شیما عبداله خانی؛ بازار: استان البرز با توجه به مهاجر پذیر بودن از هنرمندان با مهارت صنایع دستی در رشته های مختلف و متنوع هر استان بهره مند است. موضوعی که به دلیل اهمیت صنایع دستی و سنتی در نمایش فرهنگ این کشور بسیار اهمیت دارد و نیاز است تا حمایت دو چندانی برای پایدار ماندن این هنرها در استان وجود داشته باشد، چرا که با کناره گیری هر فعال صنایع دستی از هنر و تعطیلی کارگاه ها نه تنها کسب و کار عده ای از بین می رود بلکه علاوه بر افزایش بیکاری و ضربه های اقتصادی، صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران را یک قدم‌به نابودی نزدیک تر می کند؛ شرایطی که توصیفی جز اسفناک نمی توان برای آن در نظر گرفت.
پای درد دل های برخی هنرمندان صنایع دستی که نشستیم، بسیاری خلاءها و کمبودهای موجود در این زمینه مطرح شد. خلاءهایی از نداشتن بیمه و روند سخت دریافت تسهیلات گرفته تا صادرات صنایع دستی ایران به نام ترکیه که قلب هر دوستدار هنر ایرانی را به درد می آورد.
روند پشیمان کننده اعطای تسهیلات
یکی از فعالان و تولیدکنندگان کیف دست دوز چرم حکاکی در کرج در مورد فعالیت خود به خبرنگار بازار می گوید: فعالیت خود را از حدود ۸ سال پیش آغاز کرده ام و از سال گذشته با ایجاد کارگاه تولید کیف دست دوز حکاکی چرم در کرج فعالیت می کنم .«رزاق آل خمیس» با اشاره به میزان کار آفرینی در این مجموعه می‌افزاید : هشت نفر به صورت مستقیم و هشت نفر به صورت غیر مستقیم مشغول به کار هستند و چهار نیروی ویزیتور و طراح نیز با مجموعه فعالیت می کنند.
وی ادامه می دهد: با وجود اینکه به صورت گسترده و در حجم بالا تولید و صادرات داریم ولی هیچ حمایتی نشده ایم و بجز بازدیدی که برای صدور مجور صورت گرفت دیگر از سمت معاونت صنایع دستی بازدیدی صورت نگرفته تا در جریان روند پیشرفت و فعالیت ما باشند.
وی با گلایه از روند ارائه تسهیلات تصریح می کند: معرفی ما از سوی معاونت صنایع دستی به بانک ها صورت می گیرد اما بانک مدارک زیادی برای ارائه تسهیلات درخواست می کند که تهیه برخی ممکن نیست به گونه ای که از درخواست وام پشیمان می شویم.
آل خمیس می افزاید: هنر ما صنایع دستی است اما از ما فاکتور چرخ و ماشین آلات می خواهند، همچنین فاکتوری می خواهند که کد اقتصادی و کد ملی فروشنده را داشته باشد و هر فروشنده ای حاضر به ارائه چنین فاکتوری نیست.
این فعال صنایع دستی اضافه می کند: هزینه خرید مواد اولیه و چرم ها هر بار حدود۶۰۰ میلیون تومان است اما میزان‌تسهیلاتی ک به مواد اولیه تعلق می گیرد ۱۰ درصد است و باقی را فاکتور ماشین آلات می خواهند در حالی که هنر ما کار دست است.
این هنرمند صنایع دستی ادامه می دهد: در دوران تعطیلات شیوع کرونا برای سر پا نگه داشتن کارگاه از جیبمان هزینه کردیم تا فقط کسب و کارمان از بین نرود.
وی با اشاره به اینکه صادرات کیف های نفیس چرم حکاکی از ایران به ترکیه بدون درج برند و کشور سازنده انجام می شود، گفت: به دلیل مشکلات در تهیه چرم خام‌مورد نیاز از تولید کننده داخلی و نداشتن تسهیلات، تولید کننده از ترکیه چرم برایمان فرستاده و به صورت کارمزدی کیف چرم‌حکاکی تولید می کنیم. درواقع مواد اولیه را از ترکیه می گیریم و محصول تولید و بدون برند به ترکیه فرستاده می شود؛ در آنجا با برند ترکیه به فروش رسیده یا صادر می شود که برای ما خوشایند نیست اما برای ادامه فعالیتمان مجبور به اینکار هستیم.
به گفته این هنرمند، حمایت داخلی برای تهیه مواد اولیه با ارائه تسهیلات مناسب وجود ندارد و تولید کننده داخلی چرم هم حاضر نیست به این صورت همکاری داشته باشد.
