گروه بورس؛ بازار: بعد از ریزش های قابل توجه و سنگین شاخص کل بورس تهران در هفته گذشته و همچنین ریزش بی سابقه آن در اوایل هفته جاری، بالاخره این شاخص در روزهای دوشنبه و سه شنبه هفته جاری سبزپوش شد.
در روز سه شنبه شاخص کل تا حد یک میلیون و ۸۵۶ هزار واحد بالا رفت ولی در نهایت در محدوده یک میلیون و ۲۵۳ هزار واحد و با افزایش ۹ هزار واحدی به کار خود پایان داد.
در گفت و گوی «بازار» با علی رضایی، کارشناس بازار سرمایه و دانش آموخته حوزه مدیریت مالی، تحولات اخیر و چشم انداز پیش روی بورس تهران، تجزیه و تحلیل شده است که آن را می خوانید.
*****
*بعد از این که این طی ۴ روز حدود ۱۵ درصد از رشد شاخص کُل بورس کاسته شد، به هر حال شاخص برگشته و در روزهای دوشنبه و سه شنبه هفته جاری مجدداً مثبت شده. اگر بخواهیم تحولات روزهای اخیر بورس را بررسی کنیم شما نقش چه عواملی را در ریزش ۲۵۰ هزار واحدی بورس طی ۴ روز موثرتر و مهمتر می دانید؟
به نظرم افت شاخص بورس در این محدوده، دور از انتظار نبود. قطعاً این اتفاق باید می افتاد ولی به دلیل سیاست های نامناسبی که دولت و دست اندرکاران داشتند این اتفاق به صورت بدی رخ داد.
یکی از عمده دلایل مربوط به گروه پالایشی بورس است. گروه پالایشی در بازه زمانی ۵ تا ۶ ماهه اخیر، یک رشد شدید پیدا کرد و این رشد شدید، بدون هیچگونه توجیه علمی یا عوامل دیگر بود. برای مثال سهام شرکت حتی پالایش نفت اصفهان که قیمت آن حدود ۵۲۰ تومان بود تا حدود ۵۱۰۰ تومان افزایش پیدا کرد. در حالتی که اکثر شرکت های پالایشی ما در شرایط شیوع کرونا، سوددهی نداشتند و اکثراً زیانده بودند.
در این قضیه، به نظر می رسد لیدر شدن پالایشی ها و بالا رفتن قیمت سهام آنها بزرگترین آسیب را به بازار زد و بعداً با اخباری که منتشر شد مبنی بر این که پالایشی ها زیانده بوده اند، این وضع باعث شد ریزشی در شاخص داشته باشیم. درصورتی که این موضوع را می شد به راحتی کنترل کرد.
در موقعی می شد کنترل کرد که گروه پالایشی در قیمت های محدوده ۲ هزار تومان و ۲ هزار و ۵۰۰ تومان با تقاضای بالایی مواجه بودند ولی حقوقی ها در آن قیمت ها حاضر نبودند که عرضه کنند.
بر این اساس، من حس می کنم بزرگترین آسیب را گروه پالایشی به بورس وارد کرد. عوامل دیگری هم که بورس را تحت تاثیر قرار می دهد رفتار هیجانی مردم است. در چند ماه اخیر گروه هایی از مردم وارد بورس شده اند که سابقه ای در بورس نداشته اند و برای آنها عادت شده بود که هر روز ببینند قیمت سهام شان ۵ درصد یا ۴ درصد افزایش پیدا می کند.
اصلاً بازار روزهای معمولی را فراموش کرده بود که قیمت سهام در بورس، افزایش و کاهش پیدا می کند و یک روز ۲ درصد افزایش پیدا کند و یک روز ۲ درصد کاهش داشته باشد. این همان چیزی است که قبلاً هم بود و بازار، یک بازار نُرمال بود و تحلیل، جواب می داد و نه این که دیگر هیچ تحلیلی در این بازار جواب ندهد. این سودهایی که اتفاق افتاد با تحلیل های بنیادی و بررسی نسبت قیمت به درآمد همخوانی نداشت.
