به گزارش بازار به نقل از بازار سرمایه ایران، از زمانی‌که بحث کارگزاری دیجیتال مطرح شده موافقت‌ها و مخالفت‌های زیادی برای آن مطرح شده است. برخی معتقد هستند که اگر کارگزاری دیجیتال راه‌اندازی شود، باید ارزش افزوده‌ای نسبت به کارگزاری‌های فعلی داشته باشد. در غیر این صورت فرقی با آنها نخواهد داشت. برخی دیگر نیز در حمایت از راه‌اندازی این نوع کارگزاری‌ها به مزیت‌های آن مانند کاهش ریسک سیستماتیک، گردش مالی پایین و ارائه بهتر خدمات بر بستر دیجیتال اشاره می‌کنند.
از سوی دیگر در روزهایی که دریافت کدهای بورسی در حال افزایش است و معاملات بیشتری در بازار سرمایه انجام می شود، مشکلات کارگزاری‌ها هم بیشتر دیده شده است. از ثبت نشدن برخی سفارش‌ها در روزهای با حجم معاملات بالا و عرضه اولیه تا عدم پاسخگویی کارگزاری‌ها به مشتریان از جمله مشکلاتی است که نمود بیشتری پیدا کرده است.
با این تفاسیر کارگزاری دیجیتال با آمدنش قرار است چه مشکلی را حل کند و آیا ظرفیت این را دارد که خدماتی با کیفیت‌تر برای مشتریانش ارائه دهد؟ علی عبدالهی، رئیس مرکز فناوری اطلاعات و توسعه اقتصاد هوشمند وزارت اقتصاد در این باره معتقد است فراتر از اینکه در کارگزاری دیجیتال به دنبال کاهش کارمزد و نداشتن شعبه باشیم، باید به دنبال این موضوع باشیم که سیستم‌های خوبی طرحی کنیم. در این شرایط است که می‌توان ارزش افزوده‌ای را خلق کرد. گفت‌وگوی زیرا با او را در ادامه می‌خوانید.
«دیجیتالی» کردن را از «الکترونیکی» کردن جدا کنیم
علی عبدالهی توضیح داد: «رویکرد ما در کارگزاری دیجیتال، این است که منجر به شکل‌دهی خدمات جدید و خلق ارزش پیشنهادی نو برای کاربران شود. این کارگزاری‌ها در کنار مزایایی مانند تسهیل دسترسی، داشتن CRM و کال سنتر باید منجر به ارائه خدمات نوین و جدید شوند. استفاده از فناوری‌های جدید و تحول آفرین مانند بلاکچین، هوش مصنوعی و کلان‌داده و رویکردهای پلتفرمی و هوشمندسازی مواردی است که باید کارگزاری دیجیتال به سمت آن برود و از سوی دیگر مشتری محور باشد. در غیر این صورت اگر قرار باشد منظور از کارگزاری دیجیتال همان کارگزاری‌های فعلی باشند که میزان و سطح الکترونیکی شدن آنها توسعه یافته است، چیز جدیدی به بازار سرمایه افزوده نخواهد شد. »
به‌گفته وی اکنون کارگزاری‌های دارای خدماتی مانند آنلاین تریدینگ، بک آفیس، کال سنتر، اپلیکیشن موبایلی و غیره هستند که می‌توانند به مشتریان ارائه دهند. بنابراین اگر قرار باشد کارگزاری دیجیتال مطرح شود، حتماً باید منجر به شکل‌دهی مدل‌های کسب‌وکاری نو شود و از فناوری‌های جدید استفاده کند. در این راستا ممکن است بانک‌ها یا مجموعه‌های دیگر هم کمک کنند تا بتواند کل این خدمات ارزش افزوده را ارائه دهند. »
هدایت کردن مشتری در بازارسرمایه بر اساس سوابق رفتاری
