار تولید کاهش پیدا کرد.
از طرفی تصمیم گرفته شد که از اول مهر ۱۳۹۸ عوارض ۲۰ درصدی بر صادرات سنگ اجرایی شود که این عوارض اجرایی شد و فعالان صنعت سنگ از کاهش صادرات ۳۰۰ میلیون دلاری سنگ کوپ (سنگ جدا شده از معدن) و فرآوری شده خبر می دهند. در گفت و گوی «بازار» با سیامک حاج سیدجوادی (فعال صنعت سنگ)، حال و روز این صنعت و احتمال تحقق ۲ میلیارد صادرات سنگ هدفگذاری شده ایران را بررسی کردیم.
*در جلسه هیات دولت که به صورت ویدئو کنفرانس در حضور مقام معظم رهبری برگزار شد؛ رهبر انقلاب نسبت به صادرات سنگ به صورت خام انتقاد کرده و نکاتی را در این زمینه مطرح کردند از جمله این که اشاره کردند که سنگ ایران به خارج از کشور می رود و فرآوری می شود و در بعضی مواقع به کشور برمی گردد.
در حوزه صنعت سنگ و صادرات سنگ و برگشت آن به داخل کشور چه اتفاقی افتاده است و آیا ما ما تکنولوژی مناسب را در زمینه فرآوری نداریم که سنگ ایران صادر شده و به شکل فرآوری شده برگشته است؟
من سخنان مقام معظم رهبری را کاملاً گوش کردم. فکر می کنم نظر ایشان درباره سنگ، همان سنگ های نیمه قیمتی و قیمتی است و نه سنگ های ساختمانی. یک بار دیگر هم مقام معظم رهبری در این باره صحبت کرده بودند و تذکرشان بیش تر در مورد استان های خراسان رضوی و جنوبی بود که منظور، همان سنگ های عقیق و فیروزه بود.
در حال حاضر سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی ما، در حجم زیادی از ایران رفته و پردازش می شود و به صورت جواهرات و سنگ های تراش خورده برمی گردد. من فکر می کنم نظر ایشان، آن نوع سنگ بوده و نه سنگ های ساختمانی. حداقل تا جایی که من خبر دارم حداقل ۲ سال است که مجوز ورود سنگ فرآوری شده به ایران داده نمی شود یعنی مجوز ورود داده نمی شود.
ما الان واردات سنگ فرآوری شده به ایران نداریم و واردات آن ممنوع است. به همین دلیل، من یقین دارم که منظور مقام معظم رهبری، سنگ ساختمانی نبوده است چون الان واردات آن انجام نمی شود.
اگر ما این سنگ بلوک را به چین صادر نکنیم، این طور نیست که چین بگوید من این سنگ را احتیاج دارم و حتماً آن را به شکل اِسلَب (سنگ ورقه ورقه شده) یا فرآوری شده می خرم
*وضعیت واردات سنگ های ساختمانی چگونه بوده و چقدر این نوع سنگ ها وارد می شده؟
ما حدود ۱۱ میلیون تُن، تولید سنگ ساختمانی داریم و حدود ۸ تا ۹ درصد آن، به صورت بلوک صادر می شود. از این ۹ درصدی که صادر می شود، حدود ۸۵ درصد آن به کشور چین صادر می شود. کشور چین هم، مصرف بسیار بالایی در بازار داخلی خودش دارد و در پروژه های ساختمان سازی آن استفاده می شود. حجم زیادی از این سنگ، در کشور چین مصرف می شود.
بعضی افراد، شایعه می کنند که سنگ ایران به چین صادر می شود و از چین وارد دنیا شده و فروخته می شود. در حالی که واقعاً این طور نیست. چین و هندوستان، سنگ های ماربِل (مرمریت) را که می خرند برای مصرف داخلی خودشان می خرند و عمدتاً سنگ های گرانیت را به کشورهای دیگر صادر می کنند و در این حوزه مزیت نسبی دارند.
اگر ما این سنگ بلوک را به چین صادر نکنیم، این طور نیست که چین بگوید من این سنگ را احتیاج دارد و حتماً آن را به شکل اِسلَب (سنگ ورقه ورقه شده) یا فرآوری شده می خرم. استراتژی چین برای مصرف خودش، این است که سنگ بلوک می بَرد و پردازش کرده و می بُرد.