پس دور از انتظار نبود که این اتفاق رخ بدهد. اگر این روند یک مقدار دیگر ادامه پیدا کند به علت این که حد ضرر خیلی از افراد فعال شده، جمع کردن این موضوع، کار خیلی مشکلی است.
*این بحث مطرح است که شاخص کل در محدوده یک میلیون و ۴۰۰ هزار واحدی تمایل به استراحت داشت اما دولت به نوعی تحریک کرد و شاخص به بالای ۲ میلیون واحد رسید. آیا دولت با اقداماتی که انجام داد توانست در رفتن شاخص کل به محدوده ۲ میلیون واحد موثر باشد و در این زمینه تاثیر گذاری اساسی داشت؟
بله؛ قطعاً همین طور است. شاخص کل موقعی که به حدود یک میلیون واحد و یک میلیون و ۳۰ هزار واحد رسید، یک مقدار عقب آمد و پولبک (عقب کشیدن/ Pullback) زد و بعد به بالای یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحد دیگر معاملات، معاملات نرمالی نبود. چون تقاضا وجود داشت ولی هیچ عرضه ای در بازار وجود نداشت.
بزرگترین ضربه برای بازار همین است که بازار، با یک شیب تند بالا برود در صورتی که هیچ معامله ای در آنجا اتفاق نمی افتد. پس چنین عاملی نقش داشته است. دولت، در این زمینه دستکاری کرده است. البته دستکاری به این معنا که خودش باعث شده که شاخص، بی محابا بالا برود. پس الان هم پایین آمدن شاخص با این شیب تند، قابل پیش بینی بود.
به نظر من، از این بعد اگر دولت، نخواهد سیاست های درستی را برای بازار سرمایه اتخاذ کند بازار سرمایه به یک معضل بزرگ تبدیل می شود که بی نهایت است و قابل کنترل و مدیریت نیست.
*اگر واقعاً دولت تاثیر اساسی داشت در رسیدن شاخص از محدوده زیر یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد به ۲ میلیون واحد، آیا باز می شود ریزش بزرگ روزهای اخیر بورس را به دولت نسبت بدهیم و آن اظهار نظرهای متضاد برخی وزیران دولت را عامل آن بدانیم؟
بله؛ نظراتی که در مورد صندوق سرمایه گذاری «دارا» دوم مطرح شد تاثیر منفی گذاشت. اساساً بازار سرمایه ما الان وارد یک دوره زمانی جدید شده و این دوره زمانی جدید، نیازمند سیاست های اساسی است برای این که ما بتوانیم از این بازاری که دست ما آمده، نهایت استفاده را داشته باشیم.
با این حال، به دلیل این که مدیریت درست در زمینه های مختلف نیست و ناهماهنگی وجود دارد، این نوع اتفاقات رخ می دهد. همین اتفاقی که بین وزارت نفت، وزارت اقتصاد و سازمان خصوصی سازی برای صندوق دارا دوم رخ داد، در بازار بی اعتمادی ایجاد شد. در حالی که بازار سرمایه، محیطی است که در آن، به دست آوردن اعتماد مردم، زمان بر است ولی اگر این اعتماد از بین رفت، برگرداندن این اعتماد کار ساده ای نیست.
من اعتقادم این است که با این ناهماهنگی هایی که اتفاق افتاد، بی اعتمادی در بازار ایجاد شده که خیلی از افراد و حتی حقوقی ها در این شرایط ترجیح می دهند سهام خودشان را نقد کنند و بیرون بایستند و ببینند شرایط بازار چگونه خواهد شد.