وی به بحث اومنی‌چنل بودن کارگزاری‌ها اشاره کرد و در این رابطه گفت: «در بحث کارگزاری دیجیتال درگاه‌های متفاوت اما یکپارچه می‌تواند شکل بگیرد. ارائه خدماتی مانند استفاده ازDSS ها برای کمک به تصمیم‌گیری مشتریان از دیگر خدمات کارگزاری‌های دیجیتال است. به عنوان مثال اینکه مشتری را بر اساس داده‌هایی که از او می‌گیرد، رفتارشناسی و رتبه‌بندی کند. بنابراین وقتی از کارگزاری دیجیتال صحبت می‌کنیم، باید کارگزاری باشد که به دنبال ارائه مدل‌های کسب‌وکاری نوآورانه و خدمات جدید است. به عنوان مثال بتواند سوابق معاملاتی و رفتاری مشتری را داشته باشد و بر آن اساس مشتری را در بازار سرمایه هدایت کند. »
مساله حل نشده احراز هویت غیرحضوری و دریافت کد سهامداری
عبدالهی در ادامه به موضوع احراز هویت الکترونیکی کارگزاری‌ها اشاره کرد و در این باره توضیح داد: «در تبصره ۱ و ۳ ماده ۹۱ آیین اجرایی قانون مبارزه با پولشویی عنوان شده که ارائه خدمات پایه باید به‌صورت حضوری باشد که ما این مساله را در وزارت اقتصاد پیگیر هستیم و این ممنوعیت را از قانون پولشویی برداشته‌ایم و اکنون در قوه قضائیه در حال بررسی است. »
وی درباره خدمات پایه‌ای که در این قانون ذکر شده توضیح داد و گفت: «در قانون پولشویی خدمات پایه و غیر پایه تعریف شده است. طبق این قانون، خدمات پایه قاعدتاً نیازمند احراز هویت حضوری است. خدمات پایه خدماتی مانند افتتاح حساب یا دریافت کد سهامداری است. حالا این سؤال پیش می‌آید که پس چرا در بحث سهام عدالت احراز هویت الکترونیکی صادر شد؟ باید گفت که این یک امتیاز ویژه بود که طبق آن به شورای عالی بورس این اختیار داده شد تا باتوجه به تعداد زیاد مشمولان سهام عدالت و شیوع ویروس کرونا، احراز هویت کد سهامداری به صورت الکترونیکی انجام شود. اما برای سایر موارد هنوز مراجعه حضوری نیاز است. »
مرحله بعد از دریافت کد سهامداری، افتتاح حساب بورسی در کارگزاری‌هاست. اخیراً این مصوبه صادر شده که باتوجه شیوع ویروس کرونا احراز هویت غیرحضوری و الکترونیکی کارگزاری‌های امکان‌پذیر است. عبدالهی در پاسخ به این مساله که مشکل مجوز دادن برای احراز هویت الکترونیکی دریافت کد سهامداری چیست؟، گفت: «در خدمات پایه مشکل قانونی ما قانون مبارزه با پولشویی است که طبق تبصره یک ماده ۹۱ دستورالعمل اجرایی برای احراز هویت الکترونیکی باید تدوین شود. ما سعی داریم این مورد را هم تسهیل کنیم تا به‌صورت غیرحضوری انجام شود. »
از تغییر در ساختار کارگزاری تا فراهم کردن سرمایه لازم
رئیس مرکز فناوری اطلاعات و توسعه اقتصاد هوشمند وزارت اقتصاد معتقد است ساختاری که برای کارگزاری دیجیتال باید در نظر گرفت متفاوت‌تر از ساختاری است که در کارگزاری‌های فعلی وجود دارد. وی در این خصوص توضیح داد: در حال حاضر کارگزاری به عنوان یک شخصیت حقوقی به سپرده‌گذاری مرکزی متصل است، اما در کارگزاری دیجیتال باید مدل کسب‌وکار تغییر کرده و با شخص حقیقی در ارتباط باشیم که سپرده‌گذاری مرکزی فعلا این قابلیت را ندارد.
وی افزود: در این صورت ممکن است بانک‌ها وارد عمل شوند و عضو سپرده‌گذاری مرکزی شوند. باز هم این بحث وجود دارد که بانک‌ها زیر نظر بانک مرکزی هستند و نمی‌توانند عضو سپرده‌گذاری شوند. اما سپرده‌گذاری مرکزی می‌تواند بنیان این کار را بگذارد و در حوزه محدود خود به‌صورت آنلاین نظارت کند.
