سیاتیک چیست و چه علائمی دارد؟ بهترین درمان از نظر دکتر شاه محمدی متخصص دیسک کمر

به گزارش بازار، سیاتیک به درد تیرکشنده‌ای گفته می‌شود که در مسیر عصب سیاتیک (از کمر تا باسن و پشت ران و گاهی ساق و کف پا) حرکت می‌کند.

اگرچه درد سیاتیک می‌تواند آزاردهنده باشد، خوشبختانه بیشترِ بیماران با درمان‌های مرحله‌ای و غیرجراحی بهبود می‌یابند. در این مقاله، طبق راهنمایی دکتر محمدرضا شاه محمدی متخصص مغز و اعصاب و جراح دیسک کمر و دیدگاه‌های معتبر بین المللی پزشکی با علت درد سیاتیک و روش درمان آن آشنا می‌شوید.

سیاتیک چیست؟

سیاتیک Sciatica اصطلاحی است که به درد ناشی از تحریک یا فشار بر عصب سیاتیک اشاره دارد. عصب سیاتیک، طولانی‌ترین و ضخیم‌ترین عصب در بدن انسان است که از ریشه‌های عصبی در ناحیه کمری نخاع (معمولاً L۴ تا S۳) شروع می‌شود و نقش حیاتی در انتقال سیگنال‌های حسی و حرکتی به پاها ایفا می‌کند.

عصب سیاتیک نه تنها حس درد، لمس و دما را در پاها کنترل می‌کند، بلکه در حرکت عضلات پا نیز دخیل است.

طبق گفته دکتر شاه محمدی، جراح دیسک کمر:

سیاتیک خود یک بیماری مستقل نیست، بلکه Sciatica یک علامت است که اغلب ناشی از مشکلات زمینه‌ای مانند: فتق دیسک کمر یا تنگی کانال نخاعی ایجاد می‌شود.

درک دقیق از سیاتیک اهمیت بسیار بالایی دارد، زیرا بسیاری از افراد آن را با دردهای ساده کمری اشتباه می‌گیرند و درمان را به تأخیر می‌اندازند، که این می‌تواند منجر به عوارض طولانی‌مدت شود.

مسیر عصب سیاتیک در بدن

عصب سیاتیک از نخاع کمری خارج شده و از طریق سوراخ‌های بین‌مهره‌ای به سمت پایین حرکت می‌کند. ابتدا از ناحیه لگن عبور می‌کند، جایی که در نزدیکی عضله پیریفورمیس قرار دارد، سپس از پشت باسن و ران پایین می‌آید.

در ناحیه پشت زانو، عصب سیاتیک به دو شاخه اصلی تقسیم می‌شود:

• شاخه تیبیال (که به سمت داخل ساق پا و کف پا می‌رود)

• شاخه پرونئال (که به سمت خارج ساق پا و انگشتان پا امتداد می‌یابد)

این مسیر طولانی باعث می‌شود که هرگونه فشار در طول مسیر، درد را در نواحی گسترده‌ای ایجاد کند.

برای مثال، اگر فشار در ناحیه کمر باشد، درد می‌تواند تا نوک انگشتان پا احساس شود.

طبق گفته دکتر شاه محمدی:

آناتومی دقیق عصب سیاتیک شامل لایه‌های محافظتی مانند غلاف میلین است که در صورت آسیب، التهاب و درد را تشدید می‌کند.

مطالعهٔ ژورنال BMC Musculoskeletal Disorders (نمونه‌های جسدی، ۲۰۲۵) طول عصب سیاتیک را «از لبهٔ تحتانی عضلهٔ پیریفورمیس تا محل دوشاخه‌شدن» به‌طور میانگین حدود ۳۰٫۶ سانتی‌متر در مردان و ۲۶٫۳ سانتی‌متر در زنان گزارش کرده است. که آن را به آسیب‌پذیرترین عصب بدن تبدیل می‌کند.

سیاتیک رگ است یا عصب؟

یکی از اشتباهات رایج در میان بیماران این است که سیاتیک را با رگ‌های خونی اشتباه بگیرند.

سیاتیک یک عصب است، نه رگ. رگ‌ها مسئول حمل خون هستند، در حالی که اعصاب سیگنال‌های الکتریکی را منتقل می‌کنند. این اشتباه اغلب از اصطلاحات عامیانه مانند "گرفتگی رگ سیاتیک" ناشی می‌شود، اما در واقعیت، سیاتیک یک عصب حسی-حرکتی است.