*در مورد این که می گویید سهام را نقد کنند، با توجه به محدودیت هایی که در بورس وجود دارد آیا ممکن است هر فردی در هر لحظه اراده کند بتواند سهم خودش را بفروشد و آیا حتما خریدار وجود دارد؟
این موضوع به سهم هایی که افراد در این دوره انتخاب کرده اند بستگی دارد. برای مثال، کسانی که سهم خودرویی در قیمت ۷۰۰ و ۷۵۰ تومان خریده اند قطعاً فرصت خروج نداشته اند ولی کسانی که سهامی با ریسک کمتر مثل گل گهر، فولاد ایران و شرکت ملی مس خریده بودند وضعیت متفاوتی دارند.
این نوع سهام، ریسک کمتری دارند و با تحلیل بنیادی می توان آنها را بررسی کرد. این نوع سهام، فرصت خروج دارند ولی الان و هر شرایطی که در بازار ایجاد شود و صف های فروش جمع شود، کافی نیست. چون ما باید سیاست درست را انتخاب کنیم.
تا وقتی که ما سیاست درستی برای ادامه مسیر بازار نداشته باشیم، خیلی از این فرصت هایی که ایجاد می شود و صف هایی که جمع می کنند، صرفاً یک فرصت خروج برای برخی افراد و حتی حقوقی های است که حد ضررشان فعال شده و از این به بعد نمی دانند چه اتفاقی می افتد. ممکن است بگویند بازار می خواهد به سمت رکود برود، ترجیح می دهند سرمایه خودشان را نقد کنند یا حتی ممکن است بازار ریزش های خیلی بیش تری را تجربه کند پس ترجیح می دهند سرمایه خودشان را نقد کنند.
این ریزشی که در روزهای اخیر اتفاق افتاد اصلاً قابل مقایسه با ریزشی نیست که شاخص کل در محدوده یک میلیون و ۳۰ هزار واحد داشت و تا ۹۰۰ هزار واحد ریزش کرد.
*در ماه های اخیر شاخص کُل بورس، رشدهای شارپی و ناگهانی داشت و ریزش بزرگی طی چند روز اتفاق افتاد. آیا به خاطر رشد شارپی شاخص کل، قاعدتاً ریزش سریعی را هم تجربه می کرد و حتی بدون اظهار نظرهای مختلف مقامات دولتی این اتفاق رخ می داد یا این که احتمالا تحت شرایط خاصی ریزش می توانست منتفی شود ولی اظهار نظرهای مختلف مقامات دولتی منجر به ریزش شاخص کل شد؟
تمام تحلیلگران و کارشناسان می گویند وقتی ما یک روند صعودی شارپی داشته باشیم قطعا یک روند نزولی شارپی هم در ادامه اتفاق خواهد افتاد. این موضوع را در اقتصادهای مختلف دنیا هم می بینیم و معمولاً بعد از یک رشد زیاد، یک مدت رکود اتفاق می افتد یا ریزش شدید رخ می دهد ولی ما می توانیم این قضیه را در بازار سرمایه به راحتی مدیریت کنیم.
برای مدیریت کردن بازار، باید یک بالانس بین عرضه و تقاضا ایجاد کرد. اگر دولت، با سیاست هایی که داشت مبنی بر این بود که بازار بین یک میلیون واحد تا ۲ میلیون واحد با عرضه زیادی همراه باشد، قطعا ما این ریزش را تجربه نمی کردیم.
در این حالت، ریزش ما در نهایت این طور بود که شاخص کل در حد ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار واحد اصلاح می کرد ولی اصلاحی که در آن، سهام قفل نشوند، بشود آن را نقد کرد و برای یک عده دوباره جذابیت ایجاد شود چون عملا یک کف جدید در بازار ایجاد می کرد ولی وقتی در محدوده یک میلیون تا ۲ میلیون واحد، کف سازی درست و حسابی در خیلی از سهم ها ایجاد نکرده ایم، به نظرم دور از انتظار نبوده است این چیزی که الان بازار تجربه می کند.