ما اگر سنگ به چین صادر نکنیم، چین از کشورهای مشابه ما و رقیب ما، از جمله ترکیه سنگ مورد نیاز خودش را تامین می کند. درست است که ما در حوزه سنگ ماربِل و سنگ های گروه آهکی، مزیت نسبی داریم ولی الان اولین صادر کننده این نوع سنگ ها، ترکیه است. به عبارتی، ما اگر یک میلیون تُن سنگ بلوک را که ۸ درصد کُل تولید است، صادر نکنیم کشور چین که حدود ۸۰ درصد سنگ بلوک ما را می خرد، در این حالت، سنگ فرآوری شده از ما نمی خرد.
دوم این که ما یک بازار بزرگ داخلی داریم. این بازار بزرگ داخلی، برای ما هم یک مزیت است و هم یک سد است برای صادرات. ما سالیانه حدوداً ۷ تا ۷.۵ میلیون تن مصرف داخلی برای پروژه های داخل کشور داریم. ایران، یکی از کشورهایی است که در فرهنگ ساختمان سازی آن، بیش ترین مصرف سنگ را دارد.
پس به عبارتی، درست است که ما بعد از ترکیه، دومین تولید کننده سنگ ماربِل دنیا هستیم ولی بزرگ ترین مصرف کننده سنگ ماربل دنیا هم هستیم. از آن ۲ یا ۳ یا ۴ میلیون تُن سنگ استخراج شده که مازاد بر نیاز داخلی است، ما یک میلیون تن را به صورت بلوک صدر می کنیم. الباقی را در داخل کشور نتوانسته ایم جذب کنیم و بازار صادرات سنگ بُریده هم، نتوانسته فعالیت کند.
*جنابعالی در مورد صادرات سنگ فرآوری شده چه نظری دارید؟
بالای ۸۵ درصد صادرات سنگ فرآوری شده ایران، به کشورهای همسایه و هم مرز کشورمان صادر می شود و بزرگترین خریدار ما عراق است. همچنین سنگ بُریده به کشورهای ترکیه، ترکمنستان، گرجستان و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس صادر شده است. عملاً ما در بازارهای جهانی که بزرگ ترین مصرف کننده ها هستند، نتوانسته ایم وارد شویم. دلایل خاصی هم در این زمینه وجود دارد و باید بررسی شود.
*در اردیبهشت امسال هم، آقای روحانی رئیس جمهور نسبت به صادرات سنگ ساختمانی و بعد واردات همان سنگ که صیقل خورده با ۱۰ برابر قیمت انتقاد کرده و این کار را خام فروشی دانستند. در عین حال آقای روحانی، اظهار امیدواری کردند که در سال جهش تولید از خام فروشی جلوگیری شود.
رئیس جمهور، چند ماه قبل دقیقاً از لفظ «سنگ ساختمانی» استفاده کرده بودند و منظورشان همین سنگ ساختمانی و تزئینی بود.
من یک بار دیدم که رئیس جمهور، درباره سنگ های ساختمانی صحبت کردند. به نظرم، مشاوران و کارشناسانی که به آقای روحانی اطلاعات داده اند بعضی از این اطلاعات صحیح نیست. اولاً این که آقای روحانی مطرح کردند که به خارج از کشور می رود فرآوری می شود و بخشی از آن به کشور برمی گردد.
در حال حاضر ما واردات سنگ فرآوری شده نداریم و این صحبت آقای روحانی، کاملاً اشتباه است و الان واردات سنگ فرآوری شده نداریم. دوم این که ایشان تاکید کردند بر این که در ساختمان هایی که قرار است سنگ مصرف شود، باید سنگ از معادن به طور مستقیم برای مصرف به ساختمان ها ارسال شود.
آقای روحانی حتی اشاره ای هم به کارخانه های سنگبری نکرده و گفتند سنگ از معادن به کارگاه های سنگبُری می رود و از این کارگاه ها به سرِ ساختمان ها ارسال می شود و مقدار زیادی پرت می شود.
به نظر من، مشاورانی که کنار رئیس جمهوری هستند اطلاعات درستی به ایشان منتقل نکرده اند یا شاید هم ایشان اطلاعات را به طور کامل از مشاوران درک و دریافت نکرده اند و در نتیجه این اطلاعات را ارائه کرده اند. البته ما ضعف هایی در حوزه استخراج سنگ و در معادن داریم. این یک بحث کارشناسی جداگانه است ولی در سخنان آقای روحانی، من مطلب کاملی را دریافت نکردم و ناقص بود یعنی درک نکردم که ایشان چه گفتند.