تفاوت کلیدی: آسیب به رگ‌ها می‌تواند منجر به مشکلات گردش خون مانند واریس شود، در حالی که آسیب به عصب سیاتیک باعث درد نوروپاتیک (عصبی) می‌شود.

درک این تفاوت کمک می‌کند تا بیماران از درمان‌های نامناسب مانند ماساژهای شدید که ممکن است عصب را بیشتر تحریک کند، اجتناب کنند.

علائم سیاتیک

علائم سیاتیک می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و اغلب به صورت ناگهانی ظاهر شود، اما در موارد مزمن، به تدریج بدتر می‌شود.

شایع‌ترین علامت، درد تیرکشنده‌ای است که از کمر شروع شده و به یک یا هر دو پا امتداد می‌یابد.

این درد می‌تواند مانند شوک الکتریکی احساس شود و با فعالیت‌هایی مانند خم شدن، بلند کردن اجسام یا حتی عطسه تشدید گردد.

شدت علائم بسته به علت زمینه‌ای متفاوت است؛ برای مثال، در موارد خفیف، درد ممکن است تنها چند روز طول بکشد، اما در موارد شدید، می‌تواند ماه‌ها ادامه یابد و زندگی بیمار را مختل کند.

جدول زیر برای مقایسه علائم سیاتیک بر اساس شدت، توصیه می‌شود بررسی شود

علائم شایع	مثال‌های بالینی	شدت علائم
درد ملایم، گزگز گاه‌به‌گاه	درد پس از نشستن طولانی	خفیف
درد تیرکشنده، بی‌حسی جزئی	مشکل در راه رفتن معمولی	متوسط
درد شدید، ضعف عضلانی، بی‌اختیاری	نیاز به بستری فوری	شدید

علائم شایع سیاتیک

علائم شایع شامل درد متوسط تا شدید در مسیر عصب، سوزش یا احساس حرارت در پا، گزگز و مورمور شدن (پارستزی)، بی‌حسی در نواحی تحت تأثیر، و ضعف عضلانی که می‌تواند باعث لنگیدن شود.

این علائم اغلب یک‌طرفه هستند و با استراحت بهبود می‌یابند، اما با حرکت بدتر می‌شوند. بیماران ممکن است احساس کنند که پا "سنگین" شده یا کنترل آن سخت است.

علائم سیاتیک در پای چپ یا راست

سیاتیک معمولاً یک‌طرفه است و بسته به سمت فتق دیسک یا فشار، پای چپ یا راست را درگیر می‌کند. برای مثال، اگر فتق دیسک در سمت چپ باشد، درد در پای چپ غالب است. این یک‌طرفه بودن کمک به تشخیص می‌کند، زیرا دردهای دوطرفه اغلب نشان‌دهنده مشکلات سیستمیک مانند تنگی کانال نخاعی هستند.

علائم خطرناک و اورژانسی

علائم خطرناک شامل: بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع (سندرم دم اسبی)، بی‌حسی شدید در ناحیه تناسلی، یا ضعف پیشرونده در پاها است.

این موارد نیاز به مراجعه فوری به پزشک متخصص دارند، زیرا می‌توانند نشان‌دهنده آسیب دائمی به نخاع باشند.

علل ابتلا به سیاتیک

علل سیاتیک متنوع هستند و اغلب به فشار مکانیکی بر عصب مربوط می‌شوند. فهم این علل کمک می‌کند تا بیماران از عوامل ریسک آگاه شوند و اقدامات پیشگیرانه اتخاذ کنند. لیست زیر علل را به صورت شماره‌دار نشان می‌دهد:

• فتق دیسک کمر: شایع‌ترین علت، جایی که ماده ژله‌ای دیسک بیرون زده و عصب را فشرده می‌کند.

• تنگی کانال نخاعی: باریک شدن کانال که عصب را تحت فشار قرار می‌دهد.

• اسپوندیلولیستزیس: لغزش مهره‌ها روی یکدیگر.

• سندرم پیریفورمیس: اسپاسم عضله پیریفورمیس که عصب را تحریک می‌کند.

علل شایع سیاتیک

علاوه بر موارد فوق، آسیب‌های ترومایی، تومورها یا عفونت‌ها نیز می‌توانند علت درد سیاتیک باشند. در افراد جوان، فعالیت‌های ورزشی سنگین شایع است، در حالی که در سالمندان، تغییرات دژنراتیو مهره‌ها غالب است.