*برخی کارشناسان اقتصادی اعتقاد دارند این سقوط یا ریزشی که در بورس اتفاق افتاد به خاطر این بود که دولت، هژمونی خودش را به بازار و فعالان بورس نشان بدهد. به نظر شما، آیا می شود انجام چنین حرکتی را از طرف دولت تصور کرد؟
خیر. این چیزی نیست که دولت بخواهد نمایش بدهد چون بازر سرمایه با عرضه و تقاضا ارتباط دارد. بحث این است که دولت در یک جایی عرضه سهام را انجام نمی داد و تفاضا خیلی بالا رفته بود ولی حالا به خاطر شرایط حساسی که برای کشور اتفاق افتاده است، بازار احساس می کند ناهماهنگی هایی بین ارگان های بزرگ کشور وجودارد.
این ناهماهنگی بین ارگان های بزرگ کشور، باعث شده که دیدگاه ها نسبت به بازار سرمایه متفاوت باشد.
*چرا در روزهای اخیر، حقوقی ها عرضه سنگینی داشتند و به همین خاطر این بحث و شایعه مطرح شده که به نوعی مسئولان بورس به حقوقی ها گفته اند که به این شکل سهام را عرضه نکنند؟
این وضعی که در بازار مشاهده شد مخالف صحبت مسئولان بود. برخی مسئولان می گفتند عرضه های حقوقی ها مدیریت شده اتفاق می افتد و خصوصاً در مورد عرضه هایی که برای سهام عدالت رخ داد. وقتی قیمت ها کاهش پیدا می کند صندوق های سرمایه گذاری مجبورند سهام خودشان را بفروشند.
*آیا در این کاهش قیمت سهام، آیا حقوقی ها به فکر کسب سود خودشان نیستند که پس نوسان گیری کنند؟
من نمی توانم بحث نوسان گیری را در مورد حقوقی ها بررسی کنم چرا که بحث ساده ای نیست و نمی شود به این راحتی درباره آن اظهار نظر کرد ولی این شرایط بازار، حد ضرر را برای خیلی ها فعال کرده است و حتی در نمادهایی مثل خودرو می بینیم حقوقی ها سرمایه خودشان را نقد می کنند.این نوع شرکت ها، با این کار عملاً اصل پول خودشان را حفاظت می کنند ولی در این بازار، بزرگترین آسیب به سهامداران خُرد وارد می شود.
*در روزهای گذشته و در زمان ریزش های بزرگ برخی سهام بین ۴۰ تا ۵۰ درصد کاهش قیمت داشتند. آیا با مثبت شدن بورس و افزایش قیمت مجدد که در روزهای دوشنبه و سه شنبه (۲۷ و ۲۸ مرداد ۱۳۹۹)، شرایط برای این نوع سهام و سهامداران بهتر شده است؟
همان گونه که ریزش های زیاد داشتند قطعاً به آن صورت دوباره افزایش قیمت نداشته اند ولی بزرگترین اتفاق این است که افراد، تمایلی به خرید سهام ندارند و هنوز بی اعتمادی وجود دارد. در سهامی که ریزش زیادی داشته اند به علت بی اعتمادی به بازار، از آن سهام استقبال زیادی نمی شود.
*شرکت هایی که قیمت سهام آنها ریزش اساسی داشت و سهامداران آنها فعلاً ضررهای سنگینی را متحمل شده اند، چه شرکت های هستند؟
سهامی که در این زمینه می توانم بگویم سهام شرکت پارس خودرو، شرکت شیشه همدان و شرکت سدید است. شاید حدود ۴۰ سهم باشد که تغییراتی بین ۳۰ تا ۵۰ درصد داشتند یعنی ریزش قیمت را تجربه کردند و اصلاً دور از انتظار بود.