آقای روحانی مطرح کردند که به خارج از کشور می رود فرآوری می شود و بخشی از آن به کشور برمی گردد. در حال حاضر ما واردات سنگ فرآوری شده نداریم و این صحبت آقای روحانی، کاملاً اشتباه است و الان واردات سنگ فرآوری شده نداریم.
*سنگ های فرآوری شده حداقل در سال های گذشته وارد می شده و یک نوع سنگ وارداتی معروف بود و مشتری هم دارد. این سنگ های وارداتی چه خاصیت و قابلیت یا چه جذابیتی داشتند که وارد می شدند؟
من در مناظره زنده ای که با آقای دکتر سرقینی (سرپرست فعلی وزارت صنعت و معدن و معاون سابق امور معادن این وزارتخانه) در رادیو اقتصاد داشتم، راجع به صادرات سنگ فرآوری شده اعتراض کردم. متاسفانه در سال های قبل، حجم زیادی سنگ فرآوری شده وارد کشور می شد.
البته در این سنگ های وارداتی، سنگ ایرانی وجود نداشت و اگر هم بوده شاید در حد یک در هزار آن، سنگ ایرانی بوده باشد. اغلب سنگ ها خارجی بود و وارد می شد و وقتی که من آمارهای جهانی را بررسی می کردم، حجم این واردات خیلی بالا بود.
آقای سرقینی، گفتند که فکر نمی کند عدد و رقم های واردات سنگ اینقدر باشد ولی خوشبختانه بعد از چند ماه، جلو واردات سنگ فرآوری شده را گرفتند. البته نظر من این نبود که باید جلو سنگ فرآوری شده گرفته شود. هر چند که در آن زمان، تحریم ها اینقدر زیاد نبود که کشور ما محدودیت ارزی داشته باشد.
در زمانی که محدودیت های ارزی نباشد و کشور ما مشکلات تامین منابع ارزی را جهت واردات مواد اولیه اضطراری و داروها و موارد دیگر، نداشته باشد، من واردات سنگ فرآوری شده را لازم می دانم. من احساس می کنم واردات سنگ فرآوری شده به بالا بردن کیفیت فرآوری داخلی کمک می کند. با این حال، واردات آن باید کنترل شده باشد و تعرفه های وارداتی آن باید کاملاً بررسی شود.
در آن زمان، واردات سنگ های فرآوری شده، اصلاً کنترل نمی شد و سنگ ایتالیایی، در در ایران متری ۱۰۰۰ یورو فروخته می شد و با چند ده هزار تومان هزینه بر متر مربع، عوارض وادراتی این سنگ را می دادند و وارد می کردند یا این که مثلاً سنگی به نام لته ترکیه در حجم بسیار زیاد وارد کشور می شد و این لته ترکیه ضربه سنگینی به صنعت سنگ کشور زد.
*همین سنگ لته که در ایران خیلی معروف است دقیقاً چه جذابیتی برای خانوارهای ایرانی و بازار ایران دارد که وارد می شد و مشتری هم داشت؟
این سنگ لته ترکیه، ضربه بزرگی به بازار سنگ دِه بید وارد کرد. تمام معدن های سنگ ده بید، بعد از آن عملاً دیگر نتوانستند پروژه های داخلی را اجرایی کنند. در آن زمان تعرفه واردات سنگ به اندازه چند ده هزار تومان تعیین شده بود ولی آن سنگ به قیمت ۴۰۰ یا ۵۰۰ هزار تومان در بازار ایران فروخته می شد.
در آن زمان، سنگ سوپر ده بید، به قیمت هر کتر مربع ۴۰۰ هزار تومان فروخته می شد. ما نتوانستیم مدیریت کنیم که این لته ای که وارد می شود، به این رقابت نرسد یعنی عوارض ورودی را باید تا حدی بالا می بُردیم که این سنگ اگر می خواهد وارد کشورمان شود، حداقل ۱۵ تا ۲۰ درصد بالاتر از سنگ ده بید به بازار بیاید.
سنگ لته ترکیه، شبیه سنگ ده بید است. سنگ ده بید ما، ضعف هایی داشت ولی سنگ لته، کمتر این ضعف ها را داشت. دوم این که تب استفاده از سنگ خارجی، در آن زمان خیلی زیاد شده بود. چون به محض این که مجوز ورود سنگ خارجی دادند خرید و فروش سنگ خارجی رونق گرفت.