عوامل ریسک و تشدیدکننده

عوامل ریسک شامل سن بالای ۴۰ سال، اضافه وزن، سبک زندگی کم‌تحرک، بارداری (به دلیل فشار رحم)، دیابت (که اعصاب را آسیب‌پذیر می‌کند)، و مشاغل سنگین مانند رانندگی یا کارگری است.

سیگار کشیدن نیز با کاهش اکسیژن‌رسانی به دیسک‌ها، ریسک را افزایش می‌دهد.

به نقل از PubMed :

A Medline search was performed to obtain the published literature on the sciatica, between ۱۹۶۶ and ۲۰۰۶. Hand searches of relevant journals were also performed. Epidemiological factors found to influence incidence of sciatica included increasing height, age, genetic predisposition, walking, jogging (if a previous history of sciatica), and particular physical occupations, including driving.

ترجمه به فارسی:

تحقیقی در Medline برای به دست آوردن مقالات منتشر شده در مورد سیاتیک، بین سال‌های ۱۹۶۶ تا ۲۰۰۶ انجام شد. تحقیقات مجلات مرتبط نیز انجام شد. عوامل اپیدمیولوژیکی مؤثر بر بروز سیاتیک شامل افزایش قد، سن، استعداد ژنتیکی، پیاده‌روی، دویدن (در صورت سابقه قبلی سیاتیک) و مشاغل فیزیکی خاص، از جمله رانندگی، بودند.

ارتباط سیاتیک با دیسک کمر

طبق گفته دکتر شاه محمدی؛ متخصص دیسک کمر

سیاتیک اغلب علامت فتق دیسک کمر است، جایی که دیسک بیرون‌زده عصب را فشرده می‌کند. درمان دیسک کمر معمولاً درد سیاتیک را نیز بهبود می‌بخشد.

تشخیص سیاتیک

تشخیص سیاتیک با ترکیبی از تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تصویربرداری انجام می‌شود. پزشک ابتدا علائم را ارزیابی می‌کند و سپس تست‌های تشخیصی را تجویز می‌نماید تا علت زمینه‌ای را شناسایی کند.

معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی

در معاینه، تست بلند کردن پا مستقیم (SLR) انجام می‌شود، جایی که بیمار دراز کشیده و پا را بلند می‌کند؛ درد در زاویه ۳۰-۷۰ درجه نشان‌دهنده سیاتیک است. بررسی رفلکس‌ها، قدرت عضلانی و حس نیز ضروری است. سابقه پزشکی شامل سؤالاتی در مورد آسیب‌های گذشته، شغل و فعالیت‌ها است.

آزمایش‌های تصویربرداری و تشخیصی

عکس MRI بهترین ابزار برای دیدن دیسک‌ها و اعصاب است، CT اسکن برای استخوان‌ها مفید است، اشعه ایکس برای مشکلات ساختاری، و EMG برای ارزیابی عملکرد عصبی.

بهترین درمان سیاتیک از نظر دکتر شاه محمدی

درمان سیاتیک بسته به شدت متفاوت است و از روش‌های محافظه‌کارانه تا جراحی متغیر است. جدول مقایسه‌ای زیر کمک‌کننده است:

معایب	مزایا	مناسب برای	روش درمان
کند	ارزان، بدون عارضه	موارد خفیف	خانگی
عوارض جانبی	سریع‌الاثر	متوسط	دارویی
نیاز به ریکاوری	دائمی	شدید	جراحی

 

دکتر شاه محمدی تأکید دارد که جراحی میکروسکوپی دیسک کمر استاندارد طلایی با درصد موفقیت بالا برای درمان درد سیاتیک است.

همانطور که در بهترین روش درمان دیسک کمر طبق نظر دکتر شاه محمدی ( متخصص جراح دیسک کمر ) بیان شد:

مناسب‌ترین روش جراحی مانند: جراحی باز دیسک کمر، جراحی میکروسکوپی دیسک کمر و عمل جراحی دیسک کمر با لیزر که جزء تکنیک‌های کم‌تهاجمی است را پیشنهاد می‌دهند.

درمان‌های خانگی و خودمراقبتی

شامل کمپرس سرد/گرم (سرد برای التهاب، گرم برای اسپاسم)، استراحت نسبی (نه مطلق، زیرا کم‌تحرکی بدتر می‌کند)، پیاده‌روی کوتاه، و اجتناب از فعالیت‌های سنگین. این روش‌ها می‌توانند درد را در ۴-۶ هفته کاهش دهند.

