واردات مواد شیمیایی فرصت‌ها، چالش‌ها و راهکارها

به گزارش بازار، مواد اولیه شیمیایی در صنایع تولیدی، سیستم‌های مراقبت بهداشتی، صنایع غذایی و ... نقشی کلیدی ایفا می‌کنند. در کشورهایی که ظرفیت کافی برای تولید داخلی وجود ندارد، واردات به منظور تامین محصولات مورد نیاز و حفظ زنجیره تامین ضروری است. برای کشورهای در حال توسعه همچون ایران، شرکت‌های واردکننده مواد شیمیایی شکاف بین تقاضای داخلی و قابلیت‌های تولید را پر می‌کنند. در این مقاله، مهم‌ترین محصولات وارداتی ایران را معرفی کرده و به بررسی فرصت‌ها و چالش‌های مرتبط در حوزه واردات می‌پردازیم.

 اهمیت واردات مواد شیمیایی

واردات در کنار صادرات مواد شیمیایی، برای بسیاری از کشورها یک ضرورت است. با واردات دسترسی به مواد اولیه آسان شده و تولید در بسیاری از حوزه‌ها تقویت می‌گردد. با توسعه زیرساخت‌ها و بالا بردن ظرفیت‌های داخلی، می‌توان از واردات به عنوان یک فرصت برای رشد و توسعه صنعتی و همچنین رسیدن به اهداف اقتصادی بهره برد. مهم‌ترین مواد شیمیایی وارداتی در ایران عبارتند از:

• مواد شیمیایی صنعتی: مواد شیمیایی وارداتی در حوزه‌های مختلف رنگ و رزین، پتروشیمی، پلاستیک و ... مورد استفاده قرار می‌گیرند. حلال‌ها، اسیدها، پلیمرها و بسیاری مواد دیگر برای تولید در صنایع مختلف یک ضرورت محسوب می‌شوند.
• مواد شیمیایی دارویی: از مواد شیمیایی وارداتی برای تولید انواع قرص، کپسول و داروهای تزریقی استفاده می‌شود. اسید اسکوربیک، متانول، اسید سیتریک، اسید فسفریک و استون برخی از مهم‌ترین مواد شیمیایی وارداتی این حوزه هستند.  
• مواد شیمیایی کشاورزی: در صنعت کشاورزی برای تولید انواع کودهای شیمیایی و ساخت آفت‌کش‌ها به مواد شیمیایی وارداتی نیاز داریم. به طور مثال، کلسیم نیترات گرانولی ترکیبی وارداتی است که برای ساخت انواع کودهای شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• مواد شیمیایی تخصصی: واردات مواد شیمیایی تخصصی به دلیل نیازهای خاص صنایع مختلف(به صورت محدود) انجام می‌گیرد. کاتالیست‌های پتروشیمی، رنگدانه‌های صنعتی و حلال‌های ویژه برخی از مهم‌ترین محصولات وارداتی در این حوزه می‌باشند که به آنها نیاز داریم.

 فرصت‌های موجود در حوزه واردات مواد شیمیایی

برخی از فرصت‌های موجود در حوزه واردات مواد شیمیایی عبارتند از:

• دسترسی به مواد خام اساسی و ترکیبات شیمیایی پیشرفته: واردات مواد شیمیایی به صنایع این امکان را می‌دهد که به ترکیبات اصلی برای تولید بسیاری از محصولات شیمیایی دسترسی داشته باشند و بتوانند به راحتی در بازارهای جهانی رقابت کنند.
• حمایت از بخش‌های کلیدی تولید در صنایع داروسازی، صنایع کشاورزی و سایر حوزه‌ها: واردات مواد شیمیایی برای حمایت از تولید داخلی ضروری است. این حمایت مستقیما به توسعه اقتصادی، اشتغال‌زایی و افزایش صادرات کمک خواهد کرد.
• پایین آوردن هزینه‌های تولید: در بسیاری از موارد، واردات مواد شیمیایی(به دلیل دسترسی به مواد اولیه باکیفیت و هزینه پایین‌تر مواد اولیه) در مقایسه با تولید داخلی کاملا مقرون‌به صرفه خواهد بود. کشورها با واردات مواد شیمیایی باکیفیت می‌توانند محصولات مورد نیاز صنایع را با کیفیت عالی تولید کنند.
• بهبود روابط تجاری با دیگر کشورها: واردات مواد شیمیایی اغلب در قالب توافق‌نامه‌های تجاری انجام می‌شود که می‌تواند روابط بین‌المللی را تقویت کند و مسیر را برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی هموار نماید.

