«گردشگری روستایی»؛ روشن کننده چراغِ اقتصاد کرونازده

شکیبا کولیوند؛ بازار: توسعه گردشگری در روستاها، علاوه بر مهیّا کردن زمینه برای اشتغال پایدار، فقرزدایی و مهاجرت معکوس را به همراه دارد؛ با این حال همواره شاهد سکوت گردشگری در مناطق روستایی بوده ایم.

طی سال‌های اخیر راه اندازی خانه‌های بوم گردی اگرچه توانست تا حدی در این مسیر، حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد اما شیوع ویروس کرونا بر سرمایه گذاران این بخش که همانا روستاییان امیدوار بودند، ضربه نهایی را زد! و حال نسخه نجات بخش اقتصاد کرونا زده به ویژه در شهرهای غربی کشور می‌تواند همین توجه دوباره به گردشگری روستا و کشاورزی باشد.

در ایامی که بیشترین ضربه‌ها بر اقتصاد آن هم از نوعِ بی دفاع آن یعنی اقتصاد گردشگری را شاهد بودیم، به راستی تا کِی باید دست روی دست گذاشت؟ یاری گر این گرداب که شاید چند سالی با آن درگیر باشیم، چیست و یا کیست؟

محققین و صاحب نظرانی چون مطیعی لنگرودی، مدیر قطب علمی مطالعات و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تهران راهِ برون رفت این اوضاع برای گردشگری غرب کشور را تکیه بر «گردشگری روستایی» می‌دانند اما به راستی چقدر در این مسیر برنامه ریزی و سیاست گذاری شده است؟

مناطق روستایی غرب کشور تا حدی از ظرفیت‌های طبیعی برخوردار هستند و اکوتوریسم در آن‌ها نخستین و پایه‌ای‌ترین نوع گردشگری محسوب می‌شود

مناطق روستایی غرب کشور تا حدی از ظرفیت‌های طبیعی برخوردار هستند و اکوتوریسم در آن‌ها نخستین و پایه‌ای‌ترین نوع گردشگری محسوب می‌شود؛ از دامنه زاگرس گرفته تا دشت‌های زیبا و بکر، باغ‌های سرسبز و پُر از میوه‌های این مناطق و آثار تاریخی و فرهنگی که نشان از قدمت آن‌ها دارد، همه و همه می‌توانند اشتغال پایدار را به این مناطق بازگردانند.

اما با این حال، در آمارهای مربوط به فلاکت و بیکاری استان‌های غربی کشور وضعیت چندان خوبی ندارند، اما به‌راستی چرا با وجود ظرفیت‌های بسیار، توجه چندانی به رشد و توسعه گردشگری غذا، سلامت، تندرستی، ورزشی، علمی، روستایی و کشاورزی در این مناطق نمی‌شود؟

مهاجرت یکی از دردهایی است که بر پیکره روستاها نقش بسته و ارمغان آن به جز خالی ماندن روستاها از سکنه، هجوم این افراد به شهرها و رشد حاشیه نشینی و مشاغل کاذب و غیررسمی چیزی نیست؛ بدین سان در دورانی که شیوع ویروس کرونا را شاهد هستیم، از جهتی دیگر نمی‌توان مانع از گردشگری بود و مردم را سال‌ها در خانه نگه داشت؛ بدین ترتیب، باید برای گردشگری سالم و عجین شده با استانداردها و پروتکل‌های بهداشتی برنامه ریزی کرد.

یکی از این راه‌ها گردشگری روستایی است که در آن، یک خانواده روستای میزبان یک خانواده دیگر در مزرعه خود باشد کمااینکه در این مسیر، کم‌ترین تماس‌ها و تجمع‌ها و تراکم‌های جمعیتی را شاهد هستیم.

پویایی اقتصاد روستایی که امری نیازمند برنامه ریزی است، در سایه گردشگری روستایی محقق شدنی است

گردشگری روستایی می‌تواند موجب ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و در نهایت، رفاه و بهبود وضعیت معیشتی مردم شود؛ پویایی اقتصاد روستایی که امری نیازمند برنامه ریزی است، در سایه گردشگری روستایی محقق شدنی است.

گردشگری روستایی در دل خود می‌تواند بازار فروشی برای محصولات کشاورزی، صنایع دستی، لباس‌ها، غذاهای سنتی، گیاهان دارویی بومی و غیره شود و بدین ترتیب با برنامه ریزی در این زمینه می‌توان گردشگری ترکیبی شامل عرضه فعالیت‌های فراغتی گوناگون در زمینه‌های ورزشی، حیات وحش، چشم اندازهای طبیعی جذاب، آبشارها، یادمان‌های تاریخی، خوراک، چشمه‌های معدنی، جاذبه‌های مردم شناسی، هنرهای سنتی و در مجموع گردشگری روستایی که بر بدنه افراد بومی و محلی استوار است را ابزاری بالقوه برای حل برخی از معضلات روستاها دانست.