درمان‌های دارویی

NSAIDها مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای التهاب، شل‌کننده عضلات مانند متوکاربامول، و ضدتشنج‌ها مانند گاباپنتین برای درد عصبی.

هشدار پزشکی: این داروها باید تحت نظر پزشک متخصص مصرف شوند تا عوارض گوارشی یا کلیوی جلوگیری شود.

فیزیوتراپی و درمان‌های مکمل

تمرینات کششی برای تقویت عضلات کمر، یوگا و پیلاتس برای بهبود انعطاف برای کاهش درد، و ماساژ درمانی. فیزیوتراپی می‌تواند در ۷۰-۹۰ درصد موارد مؤثر باشد.

درمان‌های جراحی (بهترین روش‌ها از نظر دکتر شاه محمدی)

• لیزر دیسک کمر (PLDD): کم‌تهاجمی، سرپایی، برای فتق کوچک، با دوره نقاهت کوتاه (۱-۲ روز). دکتر شاه محمدی بهترین جراح دیسک کمر با لیزر در تهران روش PLDD را جزء بهترین گزینه های درمان سیاتیک می‌داند.

• جراحی میکروسکوپی: استاندارد، با برش کوچک (۲-۳ سانتی‌متر)، موفقیت ۱۰۰ درصدی، بهترین برای سیاتیک شدید ناشی از دیسک. بیمار همان روز مرخص می‌شود.

• جراحی باز یا لامینکتومی: برای موارد پیچیده مانند تنگی شدید.

انتخاب روش جراحی طبق صلاحدید متخصص جراح دیسک کمر با توجه به شرایط و وضعیت فتق دیسک کمر بیمار است.

درمان‌های ممنوعه برای سیاتیک (اصلا توصیه نمی‌شود)

طبق هشدار دکتر محمدرضا شاه محمدی (جراح دیسک کمر) درمان های زیر به هیچ وجه توصیه نمی‌شوند:

کایروپراکتیک بدون نظارت، اوزون‌تراپی (به دلیل عدم اثبات علمی)، و تزریق‌های مکرر اپیدورال که می‌تواند اعصاب را تخریب کند.

پیشگیری از سیاتیک

پیشگیری بهتر از درمان است و با تغییرات ساده می‌توان ریسک را کاهش داد.

تغییرات سبک زندگی

حفظ وزن سالم از طریق رژیم متعادل و ورزش منظم (مانند شنا یا پیاده‌روی روزانه ۳۰ دقیقه)، ترک سیگار، و مصرف کافی ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها (تحت نظر پزشک متخصص).

توصیه‌های شغلی و روزانه

استفاده از صندلی ارگونومیک، اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین بدون خم کردن زانوها، و تمرینات کششی روزانه. در مشاغل نشسته، هر ساعت بلند شدن و قدم زدن ضروری است. کلمات کلیدی: پیشگیری سیاتیک، ورزش پیشگیری سیاتیک، سبک زندگی و سیاتیک.

تفاوت سیاتیک با کمردرد و دیسک کمر

سیاتیک	کمردرد عادی	دیسک کمر	ویژگی
کمر تا پا	فقط کمر	کمر با انتشار ممکن	محل درد
تیرکشنده، بی‌حسی	مبهم، موضعی	فشار بر عصب	علائم
فشار بر عصب	عضلانی	فتق دیسک	علل

 

سیاتیک اغلب علامت دیسک کمر است، اما کمردرد می‌تواند عضلانی باشد.

دکتر شاه محمدی: بهترین جراح دیسک کمر تهران برای درمان سیاتیک

برای دریافت مشاوره درمان درد عصب سیاتیک با مطب دکتر شاه محمدرضا محمدی متخصص جراح مغز و اعصاب تماس بگیرید.

همچنین می‌توانید برای بررسی هزینه عمل دیسک کمر با بیمه تامین اجتماعی - بیمارستان دولتی - بیمارستان خصوصی و هزینه عمل دیسک کمر با لیزر در تهران به سایت https://drshahmohamadi.com مراجعه کنید.

سوالات متداول درباره سیاتیک

سیاتیک چقدر طول می‌کشد؟

در بیشتر بیماران، علائم طی چند هفته تا چند ماه با درمان‌های محافظه‌کارانه فروکش می‌کند. بهبود کامل بسته به علت و پایبندی به برنامهٔ توان‌بخشی متفاوت است.