عبدالهی در ادامه به این نکته اشاره کرد که برای راه‌اندازی کارگزاری دیجیتال نیازمند سرمایه کافی هستیم. به‌گفته عبدالهی وقتی کارگزاری دیجیتال راه‌اندازی شود، هم سرمایه‌گذاری در سخت‌افزار و هم نرم‌افزار نیاز است. به خدماتی مانند OMS، بک‌آفیس، CRM، کال سنتر و در کنار همه اینها به زیرساخت‌های نرم‌فزاری، سخت‌افزاری و شبکه‌ای مورد نیاز است؛ همچنین نگهداری و پشتیبانی آنها هم مهم است. بنابراین باید به سرمایه مکفی برای راه‌اندازی این کارگزاری فکر کرد. باتوجه به اینکه اکنون نیز هزینه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بالا رفته است.
اولویت اصلی راه‌اندازی کارگزاری دیجیتال، خدمات جدید باکیفیت است نه کمتر کردن هزینه
یکی از ویژگی‌های کارگزاری دیجیتال این است که می‌توانند در حوزه بورس کالا و انرژی، خدمات خود را ارائه ندهد و تنها روی بورس اوراق بهادار تمرکز کند. عبدالهی در این رابطه نیز گفت: «اکنون بیشتر صحبت ما درباره معاملات بورس اوراق بهادار است، در این بازار نیز نمی‌توان خدمات کمتری ارائه داد. ما باید تمام خدمات را با کیفیت‌تر و نوآورانه‌تر در فضای دیجیتال به مشتری ارائه دهیم. »
از نظر او می‌توان در کارگزاری دیجیتال کارمزد را کمتر کرد و شعبه فیزیکی ایجاد نکرد، اما اکنون اولویت و انگیزه اصلی در راه‌اندازی کارگزاری دیجیتال این است که بتوان سیستم‌ها و خدمات باکیفیت و جدید ارائه شود. اگر مشتری‌محور باشیم و از مشتری شروع به طراحی سیستم کنیم، سیستم‌ها یکپارچه و منسجم می‌شوند.
حل نارضایتی مشتریان از پشتیبانی در کارگزاری دیجیتال
عبدالهی در کنار تاکید کردن به ارائه خدمات باکیفیت کارگزاری‌های دیجیتال به موضوع نارضایتی مشتریان از پشتیبانی‌های کارگزاری‌های فعلی اشاره کرد و در این زمینه توضیح داد: «یکی از مشکلاتی که در کارگزاری‌های فعلی داریم این است که مشتریان از پشتیبانی کارگزاری‌های ناراضی هستند. اگر کارگزاری دیجیتال راه‌اندازی شود و این مشکلات را نتوان حل کرد، فرقی با کارگزاری‌های فعلی نخواهند داشت. بنابراین در راه‌اندازی کارگزاری دیجیتال با ریسک بیشتری مواجهه هستیم، چراکه درصورت نتیجه نگرفتن از کارگزاری دیجیتال، مشتریان نیز نسبت به مفهوم این نوع کارگزاری بدبین می‌شوند. »
به عقیده او فراتر از اینکه به دنبال کاهش کارمزد و نداشتن شعبه در کارگزاری دیجیتال باشیم، باید به دنبال این موضوع باشیم که سیستم‌های خوبی را طراحی کنیم. اگر مجموعه‌ای اکنون ادعا داشته باشد که می‌تواند خدمات باکیفیت، با ارزش افزوده بالا و خدمات نوآورانه به مشتریان بازار سرمایه ارائه دهند، ادعای آن قابل بررسی است. اگر این اتفاق بیفتد ممکن است بتواند مشکلاتی را که سمت خدمات پشتیبانی نامناسب و خدمت‌رسانی گاها بی‌کیفیت کارگزاری‌ها و مجموعه‌های OMS وجود دارد، پوشش دهد.
نظر شما