همچنین شرکت سیمرغ را می توان نام برد که از نظر بنیادی قوی است. خیلی از شرکت ها از نظر بنیادی قوی هستند ولی ریزش شدید داشتند و ما ریزش های آنها را دور از انتطار می دانیم. کلیت بازار به گونه ای است که روی سرمایه های خرد هم تاثیر می گذارد یعنی اگر کلیت بازار ما، بازاری باشد که منفی باشد و میل به رکود داشته باشد، افراد سرمایه گذاری نمی کنند.
*شرکت ها بزرگ و شاخص ساز بورس مثل سرکت ملی مس و برخی شرکت های دیگر مثل پالایش نفت اصفهان در روزهای دوشنبه و سه شنبه هفته جاری که بورس مثبت بود، چرا بیش از ۳ درصد و گاه نزدیک به ۵ درصد افت قیمت داشتند؟
دلیل عمده به بازگشایی نمادهایی پالایشی برمی گردد. نمادهای پالایشی که با توجه به تغییر نرخ خوراک بسته شده بودند، الان فرصت مناسبی برای وارد شدن آنها به بازار نبود چرا که شرایط خاصی در بازار وجود دارد.خیلی از افراد می دانند نمادهای پالایشی ریزش های شدید خواهند داشت. من معتقدم همچنان لیدرهایی که می توانند به بازار کمک کنند تا اعتماد دوباره برگردد، گروه پالایشی هستند ولی به علت سیاست های نادرستی که اِعمال شده، افراد تمایل به خرید سهام پالایشی ندارند.
فردی که می خواهد سهم شرکت پالایش نفت اصفهان را با قیمت ۴ هزار تومان خرید کند قطعاً باید تحلیلی از این شرکت و شرکت های دیگر داشته باشد که بداند این سهم ارزنده است. وقتی که بداند این سهم، ارزنده نیست چه دلیلی دارد که با این قیمت خرید کند.
وقتی که برخی سهام، مثل سهام شرکت ملی مس ارزنده هستند ولی هنوز قابلیت ریزش دارند خرید آن را ریسک می دانند. برای مثال سهام شرکت ملی مس از حدود ۳۸۰۰ تومان ریزش کرد و الان در حد ۲۸۰۰ تومان است. به این دلیل خرید این نوع سهام را ریسک می دانند که ممکن است همچنان ریزش ادامه داشته باشد.
*بالاخره در دو روز دوشنبه و سه شنبه که بورس مثبت شده، برخی کارشناسان بازار سرمایه اعلام کردند که ممکن است شاخص تا ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار و تا ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد برود.شما چه در کوتاه مدت برای روزهای آینده، وضعیت بورس را چگونه پیش بینی می کنید و برای ماه های آینده چه تحلیلی دارید؟
دید من به بازار سرمایه است که شاخص روند صعودی خودش را حفظ می کند چون ما وارد دوران تازه ای شده ایم. مردم حالا بازار سرمایه را فهمیده اند و دارند آموزش می بینند. بازار سرمایه ما با بازار سرمایه سال ۱۳۹۲ که در آن سال ریزش شدیدی اتفاق افتاد قابل مقایسه نیست. کسانی که این بازار را با بازار سال ۱۳۹۲ مقایسه می کنند، مقایسه نامناسبی دارند.من روند بلند مدت شاخص بورس را صعودی می بینم ولی به نظرم، باید اعتماد به بازار برگردد و روند شاخص، مجدداً صعودی شود. ممکن است در این مدتی که هنوز اعتماد برنگشته است، شاخص روند نزولی و در برخی پله ها در جا بزند و بعد به روند صعودی خودش برگردد.
*برای روزها و هفته های آینده، شما روند قطعی رشد بورس را نمی بینید؟
به نظر من حتی اگر روند صعودی هم پیدا کند یک روند صعودی کوتاه مدت است یعنی ممکن است یک روز یا دو روز مثبت شود و سه، چهار روز بعدی آن، منفی باشد یا در جا بزند.
نظر شما