بازار؛ گروه کشاورزی: ایران به عنوان یکی از کشورهایی در خاورمیانه مطرح است که بخش کشاورزی آن با بحران های و مشکلاتی از جمله کمبود آب، نبود تجهیزات و ماشین آلات به روز و همچنین بالا بودن ضایعات مواجه است. ضمن اینکه بخش کشاورزی ایران با پراکندگی شدید زمین مشخص می شود، به طوری که میانگین اندازه مزارع کمتر از ۲ هکتار است که موانع اساسی را برای پذیرش مکانیزاسیون و تحقق اقتصاد مقیاس ایجاد می کند. با این وجود بازار محصولات کشاورزی کشور همواره رونق داشته است و علاوه بر تامین نیازها داخل بخشی از محصولات نیز راهی بازارهای صادراتی می شود.
ارزش ۷۰ میلیارد دلاری کشاورزی ایران در سال ۲۰۲۵
به این ترتیب است که سایت تحقیقی Mordor Intelligence در جدیدترین گزارش خود به بررسی بخش کشاورزی ایران پرداخته است و می گوید: بازار کشاورزی ایران در سال ۲۰۲۵ به ۷۰ میلیارد دلار می رسد و پیش بینی می شود با نرخ رشد مرکب سالانه ۳.۲۱ درصد پیشرفت کند و اندازه بازار کشاورزی ایران را تا سال ۲۰۳۰ به ۸۲ میلیارد دلار برساند.
این سایت معتقد است سرمایه گذاری دولت، به ارزش ۳۵ میلیون دلار برای نوسازی آبیاری، حتی با وجود اینکه کمبود آب و تحریم ها عملیات کشاورزی روزمره را پیچیده می کند، توسعه پایدار را تضمین می کند.
از نظر نوع کالا، غلات و حبوبات با ۴۱.۲۰ درصد از سهم بازار کشاورزی ایران در سال ۲۰۲۴ پیشتاز بودند، در حالی که پیش بینی می شود میوه‌ها و سبزیجات تا سال ۲۰۳۰ با نرخ رشد مرکب سالانه ۵.۷۰ درصد گسترش یابند
این در شرایطی است که طبق آمارها «غلات» بزرگترین سهم بازار کشاورزی ایران را در اختیار دارند، با این حال تغییرات تعیین کننده سیاست اکنون به نفع میوه ها، سبزیجات و محصولات خاص با ارزش بالا برای صادرات است و کشاورزان را در برابر نوسانات قیمت داخلی محافظت می کند.
در حقیقت چارچوب یارانه کشاورزی ایران از طریق تضمین حداقل قیمت ها و حمایت از هزینه های نهاده‌ها، ثبات درآمد حیاتی را برای تولیدکنندگان غلات فراهم می کند. به عبارت دیگر تعهد دولت به خرید گندم داخلی با قیمت های تضمین شده، کشاورزان را از بازارهای بی ثبات کالاهای بین المللی محافظت می کند و در عین حال از طریق ذخایر استراتژیک غلات، از اهداف امنیت غذایی حمایت می کند.
داده های آماری این گزارش گویای این است که غلات و حبوبات با ۴۱.۲۰ درصد، بزرگترین سهم بازار را در سال ۲۰۲۴ در اختیار دارند که نشان دهنده تأکید استراتژیک ایران بر امنیت غذایی از طریق تولید غلات داخلی با حمایت تضمین قیمت دولتی و یارانه نهاده ها است. این بخش از زیرساخت های تثبیت شده و تخصص کشاورزان بهره مند است، اگرچه محدودیت های بهره وری ناشی از ماشین آلات قدیمی و محدودیت های آب، پتانسیل رشد را محدود می کند.
از سوی دیگر میوه ها و سبزیجات با نرخ رشد مرکب سالانه ۵.۷۰ درصد تا سال ۲۰۳۰، سریع ترین بخش در حال رشد را تشکیل می دهند که ناشی از گسترش بازار صادرات و حاشیه سود بالاتر است که با وجود افزایش پیچیدگی تولید، کشاورزان را به پذیرش این محصول ترغیب می کند. توافق نامه‌های اخیر دسترسی به بازار با چین برای صادرات مرکبات و تقویت روابط تجاری با شرکای بریکس، مسیر رشد این بخش را تسریع می کند. به عبارت دیگر کریدورهای تجاری جدید که با چین و شرکای بریکس مذاکره شده است، دسترسی به بازار «پسته، زعفران و مرکبات تازه» را گسترش می دهد و جریان های درآمدی جدیدی ایجاد می کند که معیشت روستایی را تقویت می کند. با این وجود ساختارهای پراکنده مزارع، مکانیزاسیون در مقیاس بزرگ را محدود می کند، اما طرح های یارانه‌ای هدفمند، انتقال فناوری و آبیاری دقیق به طور پیوسته شکاف های بهره وری را کاهش می دهند.