استفاده از سنگ خارجی، مثل این می ماند که در یک کشور همه خودروهایی که وجود دارد، داخلی باشد و بعد یک دفعه مجوز ورود خودروی خارجی بدهند. همه کسانی که در سطح لاکچری و ثروتمند هستند، به دنبال ماشین خارجی سوار شدن می روند.
*در برابر ضعف هایی که شما می گویید سنگ ده بید استان فارس دارد، سنگ لته ترکیه ای چه خاصیتی داشت که آن ضعف ها را نداشت؟
سنگ لته ترکیه هم، ضعف های زیادی داشت و بعد از یک مدت، ساب خودش را از دست می دهد. سنگ لته، مشکلات دیگری دارد که سنگ ده بید ندارد. وقتی قیمت ها در یک سطح باشد تب استفاده از سنگ خارجی می تواند تاثیر بگذارد.
به دلیل این که سنگ خارجی در پروژه ها مصرف شد، افت سنگین تقاضا برای سنگ داخلی اتفاق افتاد. تمام برج سازانی که مدت زیادی از سنگ ده بید استفاده کرده بودند و بازار از سنگ ده بید پُر شده بود و مُد شود و این نوع سنگ را در همه پروژه ها کار می کردند، با مجاز شدن واردات، از سنگ خارجی استفاده کردند.
سنگ کِرِم خیلی مُد بود. چند سال قبل، بازار به سمت سنگ چینی چرخید و کِرم از مُد افتاد. اتفاقاً سنگ کرم ده بید، یکی از بهترین کرم های جهان است ولی لته، رقیب آن شد و حدود ۲ سال بازار آن را به راحتی گرفت.
*فروش سنگ ترکیه به خاطر رنگ کِرم آن بوده.
در آن سال ها، سنگ کِرِم خیلی مُد بود. چند سال قبل، بازار به سمت سنگ چینی [سنگ مرمر سفید] چرخید و کِرم از مُد افتاد. اتفاقاً سنگ کرم ده بید، یکی از بهترین کرم های جهان است ولی لته، رقیب آن شد و حدود ۲ سال بازار آن را به راحتی گرفت.
همین الان هم یک پروژه در حال اجرا وجود دارد و یکی از بهترین آرشیتکت های ایران، آرشیتکت پروژه است. کارفرمای آن نیز یکی از کارفرماهای بزرگ ایران است و توسعه دهنده آن هم، همین طور ولی در آن پروژه، سنگ لته جا افتاده بود. من به سختی توانستم اثبات کنم که سنگ بهتر از لته ترکیه، در ایران وجود دارد.
چند سنگ اسلب [سنگ ورقه ای با طول و عرض زیاد] را به آنجا بردم و در پروژه گذاشتم. وقتی با آرشیتکت، مدیر پروژه و کارفرما و توسعه دهنده صحبت کردم، توانستم تایید آنها را بگیرم و قبول کردند که سنگ داخلی را به جای سنگ لته استفاده کنند.
*جنابعالی چند دهه است که در حوزه صنعت سنگ فعالیت دارید. دقیقاً در چه سالی شورای سیاستگذاری سنگ تصمیم گرفت که در یک دوره ۵ ساله، میزان صادرات سنگ ایران به ۲ میلیارد دلار برسد؟
حقیقتاً هرگز من را به شورای سیاستگذاری دعوت نکردند و در جریان مصوبات آن نیستم ولی خبر دارم در زمانی که نمایشگاه سنگ ایران در مسکو روسیه، برگزار شد و فکر می کنم سه سال پیش بود، آقای دکتر سرقینی معاون امور معادن وزارت صنعت و معدن را دعوت کرده بودند و در نمایشگاه حضور داشتند.
این طرح در همان زمان ارائه شد که در یک برنامه ۵ ساله به ۲ میلیارد دلار صادرات سنگ برسیم. من همان موقع اعلام کردم که تحقق این مقدار صادرات غیر ممکن است.
*در سال ۱۳۹۳ آقای شفیعی رئیس وقت انجمن سنگ ایران گفته بودند هدف نهایی ما در قالب شورای سیاستگذاری سنگ، صادرات ۲ میلیارد دلار است. در سال ۱۳۹۷ به عنوان سال قبل از وضع عوارض ۲۰ درصدی، جمعاً حدود ۳۰۵ میلیون دلار در سال صادرات سنگ کوپ و فرآوری شده داشته ایم و گفته شده بعد از وضع عوارض در اواسط سال ۱۳۹۸ میزان صادرات کاهش پیدا کرده است.
