افزایش تنش میان آمریکا و چین؛ اینبار در قطب|تغییر منطقه تنش ها به سمت شمال!

وحید پورتجرشی؛ بازار: تنش میان ایالات متحده، روسیه و چین در حال ورود به ابعاد تازه ای است. اگرچه جنگ تجاری موجود میان واشنگتن و پکن طی ماه های گذشته از دومین دور ریاست جمهوری دونالد ترامپ و وضع تعرفه های گمرکی به اوج رسیده، اما حقیقت امر این است که این تنش ها در حال ورود به مرحله ای است که می تواند منجر به رخداد درگیری فیزیکی میان سه کشور در آینده ای نه چندان دور شود.

اما آنچه این تنش ها را برای ایران به عنوان همسایه همسو با روسیه در بسیاری از موارد، بیش از پیش پر اهمیت جلوه می دهد، انتقال تنش های میان شرق و غرب از مناطق جنوبی همچون منطقه خاورمیانه به سمت مناطق شمالی است.

افزایش تحرکات چین و آمریکا در دو سوی دریای خزر

مهمترین تنش میان دو طرف همچنان پیرامون محور پروژه کمربند و جاده چین در دو بخش کریدور میانی و شمالی در جریان است. چینی ها طی سال های اخیر، سرمایه گذاری گسترده ای در دو سوی دریای خزر، به منظور توسعه شریان تجاری میان شرق و غرب انجام داده اند که این سرمایه گذاری به ویژه در بخش حمل و نقل ریلی همچنان ادامه دارد. وسعت دربرگیرندگی سرمایه گذاری های چین، کشورهای ازبکستان، ترکمنستان و به ویژه قزاقستان را در شرق دریای خزر و کشورهای جمهوری آذربایجان، ترکیه و گرجستان را در غرب این منطقه در بر میگیرد.

موسسه مطالعات بین المللی دانمارک (DIIS) در تازه ترین گزارش خود در خصوص رقابت های آمریکا، چین و روسیه در آب های آزاد قطب شمال، معتقد است که با آغاز جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲ و افزایش وابستگی نظامی - اقتصادی روسیه به چین، پکن موفق شده تا حد زیادی در حوزه آب های سرزمینی روسیه و بنادر این کشور در قطب شمال نفوذ کند

اگرچه ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری جو بایدن، اقدامی عملی علیه این پروژه ترانزیتی چین از خود نشان نداد، اما دونالد ترامپ با اصرار بر راه اندازی کریدور زنگزور و کنترل شرکت آمریکایی PMC بر این کریدور، قصد دارد گلوگاه استراتژیک اتصال کریدور میانی به مسیرهای منتهی به غرب در منطقه قفقاز جنوبی را در دست بگیرد. عقب نشینی تلویحی روسیه و ارمنستان از مخالفت های پیشین خود برای ساخت این کریدور ریلی نیز حاکی از تلاش برای دور ماندن از تنش موجود میان واشنگتن و پکن، به ویژه در آستانه تصمیم گیری احتمالی دونالد ترامپ برای وضع تحریم های جدید اقتصادی علیه مسکو به بهانه جنگ اوکراین است.

تنش میان پکن و واشنگتن در قطب شمال!

تنش ها میان چین و آمریکا بر سر آب های قطب شمال، اگرچه موضوعی چندان جدید محسوب نمیشود، اما به نظر میرسد طی ماه های گذشته، هر دو طرف خود را برای تصاحب سهم بیشتری از این آب های آزاد آماده می کنند.

در چین، پکن موفق شده با همکاری روسیه به بخش مهمی از آب های آزاد قطب شمال دسترسی کافی داشته باشد. موسسه مطالعات بین المللی دانمارک (DIIS) در تازه ترین گزارش خود در خصوص رقابت های آمریکا، چین و روسیه در آب های آزاد قطب شمال، معتقد است که با آغاز جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲ و افزایش وابستگی نظامی - اقتصادی روسیه به چین، پکن موفق شده تا حد زیادی در حوزه آب های سرزمینی روسیه و بنادر این کشور در قطب شمال نفوذ کند. فروش کشتی های تجاری بزرگ یخ شکن و زیردریایی های هسته ای چین به روسیه نیز عملا، ناوگان دریایی روسیه در قطب شمال را به چین وابسته ساخته است.

«الکساندر استاب» رئیس جمهوری فنلاند نیز روز سه شنبه ۱۴ مرداد ماه، با اعلام تماس تلفنی با ترامپ، از درخواست همتای آمریکایی خود برای خرید ۱۵ دستگاه زیردریایی یخ شکن از فنلاند خبر داد

به نوشته موسسه مذکور، با توجه به اینکه آب های قطب شمال از منظر حقوقی بین الملل عمومی در زمره آب های آزاد قرار می گرد، چین موفق شده علاوه بر دسترسی به آب های سرزمینی و بنادر و زیرساخت های متعلق به روسیه در این آب ها، به آب های آزاد قطب نیز دسرسی پیدا کند که با این حساب، پکن بیشترین میزان دسترسی به مسیرهای تجاری قطب شمال را به نسبت سایر کشورهای سهیم در این آب ها یعنی کانادا، آمریکا، سوئد، روسیه، نروژ، فنلاند ایسلند و گرینلند دانمارک داشته باشد.

با این حساب، به نظر می رسد تلاش های مضاعف دوتالد ترامپ برای تحمیل مالکیت آمریکا بر گرینلند نیز برای مقابله با حضور گسترده چین در آب های قطب شمال باشد. از سوی دیگر، «الکساندر استاب» رئیس جمهوری فنلاند نیز روز سه شنبه ۱۴ مرداد ماه، با اعلام تماس تلفنی با ترامپ، از درخواست همتای آمریکایی خود برای خرید ۱۵ دستگاه زیردریایی یخ شکن از فنلاند خبر داد. وی همچنین اعلام کرد که ایالات متحده قصد دارد قرارداد خرید ۴۰ دستگاه زیردریایی یخ شکن دیگر را با فنلاند به امضا برساند. از آنجاکه بیش از ۶۰ درصد کشتی ها و زیردریایی های یخ شکن جهان در فنلاند تولید می شوند، انعقاد این قرارداد خرید می تواند بسیار پر اهمیت و آ؛ ازی برای حضور گسترده تر و استراتژیک ایالات متحده در آب های قطب شمال تلقی شود.

این در حالیست که ترامپ در حال حاضر نیز به بهانه سخنان اخیر «دیمیتری مدودف» رئیس جمهوری سابق روسیه، دستور حرکت زیردریایی های هسته ای آمریکا (احتمالا به سمت آب های روسیه در دریای شمال) را صادر کرده است. با اینحال، حضور قدرتمند آمریکا در قطب شمال و مقابله با تهدیدات تجاری چین، نیازمند ناوگانی قدرتمند تر از وضعیت فعلی است. لذا، به نظر می رسد طی ماه های آتی می بایست شاهد شکل گیری نوعی جنگ سرد و فضای نسبتا امنیتی در آب های قطب شمال باشیم که نشانگر دور تازه ای از تنش ها میان آمریکا و چین خواهد بود.