ناگفته پیداست تنها جایی که می‌توان حافظ سنت‌ها باشد، محیط روستاها، جوامع کوچک و محدود است و با توجه به اینها است که می‌توان توسعه پایدار گردشگری را رقم زد؛ توجه به گردشگری روستایی، می‌تواند موجب توسعه اقتصادی جامعه محلی و بهبود کیفیت زندگی در نقاط روستایی نیز شود.

این نوع از گردشگری، می‌تواند زمینه ایجاد اشتغال پاره وقت و فصلی، ایجاد زیربناهای گردشگری مانند شبکه‌های ارتباطی و خدماتی که برای فعالیت‌های گردشگری لازم و ضروری است را مهیّا سازد؛ از سویی، این موضوع به توسعه سکونتگاه‌های روستایی منجر می‌شود و بهره‌های آن به جامعه روستایی بازخواهد گشت.

با این تفاسیر در غرب کشور و به ویژه مناطق روستایی آن نه تنها آب و هوای مناسب، چشم انداز و مناظر زیبا، کوهستان‌های پوشیده از جنگل و بناهای تاریخی و باستانی را می‌توان شاهد بود، بلکه پتانسیل‌های گردشگری دیگری چون زنده بودن صنایع دستی، بازی‌های محلی، غذاهای سنتی، لباس و زبان محلی را نیز شاهد هستیم؛ حال در این وضعیت که شاهد خسارت‌های چندین میلیارد تومانی بسیار بر بدنه گردشگری غرب کشور هستیم و تن نحیف اقتصاد گردشگری در استان‌های غربی زیر سایه کرونا رفته نیاز است تا با رونق گردشگری روستایی بار دیگر نفس به شماره انداخته شده گردشگری را احیا کرده و آن را از مرگ نجات دهیم.

حال که شیوع ویروس کرونا، چنان نیست که از کشورمان رخت بربسته باشد؛ نیاز است تا برنامه ریزی های گردشگری را به ویژه در غرب کشور که نیاز به قوت گرفتن این بخش دارد به سمت و سوی دیگری ببریم

با همه این تفاسیر قابل تأکید است که نباید برای رونق گرفتن اقتصاد با جان آدم‌ها معامله کرد؛ هدف از این نوشتار نیز این موضوع نیست اما باید پذیرفت که این روزها، علی رغم هشدارهای موجود نسبت به عدم مسافرت، حتی در اوجِ ماجرا و تعطیلی اقامتگاه‌ها و هتل‌ها و مراکز اقامتی باز هم شاهد جریان گردشگری بوده ایم اما سوق آن به سمت مراکز غیرمجاز بود بنابراین، امید است حال که شیوع ویروس کرونا، چنان نیست که از کشورمان رخت بربسته باشد؛ نیاز است تا برنامه ریزی های گردشگری را به ویژه در غرب کشور که نیاز به قوت گرفتن این بخش دارد به سمت و سوی دیگری ببریم.

همانا این بخش پررنگ کردن استانداردهای گردشگری با تکیه بر پروتکل‌های بهداشتی است تا بتوان نه تنها موجب رونق بیشتر گردشگری آن هم در مناطق روستایی بود، بلکه با آموزش‌های لازم به مردم روستایی و دنبال کردن نظارت‌ها و بررسی‌ها با قوتِ بیشتر، استانداردهای سفر و اقامت در مناطق گردشگری را به لحاظ بهداشتی پیگیری کرد تا نه تنها گردشگری سبز را شاهد باشیم بلکه، رونق اقتصادی را بار دیگر به روستاهای گردشگری کشور باز گردانیم.

در این مسیر می‌توان جشنواره‌های محصولات کشاورزی و صنایع دستی اهالی روستاها را به صورت مجازی برگزار کرد تا به نوعی حال که زمینه صادرات این محصولات و صنایع کمرنگ شده؛ شرایط برای بازار فروش داخلی این محصولات و صنایع دستی مهیّا شود و جای تأکید دارد که همه اینها، ارمغانی چون امیدآفرینی، اشتغال زایی، گردشگری پایدار، رونق و جهش تولید را به دنبال خواهد داشت بدین سان، می‌توان «گردشگری روستایی» را روشن کننده چراغِ اقتصاد کرونا زده به ویژه در مناطق غربی کشور دانست که در صورت توجه به آن می‌توان منجر به روشن شدن و روشن ماندن این چراغ خواهد شد؛ به امید آن روز...