 چالش‌های موجود در حوزه واردات مواد شیمیایی

کشورها با چالش‌های زیادی در حوزه واردات مواد شیمیایی روبرو هستند. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:

• الزامات نظارتی: مواد شیمیایی اغلب مشمول قوانین سختگیرانه وارداتی هستند. این قوانین شامل برگه‌های اطلاعات ایمنی(MSDS)، انطباق با استانداردهای بین‌المللی، مجوزها و گواهینامه‌های تخصصی می‌باشند. در برخی موارد الزامات نظارتی در این حوزه منجر به جریمه و یا تاخیر در واردات خواهد شد.
• وابستگی به واردات مواد شیمیایی: وابستگی به واردات مواد شیمیایی ممکن است به مشکلات استراتژیک در حوزه واردات منجر گردد. تنش‌های سیاسی، تحریم‌ها، مشکلات مربوط به حمل و نقل و ... در سال‌های اخیر بر صنایع پایین‌دستی تأثیر داشته و تامین بسیاری از محصولات را با مشکل مواجه کرده است.
• نوسانات ارزی: نوسانات ارزی در سال‌های اخیر واردات مواد شیمیایی را مختل کرده است. قیمت بسیاری از مواد شیمیایی به واسطه این نوسانات افزایش چند برابری داشته و بدین‌ترتیب بخش تولید متحمل آسیب‌های جدی شده است.

ذخیره‌سازی مناسب و ایمنی مواد شیمیایی: ذخیره‌سازی مواد شیمیایی وارداتی(به ویژه مواد قابل اشتعال و یا ترکیبات سمی) نیاز به زیرساخت‌ها و آموزش‌های ویژه دارد. عدم رعایت قوانین مربوطه و ذخیره‌سازی نامناسب منجر به مشکلاتی همچون آلودگی محیط زیست، خطرات سلامتی برای کارکنان، پیامدهای قانونی و جریمه‌های مالی خواهد شد. بدین‌ترتیب هزینه‌های عملیاتی برای واردکنندگان مواد شیمیایی چند برابر خواهد شد.

 راهکارهای استراتژیک برای مدیریت واردات مواد شیمیایی

به منظور مدیریت واردات مواد شیمیایی، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شوند.

• تامین مواد شیمیایی از کشورهای مختلف: با توجه به اینکه وابستگی به یک کشور و یا یک شرکت خاص در برخی مواقع مشکلاتی را در پیش خواهد داشت، پیشنهاد می‌شود واردات از کشورهای مختلف انجام شود.
• سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و بهبود شرایط ذخیره‌سازی: به منظور واردات باید از سیستم‌های حمل‌ونقل و تاسیسات ذخیره‌سازی اطمینان داشته باشیم. علاوه‌براین، استفاده از پروتکل‌های کار با مواد شیمیایی و مدیریت شرایط بحرانی از جمله مواردی است که باید به آنها توجه ویژه داشته باشیم.
• مشارکت در روابط بین‌المللی: دولت‌ها می‌توانند با ایجاد روابط بین‌المللی مناسب، هزینه‌های واردات را کاهش دهند و روند واردات را تسریع کنند.
• ایجاد ظرفیت‌های جدید برای تولید داخلی: اگرچه واردات برخی مواد شیمیایی ضروری است، اما قابلیت‌های زیادی برای تولید داخلی وجود دارد که می‌توانیم با بکارگیری آنها به افزایش ظرفیت‌های تولید و کاهش وابستگی به واردات کمک کنیم.

 چشم‌انداز جهانی واردات مواد شیمیایی

چشم‌انداز واردات مواد شیمیایی در سال‌های اخیر با توجه به نوسانات اقتصادی، تغییرات ژئوپلیتیکی و تحولات متعدد دستخوش تغییرات بسیاری بوده است. بر اساس تحلیل‌های موجود، ترکیبی از فرصت‌ها و چالش‌ها آینده این صنعت را شکل می‌دهد. در ادامه به شرح مختصری از روندهای کلیدی در چشم‌انداز واردات مواد شیمیایی می‌پردازیم.

 سرمایه‌گذاری در فناوری و افزایش تقاضا برای محصولات سازگار با محیط زیست: تقاضا برای مواد شیمیایی سازگار با محیط زیست و زیست‌تخریب‌پذیر در حال افزایش است. در حال حاضر، واردکنندگان به دنبال محصولاتی هستند که مطابق با استانداردهای مربوطه تولید و کنترل شده‌اند. این روند می‌تواند بر واردات مواد شیمیایی(به ویژه در حوزه‌هایی مانند پلیمرهای زیست تخریب‌پذیر و ...) تأثیر مهمی داشته باشد.

• بی‌ثباتی اقتصادی: تنش‌های اقتصادی و تغییرات ژئوپلیتیکی واردات مواد شیمیایی را هم تحت تاثیر قرار داده و برنامه‌ریزی در این زمینه را تا حدودی پیچیده کرده است.
• افزایش تقاضا برای مواد شیمیایی: در برخی حوزه‌ها همچون مواد شیمیایی کشاورزی و مواد شیمیایی صنایع بهداشتی با افزایش تقاضا مواجهیم و همین امر منجر به افزایش واردات خواهد شد. با این وجود، تقاضا برای برخی محصولات پایه هم کمتر شده است.
• دیجیتالی شدن و تاثیر آن بر کسب‌وکارها: تحقیقات بازار با استفاده از هوش مصنوعی، پیگیری ارسال محصول به طور آنلاین و ارتباط راحت با صادرکنندگان فرایند واردات مواد شیمیایی را شفاف‌تر کرده است.