به گزارش بازار، سید مهدی شیرمردی، در یادداشتی نوشت:
مکانیزم اسنپ‌بک، به‌عنوان یکی از ابزارهای فشار سیاسی و حقوقی در عرصه بین‌الملل، می‌تواند با ایجاد شوک‌های ناگهانی و اختلال در دسترسی به منابع مالی، ثبات اقتصادی کشور را به‌طور جدی تهدید کند. این مقاله با تمرکز بر پیامدهای اقتصادی اسنپ‌بک، مجموعه‌ای از راهکارهای اجرایی، متمرکز و زمان‌بندی‌شده را برای مدیریت کوتاه‌مدت این بحران پیشنهاد می‌دهد. راهکارها با اتکا به مبانی نظری اقتصاد کلان، تجربه‌های عملی و قابلیت پیاده‌سازی در ساختار اقتصادی ایران طراحی شده‌اند.
پدیده‌ی «اسنپ‌بک تحمیلی» یکی از پیچیده‌ترین چالش‌هایی است که اقتصادهای تحت فشار سیاسی و حقوقی، به‌ویژه اقتصاد ایران، با آن مواجه‌اند. این پدیده معمولاً با بازگشت یک‌جانبه تحریم‌ها، مسدودسازی کانال‌های مالی یا اختلال در تجارت خارجی همراه است. پیامدهای آن به‌طور مستقیم در بازار ارز، زنجیره تأمین کالا، سطح عمومی قیمت‌ها و انتظارات تورمی منعکس می‌شود.
در چنین شرایطی، سیاست‌گذار باید با بهره‌گیری از ابزارهای مؤثر و قابل اجرا، اقدام به طراحی و اجرای بسته سیاستی کوتاه‌مدت کند تا از انتقال بحران به سایر بخش‌های اقتصادی و اجتماعی جلوگیری شود.
مشخصه‌های اقتصادی اسنپ‌بک تحمیلی
زمان‌بندی شوک آنی، بدون فرصت تطابق ساختار اقتصادی
کانال انتقال اختلال در بازار ارز، کاهش عرضه کالا، افزایش انتظارات تورمی
آسیب‌پذیری ساختار داخلی وابستگی به واردات کالاهای حیاتی، شکنندگی درآمد ارزی، حساسیت روانی بازار
تأثیر اجتماعی تشدید فشار معیشتی بر دهک‌های پایین و بروز نارضایتی عمومی
تثبیت بازار ارز از طریق مداخلات هدفمند
تحلیل: نوسانات نرخ ارز، از طریق انتقال به انتظارات و هزینه‌های واردات، به‌سرعت تبدیل به تورم عمومی می‌شود.
راهکار اجرایی: تزریق مدیریت‌شده ارز از منابع در دسترس (بلوک‌شده یا تهاتری)
اولویت‌بندی تخصیص ارز به واردات دارو، غذا و نهاده‌های تولید
فعال‌سازی سازوکار تهاتری با شرکای منطقه‌ای
تحلیل: در صورت قطع کانال‌های رسمی انتقال ارز، تهاتر کالایی گزینه‌ای کارآمد برای تداوم واردات است.
راهکار اجرایی: توسعه همکاری‌های تهاتری با چین، روسیه، هند، پاکستان و کشورهای دوست
هماهنگی میان وزارت نفت، صمت و بانک مرکزی برای تسویه غیردلاری
تأمین فوری کالاهای راهبردی
تحلیل: هرگونه خلأ در عرضه کالاهای اساسی، آثار روانی شدیدی در بازار دارد.
راهکار اجرایی:
•ترخیص سریع کالاهای موجود در گمرک
• واردات اضطراری گندم، روغن، دارو و نهاده‌های دامی با دستور ویژه
• رصد روزانه ذخایر استراتژیک در قالب سامانه‌ای متمرکز
مدیریت انتظارات تورمی از طریق ارتباط هدفمند
تحلیل: در اقتصادهای بحران‌زده، انتظارات بیش از واقعیت‌ها عمل می‌کنند.
راهکار اجرایی:
• تشکیل ستاد اطلاع‌رسانی اقتصادی با سخنگوی واحد
• انتشار گزارش‌های رسمی روزانه درباره ذخایر، بازار ارز و تصمیمات دولت
• مدیریت اخبار و مقابله با شایعات در فضای مجازی
حمایت هدفمند از اقشار آسیب‌پذیر
تحلیل: در زمان بحران، مهم‌ترین تهدید امنیت اقتصادی، سقوط قدرت خرید دهک‌های پایین است.
راهکار اجرایی:
• تخصیص کالابرگ الکترونیکی برای اقلام اساسی
• پرداخت یارانه‌های جبرانی موقت برای دهک‌های اول تا سوم
• استفاده از زیرساخت رفاهی موجود مانند پایگاه رفاه ایرانیان
الزامات نهادی برای اجرای بسته سیاستی
نیاز نهادی راهکار پیشنهادی
تصمیم‌گیری هماهنگ ایجاد «کمیته واکنش سریع اقتصادی» با اختیار قانونی کامل
دسترسی به اطلاعات بازار یکپارچه‌سازی سامانه‌های انبار، واردات، تخصیص ارز و قیمت‌گذاری
پایش مستمر اثرات اجرا تعریف شاخص‌های ارزیابی روزانه برای بررسی کارایی مداخلات
نتیجه‌گیری
مواجهه با پدیده‌ی اسنپ‌بک نیازمند مدیریت مبتنی بر داده، اقدامات هدفمند و انسجام نهادی است. اقدامات پیشنهادی در این مقاله بر پایه‌ی دو اصل طراحی شده‌اند:
۱. حداکثر اثربخشی در حداقل زمان ممکن
۲. پرهیز از تصمیمات شعاری، جزیره‌ای و فاقد پشتوانه اجرایی
اگرچه اسنپ‌بک ذاتاً پدیده‌ای تحمیلی است، اما مقابله با تبعات آن در اختیار سیاست‌گذار داخلی است.
آنچه اقتصاد ایران را از بحران عبور می‌دهد، «تصمیمات سریع، دقیق و مبتنی بر عقلانیت اجرایی» است؛ نه واکنش‌های منفعل یا شعارهای کوتاه‌مدت.
نظر شما