بازار؛ گروه خودرو: مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲ مهر ۱۴۰۴ گزارشی با عنوان «پایش دوره ای شاخص های ترسیم کننده وضعیت صنعت خودرو» منتشر کرده است که به بررسی روندهای کلیدی صنعت خودرو در بازه ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳ پرداخته است. این گزارش مجموعه ای از شاخص های آماری و ساختاری صنعت خودرو شامل میزان تولید، ظرفیت سازی، مجوزهای بهره برداری، عمق ساخت داخل، ارزبری و سهم بازار را بررسی کرده است.
جایگاه ایران خودرو در صنعت خودرو
ایران خودرو در سال های اخیر همواره بیش از ۴۰ درصد سهم تولید خودرو کشور را در اختیار داشته و در برخی سال ها این سهم به مرز ۵۰ درصد نیز رسیده است. این شرکت با شبکه گسترده ای از قطعه سازان داخلی، نیروی انسانی متخصص و ظرفیت تولید نزدیک به یک میلیون دستگاه در سال، به عنوان پیشران اصلی صنعت خودرو محسوب می شود اما روند هشت سال اخیر نشان می دهد که چالش های ساختاری، تحریم های بین المللی و سیاست های متغیر در بخشنامه ها و مصوبات دولت و وزارت صمت، مانع از بهره گیری کامل از این ظرفیت شده است. در سال های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ که تحریم ها به اوج خود رسید، ایران خودرو با افت شدید تولید مواجه شد. به طوری که در سال ۱۳۹۷ با تولید ۴۱۵ هزار دستگاه و سال ۱۳۹۸ با تولید ۳۶۵ هزار دستگاه کمترین میزان تولید خودرو را داشته است. این افت ناشی از دو عامل اصلی بود:
۱. قطع همکاری شرکای خارجی همچون پژو
۲. تحریم های بین المللی و مشکلات تامین ارز و قطعات
روند تولید ایران خودرو در مقایسه با کل صنعت
طبق داده های گزارش، بیشترین تیراژ تولید خودروی کشور در هشت سال اخیر مربوط به سال ۱۳۹۶ بوده است. سالی که ایران خودرو و سایپا هر دو با همکاری شرکای خارجی و در شرایط بدون تحریم فعالیت می کردند. اما از سال ۱۳۹۷ به بعد، افت تولید آغاز شد و در سال ۱۳۹۸ به حدود ۷۵۸ هزار دستگاه در کل صنعت رسید. این یعنی کاهش بیش از ۴۵ درصدی نسبت به دو سال قبل، از سال ۱۴۰۰ به بعد، ایران خودرو توانست با تکیه بر طراحی های داخلی و افزایش تیراژ تولید بخشی از افت گذشته را جبران کند.
رقابت نابرابر با بخش خصوصی مونتاژکار
ایران خودرو با وجود همه مشکلات زیرساختی، بالاترین سطح داخلی سازی در کشور را دارد. بر اساس داده های سال ۱۴۰۱، ایران خودرو بیش از ۶۰ درصد محصولاتش داخلی سازی شده است و در مقابل شرکت های خصوصی مونتاژکار به طور میانگین حدود ۲۰ درصد در داخلی سازی محصولاتشان موفق بودند.
این اختلاف باعث شده که محصولات مونتاژی با ارزبری بسیار بالا به بازار عرضه شوند.
این موضوع باعث خروج بخش بزرگی از ارز کشور به دلیل واردات قطعات کامل، کاهش سرمایه گذاری در زنجیره تامین داخلی و تضعیف قطعه سازان ایرانی و تمرکز منابع مالی بازار به سمت محصولات مونتاژی که حاشیه سود بیشتری دارند، شده است.
ظرفیت تولید و وابستگی به زنجیره تامین
در ظاهر، ظرفیت خطوط تولید ایران خودرو و سایر خودروسازان کشور برای تحقق هدف سه میلیون دستگاه تولیدی در پایان برنامه هفتم توسعه کافی است. اما نکته حائز اهمیت آن است که از سال ۱۴۰۱ باوجود رشد قابل توجه تولید خودرو در کشور شاهد رشد قابل توجهی در دو خودروساز دولتی کشور نیستیم. این امر دلایل مختلفی نظیر تعطیل شدن برخی تامین کنندگان ایران خودرو و سایپا به واسطه تحریم، مشکلات در مدیریت و کنترل موثر زنجیره تامین، زیان انباشته و قیمت گذاری دستوری و نبود نظام تعرفه ای حامی داخلی‌سازی در صنعت دارد.
در پایان باید اشاره کرد که بررسی روند تولید نشان می دهد که ایران خودرو به‌رغم جایگاه محوری در صنعت خودرو، با تهدیدات جدی روبه رو است. اگر اصلاحات اساسی در ساختار مدیریتی و سیاست های حمایتی صورت نگیرد، این روند می تواند در چند سال آینده منجر به کاهش سهم ایران‌خودرو به زیر ۴۰ درصد شود.
ایران‌خودرو همچنان ستون اصلی صنعت خودرو ایران است، اما در صورت ادامه روند فعلی، این ستون در حال فرسایش است. اگر سیاست گذاران به جای نگاه کوتاه مدت به افزایش تیراژ، به تقویت زنجیره تامین داخلی و ارتقای کیفیت تولید ایران خودرو توجه کنند، این شرکت می تواند نقش خود را به عنوان پیشران صنعت خودرو و صادرات محوری کشور بازیابد.
نظر شما