شما این وضعیت را چگونه تحلیل می کنید و این که به جای افزایش صادرات، شاهد کاهش صادرات هستیم؟
خدا رحمت کند آقای شفیعی را. ایشان یکی از باسابقه ترین معدن داران ایران بوده و تحولات زیادی را هم در صنعت سنگ ایران ایجاد کردند. من ایشان را در صنعت سنگ، شایسته می دانم ولی همان موقع هم که این بحث ها مطرح شد، من اعلام کردم تا ما زیرساخت ها را نداشته باشیم تحقق یافتن این مقدار صادرات، غیر ممکن است.
من دلیل منطقی برای شما می آورم. کُل گردش مالی جهانی سنگ دنیا ۲۲ میلیارد دلار است یعنی سنگی که بین کشورها چه به صورت بلوک و چه به صورت فرآوری شده و بُریده،جا به جا می شود، در کُل دنیا ۲۲ میلیارد دلار است.
پس اگر ما می خواهیم به ۲ میلیارد دلار صادرات برسیم یعنی باید ۱۰ درصد صادرات کل سنگ دنیا را داشته باشیم و تصاحب کنیم. ما این سهم ۱۰ درصدی را باید از کشورهایی بگیریم که الان بازار را در دست دارند یعنی ما باید سهم اسپانیا را بگیریم. ما اول باید ببینیم این سهم در دست چه کشورهایی است.
ترکیه بعد از ۲۰ سال و با استراتژی بلند مدت به موفقیت های فعلی خودش دست یافته است. ترکیه از سال ۱۹۹۵ شروع کرد ولی عملاً به بالفعل که رساند از سال ۱۹۹۸ تا سال ۲۰۰۰ بود و تازه الان به ۲ میلیارد دلار صادرات رسیده است.
*ایران در چند دهه قبل، دو برابر ترکیه صادرات داشته ولی الان سالیانه حداکثر ۳۰۰ میلیون دلار صادرات سنگ دارد و ترکیه به ۲ میلیارد دلار رسیده است. ترکیه چه کارهایی انجام داد که وضعیت را برعکس کرده و در صادرات سنگ از ایران جلو افتاده است؟
وقتی شما برنامه ریزی داشته باشید و زیرساخت ها را ایجاد کنید، می توانید موفق باشید. ترکیه در سال ۱۹۹۵ در حوزه صاردات سنگ، اصلاً در دنیا مطرح نبود ولی آن موقع ایران جزو کشورهای شاخص در صادرات سنگ بود.
ترکیه همیشه با یک استراتژی بلند مدت و همراه با برنامه های کوتاه مدت جلو رفته و ما از آن استراتژی ها عقب مانده ایم. همین الان که صادرات ترکیه ۲ میلیارد دلار است ۵۰ درصد این صادرات، سنگ کوپ است و ۸۵ تا ۹۰ درصد صادرات سنگ کوپ ترکیه به چین انجام می شود. ترکیه نیامده جلوی صادرات سنگ بلوک را بگیرد. نزدیک به یک میلیارد دلار صادرات سنگ ترکیه از طریق سنگ بلوک است.
*ترکیه که این مقدار سنگ خام صادر می کند، آیا همه امکانات فرآوری سنگ را دارد یا نه؟
الباقی سنگ هایی که ترکیه فرآوری می کند بالای ۹۰ درصد آن را به صورت بُریده صادر می کند. صادرات سنگ فرآوری شده ترکیه هم نزدیک یک میلیارد دلار است. یک تفاوت ما با ترکیه، در مصرف داخلی است. مصرف داخلی سنگ ترکیه، زیر ۵۰۰ هزار تُن و یک میلیون تُن در سال است ولی ما ۷.۵ تا ۸ برابر ترکیه، مصرف داخلی داریم.
دوم این که ترکیه، برنامه استراتژیک دارد. ما یک اشتباه ساختاری در کشور داریم. در ترکیه معدن دار، کارخانه دار است. شما هر معدن داری را که در ترکیه می بینید، خودش کارخانه فرآوری هم دارد. اول از معدن شروع کرده و سنگ کوپ استخراج شده را صادر می کند و بازار خودش را پیدا می کند.
با درآمد حاصل از آن، کارخانه فرآوری را تاسیس می کند و شروع به فروختن سنگ فرآوری شده هم می کند. در این حالت، هر دو کار را به صورت موازی و پارالِل جلو می برد. در حالی که در ایران، معدن داران اکثر معدن ندارند. البته تا ۲۰ سال پیش، معدن داران و کارخانه داران، کاملاً منفک بودند.