گله هنرمندان از نداشتن بیمه
وی همچنین با گله مندی از نبود بیمه هنرمندان می گوید: اکنون اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی نظارتی بر بیمه شدگان و فعالیتشان ندارد واز سویی ما که فعالیت تولیدی و اقتصادی داریم از بیمه برخوردار نیستیم. حتی اگر رشته های مرتبط با چرم شامل بیمه نباشد تولید کننده هایی که فعالیت شاخصی دارند باید استثنائاتی برایشان وجود داشته باشد. باید کارشناسی شود تا به عنوان یک تولید کننده و کار آفرینی که تعداد نیرو ها را از۴ نفر به ۲۰ نفر رسانده را بیشتر حمایت کنند. من اکنون تمام فعالیت اقتصادی ام از این طریق است و انتظار حمایت بیشتری دارم.
آل خمیس همچنین وجود طرح های تشویقی و حمایت معنوی از هنرمندان صنایع دستی را باعث انگیره بخشی به آن ها عنوان کرده و می افزاید: برگزاری جشنواره های مرتبط با رشته های مختلف باعث شناخته شدن تولیدکنندگان و فعالان این رشته ها با یکدیگر می شود و می تواند زمینه ای برای تسهیل ارتباط و روند تولید شود.
وی در پایان می گوید: اکنون در نمایشگاه های خارجی با هزینه خودم یا به دعوت شرکت های خارجی به صورت رایگان حضور دارم ولی ای کاش این حمایت ها از داخل وجود داشت.
بیماری کرونا شرایط صنایع دستی را بدتر کرد
فرهاد نظری دوست تولید کننده تابلوی معرق در البرز که به صورت خانوادگی به اداره کارگاه مشغول است، به خبرنگار بازار می گوید: تولید کننده تابلوهای معرق هستم اما اکنون وضع اقتصادی و معیشت مردم انقدر محدود شده که کمتر به فکر صنایع دستی هستند. این هنر تقریبا گران است و به سختی می توان کار ارزانی تولید کرد.
وی می افزاید: اکنون علاوه بر تولید، بیشتر به خدمات روی آورده ایم رنگ، آموزش و فروش مواد اولیه معرق را در حیطه خود زنده نگه داشته ایم. ما به این دلیل سرپا هستیم که حمایت مالی داشتیم و در کنار این کار از حقوق معلمی استفاده می کردیم، حتی گاهی اضافه کار داشتم که بتوانم کارگاه را حفظ کنم.
وی با اشاره به اینکه کاهش هزینه برق و درصدی از بیمه نیروها به واسطه داشتن مجوز کارگاهی برایمان فراهم شده است، افزود: اما تاکنون موفق به دریافت تسهیلات نشده ام حتی وقتی شفاف مطرح کرده ام که چه میزان هزینه اجاره می دهیم و مبلغ ۵۰ میلیون تومان وام خواستم مورد قبول واقع نشد.
تاکنون موفق به دریافت تسهیلات نشده ام حتی وقتی شفاف مطرح کرده ام که چه میزان هزینه اجاره می دهیم و مبلغ ۵۰ میلیون تومان وام خواستم مورد قبول واقع نشد
وی با تاکید بر اینکه شیوع بیماری کرونا حدود ۱۰۰ میلیون تومان خسارت به کسب کارشان وارد کرده، ادامه می دهد: تمام مشکلات به کنار شیوع کرونا نیز درصد زیادی آسیب رساند. برای دریافت تسهیلات نیز ثبت نام‌کرده ایم ولی هنوز اقدامی صورت نگرفته است.
به گفته نظری دوست وضعیت صنایع دستی خوب نیست و در شرایط کنونی روحیه افسردگی بر جامعه حاکم است و فعالان صنایع دستی هیچگونه افقی پیش روی خود نمی بینند.
این‌هنرمند با اشاره به گرانی روز افزون برخی وسایل و مواد رنگ خارجی می گوید: برخی مواد اولیه افزایش قیمت لحظه ای دارند. حدودا ۳۰ درصد در تولیدات به خارج وابسته هستیم که نوسانات ارزی باعث مشکلاتی در این زمینه می شود.
وی در پایان درخواست ایجاد تعاونی فعال برای هنرمندان را مطرح کرده و می افزاید: در استان البرز تعاونی فراگیر هنرمندان صنایع دستی تشکیل شد. جزو هیات موسسان نیز بودم تعاونی شکل گرفت و فعالیت های خوبی داشت اما به دلیل نداشتن پشتیبانی فعالیت محدود بوده و ما اکنون به یک‌تعاونی فعال نیاز داریم تا راحت تر و مدون تر فعالیت کنیم.
با بانک ها برای تسهیل روند اعطای تسهیلات در تعامل هستیم
از سویی دیگر معاون صنایع دستی و هنری های سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان البرز در مورد برخی مشکلات مطرح شده توسط هنرمندان به خبرنگار بازار می گوید: در مورد ایجاد تعاونی های صنایع دستی برطبق قانون تشکیل هر نهاد مردمی باید از طریق مردم صورت گیرد و توسط دولت حمایت می شود. برای این منظور باید به ما درخواست داده و نحوه فعالیت مشخص شود. بنده پیشنهاد این موضوع را به بسیاری از هنرمندان دادم ولی عملا تاکنون اتفاقی نیافتاده است.