سیاتیکِ پای راست با چپ فرق دارد؟

از نظر درمان خیر؛ تفاوت اصلی در الگوی انتشار درد است و گاهی در معاینه به تشخیص ریشهٔ درگیر کمک می‌کند.

بهترین قرص برای سیاتیک چیست؟

«بهترین» دارو برای همه وجود ندارد؛ بسته به شرایط شما ممکن است مسکن‌های ضدالتهاب، شل‌کننده‌ها یا داروهای نوروپاتیک کوتاه‌مدت تجویز شود. توصیه می‌شود از خوددرمانی طولانی پرهیز کنید.

آیا ورزش و کشش‌ها واقعاً کمک می‌کنند؟

بله؛ تمرینات هدفمند ستون فقرات و عضلات لگن ستون اصلی درمان غیرجراحی‌اند. اگر درد تیرکشنده حین تمرین افزایش یافت، تمرین را قطع کنید و با درمانگر هماهنگ شوید.

با سیاتیک در دوران بارداری چه کنیم؟

شایع به دلیل وزن جنین، با فیزیوتراپی درمان می‌شود.

تمرینات ایمن، اصلاح وضعیت، کمپرس ملایم و برنامهٔ خاصِ بارداری با نظر پزشک/فیزیوتراپیست؛ مصرف داروها باید با تأیید متخصص زنان و پزشک معالج باشد.

تفاوت سیاتیک و آرتروز چیست؟

سیاتیک الگوی دردیِ عصبی است (رادیکولوپاتی) که از کمر/باسن به پشت ران و زیر زانو می‌کشد و ممکن است با گزگز، بی‌حسی و ضعف همراه باشد. آرتروز یک بیماری فرسایشیِ مفصل است؛ دردش موضعی و مکانیکی (مثلاً زانو، مفصل ران یا مفاصل فاست کمری) و معمولاً بدون انتشار عصبی است. آرتروز ستون فقرات می‌تواند با تنگی فورامن، زمینهٔ سیاتیک را ایجاد یا تشدید کند.

بهترین متخصص برای سیاتیک کیست؟

شروع با پزشک خانواده یا فیزوتراپی مناسب است. برای ارزیابی عصبی دقیق‌تر، نورولوژیست/فیزیاتر و در ضعف پیشرونده، اختلال اسفنکتری یا عدم پاسخ به درمان محافظه‌کارانه، جراح ستون فقرات (جراح مغز و اعصاب) بهترین انتخاب است.

دکتر محمدرضا شاه محمدی متخصص جراحی مغز و اعصاب، رتبه دو بورد تخصصی کشوری جراحی مغز و اعصاب به عنوان بهترین جراح دیسک کمر در تهران است که با تشخیص دقیق وضعیت فتق دیسک کمر می‌تواند به روش کم تهاجمی و مطمئن درد سیاتیک شما را درمان کند.

آیا سیاتیک ارثی است؟

خودِ سیاتیک ارثی نیست، اما استعداد ژنتیکی برای دژنراسیون دیسک و بافت همبند می‌تواند ریسک فتق دیسک و در نتیجه سیاتیک را کمی بالا ببرد. معمولاً عوامل سبک‌زندگی (نشستن طولانی، کار سنگین، سیگار، ضعف عضلات مرکزی) نقش پررنگ‌تری دارند.

آیا سیاتیک خودبه‌خود خوب می‌شود؟

اغلب موارد به‌خصوص ناشی از فتق دیسک با درمان محافظه‌کارانه طی ۴ تا ۸ هفته فروکش می‌کند: حفظ تحرک (نه استراحت مطلق)، داروهای ضددرد/ضدالتهاب در صورت نداشتن منع، فیزیوتراپی و تمرین‌های کششی–تقویتی و اصلاح ارگونومی. اگر درد ناتوان‌کننده ادامه یابد یا ضعف پیشرونده، بی‌اختیاری یا بی‌حسی ناحیهٔ زینی رخ دهد، ارزیابی فوری و بررسی تصویربرداری پزشکی مانند MRI مداخلات لازم مانند جراحی دیسک کمر انجام می‌شود.

اگر درد شدید عصب سیاتیک دارید با مطب دکتر شاه محمدی متخصص مغز و اعصاب و دکتر دیسک کمر تماس بگیرید.

از تشخیص دقیق تا درمان اصولی، برای سلامتی همراه شما هستیم.