از ۲۰ سال پیش بعضی معدن داران، کارخانه هم تاسیس کردند. در نتیجه در سال های قبل از آن، معدن دار جدا بوده و کارخانه دار هم جدا. بین معدن دار و کارخانه دار، بر سر صادرات سنگ فرآوری شده و ارزش افزوده، همیشه اختلاف وجود داشت و هر کدام سهم بیش تری می خواستند.
معدن دار سعی می کند حداکثر سودش را از سنگ کوپ استخراج شده بگیرد. در نتیجه قیمت را بالا می بَرد و دیگر برای صادر کننده یا برای فرآوری کننده سنگ بُریده، صادرات اصلاً توجیه ندارد و سودی نمی ماند که بخواهد صادر کند. برعکس این حالت هم وجود داشته و وقتی که صادرات در حد بالایی نبوده است، کارخانه دار اینقدر سنگ را از معدن داران، ارزان می خریده که شاید یک دهم یا یک صدم و در مجموع رقم خیلی کمی از ارزش افزوده به معدن دار می رسید.
*در اردیبهشت امسال، رئیس جمهور وزیر صنعت و معدن را برکنار کرد و یک سرپرست را برای این وزارتخانه منصوب کرد و الان دومین سرپرست این وزارتخانه چند روزی است که شروع به فعالیت کرده است. با این وضعیت آیا شما فکر می کنید می توان برنامه دقیق و منسجمی در مورد سنگ ساختمانی و تزئینی اجرا کرد و صادرات سنگ ایران هم افزایش پیدا کند؟
یقیناً می گویم غیر ممکن است. کل صادرات سال ۱۳۹۸ به انداز ۱۵۰ میلیون دلار سنگ بلوک بوده و شاید معادل آن و یک مقدار کمتر صادرات سنگ بریده ما بوده. کل صادرات ما ۳۰۰ میلیون دلار بوده است. در سال ۱۳۹۹ رکود و بحران اقتصادی کل دنیا و خصوصاً صنعت ساختمان را فراگرفته است و ایران مشکلات صادرات به دلیل وجود تحریم ها را نیز دارد. عملاً صادرات ما به کشور چین که ۸۵ درصد صادرات سنگ بلوک یا ۱۵۰ میلیون دلار است، شاید تا ۶۰ درصد افت خواهد داشت.
*این که وزارتخانه با سرپرست اداره می شود چطور؟
من سیاسی کار نیستم و اصلا کاری به مسائل سیاسی ندارم.
*بحث سیاسی نداریم. همین که چند ماه است که وزارتخانه، سرپرست دارد و دومین سرپرست برای آن منصوب شده، آیا امکان برنامه ریزی دراز مدت و اساسی وجود دارد؟
من فقط در رابطه با صنعت سنگ، ادعا دارم و می توانم هم اثبات کنم. سنگ ایران باید یک برنامه استراتژیک و بلند مدت داشته باشد. در این چارچوب باید آمارهای لازم را داشته باشیم. ما باید بدانیم چند کارخانه فرآوری به صورت واقعی با چه پتانسیل هایی داریم. چند معدن و با چه پتانسیل واقعی تولید دارد. باید مشخص شود چه واحدهایی می توانند صادرات سنگ بلوک و فرآوری شده به بازارهای جهانی داشته باشند.
ما باید مشخص کنیم با وجود تحریم ها، می توانیم چه کشورهایی را به عنوان بازار هدف قرار بدهیم. بعد ما باید در آن کشورها بازاریابی، بازار سازی و برندینگ انجام بدهیم. همه این کارها زمان می برد. من اعتقاد دارم که ما می توانیم صادرات سنگ کشور را به ۲ میلیارد دلار برسانیم و پتانسیل آن را داریم. چون مزیت نسبی در حوزه سنگ داریم.
اعتقاد من این است که از نظر ذخایر سنگ گروه های آهکی و ماربِل (مرمریت)، ذخایر ما بسیار غنی تر و متنوع تر از ترکیه است. ما نسبت به ترکیه، ارجحیت داریم ولی این موفقیت، فقط در صورت داشتن یک برنامه دقیق حداقل ۱۰ تا ۱۵ ساله، تحقق پیدا می کند. اگر ترکیه در یک دوره ۲۰ ساله به ۲ میلیارد دلار صادرات سنگ رسید، شاید ما به خاطر قابلیت هایی که داریم ۱۵ ساله به این هدف برسیم.
نظر شما