»علی عبادی» می افزاید: تعاونی فراگیر هنرمندان صنایع دستی در سال ۹۱ تشکیل شد ولی فعالیت چندانی نداشته و اکنون با وجود اینکه باطل نشده است هیچگونه فعالیتی ندارد. ادارهکل نظارت بر نحوه صحیح انتخابات و حمایت از چنین نهاد هایی را بر عهده دارد ولی در حال حاضر تعاونی فعال صنایع دستی در استان وجود ندارد.
وی با اشاره به نظارت های دوره ای اداره کل از کارگاه های صنایع دستی می گوید: اینکه نظارت انجام نشود به هیچ وجه صحیح نیست بیش از سه هزار فعال صنایع دستی در استان داریم و با دو کارشناس بازدید عملا بازدید چند ماه یکبار ممکن نیست ولی در زمان اعطای مجوز قطعا بازدید وجود داشته است و غیر از آن بازدید های موردی و نظارت های فنی بر کارگاه ها به منظور استاندارد سازی آنها انجام می شود.
عبادی با بیان اینکه مشکلات اقتصادی و نوسانات ارز و تورم بر قیمت فروش مواد اولیه صنایع دستی تاثیر زیادی داشته و به تولید کنندگان مواد اولیه و صنایع دستی نیز فشار می آورد، اظهار می کند: موضوعات تحریم کشور نیز در این امر اثر دارد. حتی تحریم کشور بعضا باعث شده صادرات با مشکل مواجه شود و به دلیل اینکه ایران در بازارهای بین المللی تحریم است تولید کنندگان تن به صادرات محصول خود با برند کشورهای خارجی می دهند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی البرز در خصوص برخی گلایه ها از روند اعطای تسهیلات تصریح می کند: برای اعطای تسهیلات این معاونت صرفا بررسی طرح و در نهایت تایید و معرفی هنرمندان به بانک را انجام می دهد اما مشکلاتی که از سوی هنرمندان مطرح می شود اکثرا مشکلات بعد از مرحله تایید است. مشکلاتی مانند درخواست مدارک زیاد یا شرایط سخت وثیقه و ضامن از طرف بانک ها مطرح می شود که باعث بی انگیزه شدن هنرمندان می شود. آنچه ما با آن برخورد داریم بسیاری مواقع سلیقه ای است و مربوط به بانک هاست. در جلسات نیز بارها موضوع تعامل بهتر بانک ها برای اعطای تسهیلات را مطرح کرده ایم.
هنرمندان قربانی اختلاف دولت و سازمان تامین اجتماعی
وی در مورد بیمه نشدن برخی کارگاه ها می گوید: از سال ۹۲ تا کنون به دلیل بدهی های دولت به تامین اجتماعی بیمه هنرمندان توسط سازمان تامین اجتماعی پذیرفته نشده است و تفاوتی برای رشته های هنری در بیمه شدن وجود ندارد. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز بارها پیگیر این موضوع بوده است. موضوع دیگر این است که در ۵ رشته صنایع دستی شامل قلمزنی فلز، معرق، منبت، مینای فلز و تراش کاشی برای کارگاه هایی که تا ۵ نفر بیمه شده دارند تخفیف در نظر گرفته شده است ولی بیش از ۵ نفر این تخفیف به طور کلی از بین می رود که البته این موضوع برای ما نیز مورد اعتراض است زیرا با حمایت از تولید منافات دارد.
عبادی در مورد برگزاری جشنواره ها به شکل رقابتی برای صنایع دستی در استان توضیح می دهد: برگزاری این جشنواره ها به دلیل ماهیت فعالیت صنایع دستی به صورت رقابتی انجام نمی شود و فضای سالم رقابت برای هنرمندان جهت دریافت مهر اصالت یونسکو و نشان ملی مرغوبیت بصورت دوسالانه و نیز جشنواره فجر صنایع دستی در سطح کشوری برگزار می شود و هنرمندانی که موفق به دریافت این نشان ها شوند از لحاظ شرکت در نمایشگاه ها و تسهیلات در اولویت هستند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان همچنین برگزاری نمایشگاه ها در البرز را با توجه به اعتبارات اداره کل و مشارکت با بخش خصوصی دانسته و اظهار می کند: حداقل فصلی یک نمایشگاه در استان برگزار می شود و در نمایشگاه های استان های مختلف و نمایشگاه ملی نیز هنرمندان از البرز حضور و مشارکتی فعال دارند.
بر اساس این‌گزارش اگرچه که وضعیت هنرمندان صنایع دستی در سال های گذشته نیز چندان مساعد نبوده اما در شرایط کنونی و با شیوع بیماری کرونا این شرایط شکننده تر از هر دورانی و نیازمند توجه ویژه مسئولان این حوزه هاست.
نظر شما