آبیاری دیجیتال و پذیرش اینترنت اشیا در مزارع کشور
در این گزارش آمده است: کمبود آب، پذیرش سریع فناوری های آبیاری دقیق را تسریع کرده است، به طوری که دولت در سال ۲۰۲۴، حدود ۳۵ میلیون دلار به طور خاص برای زیرساخت های آبیاری مدرن اختصاص داده است. دستورالعمل های دولتی مبنی بر الزام نصب کنتورهای هوشمند آب در تمام چاه های قانونی، پذیرش کشاورزان را تسریع می کند و بازاری سالانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار برای ارائه دهندگان فناوری آبیاری ایجاد می کند. همگرایی کمبود آب و راه حل های دیجیتال، ایران را به عنوان بستری برای آزمایش فناوری های کشاورزی دقیق نسل بعدی سازگار با آب و هوای خشک قرار می دهد.
ظهور بخش گلخانه ای به عنوان یک جزء حیاتی از نوسازی کشاورزی ایران
در بخش دیگری از این گزارش به تولیدات گلخانه ای ایران پرداخته شده و می گوید: بخش گلخانه ای ایران به عنوان یک جزء حیاتی از نوسازی کشاورزی ظهور کرده است، به طوری که کشاورزی در محیط کنترل شده، بازدهی تا ۱۰ برابر بیشتر از کشت سنتی در مزرعه را ارائه می دهد و در عین حال ۹۰ درصد آب کمتری مصرف می کند. این بخش از منابع فراوان گاز طبیعی ایران بهره مند است و گرمایش مقرون به صرفه را برای چرخه های تولید در تمام طول سال فراهم می کند که می تواند سالانه ۳ تا ۴ برداشت محصول در مقایسه با فصول منفرد در فضای باز ایجاد کند. گفتنی است ادغام سیستم های کنترل محیطی مبتنی بر هوش مصنوعی، مدیریت دقیق دما، رطوبت و سطح CO۲ را برای بهینه سازی رشد گیاه و استفاده از منابع امکان پذیر می سازد.
تقاضای رو به رشد برای صادرات محصولات باغبانی با ارزش بالا
در بخش دیگری از این گزارش به بخش باغبانی ایران پرداخته شده که می گوید: تغییر استراتژیک ایران به سمت صادرات محصولات کشاورزی با ارزش بالا، پس از توافقات تجاری اخیر، به ویژه تصویب صادرات مرکبات به چین که دسترسی به بازاری را که سالانه بیش از ۷۰ میلیون تن مرکبات مصرف می کند، فراهم می کند، تسریع شده است.
از سوی دیگر سرمایه‌گذاری های فناوری پس از برداشت، از جمله سیستم های خشک کن پیشرفته برای پسته که زمان فرآوری را تا ۴۰ درصد کاهش می دهد و در عین حال کیفیت محصول را حفظ می کند، رقابت پذیری صادراتی را افزایش می دهد. همچنین تسهیل تجارت از طریق پلتفرم های دیجیتال و شبکه های لجستیک بهبود یافته، هزینه های معاملات صادراتی را کاهش داده و تولیدکنندگان کوچک تر را قادر می‌سازد تا به بازارهای بین المللی دسترسی پیدا کنند.
تخلیه شدید سفره‌های آب زیرزمینی و مناطق در معرض ورشکستگی آبی
لازم به ذکر است ایران با بحران بی سابقه آب مواجه است و مخازن اصلی آب در سطوح بسیار پایین فعالیت می‌کنند، از جمله سدهای امیرکبیر و لتیان که با درصدهای ناچیزی از کل ظرفیت خود به تهران آب می دهند و این امر باعث شده است که اقدامات جیره‌بندی اضطراری آب در نظر گرفته شود. همچنین این بحران باعث تغییرات اساسی در الگوهای کشت شده است، به طوری که کشاورزان محصولات پرآب را رها کرده و به سمت گونه های مقاوم در برابر خشکسالی روی آورده اند، اگرچه این گذار، کل تولید کشاورزی را محدود می کند. اقدامات اضطراری، از جمله حفر چاه های عمیق، خطر آلودگی منابع آب زیرزمینی باقی مانده را به همراه دارد که می‌تواند جوامع کشاورزی روستایی را بیشتر بی ثبات کند.
نظر شما