پژمان مرادی؛ بازار: رانت اطلاعاتی، موضوعی که امروزه با رونق گرفتن بازار سرمایه به عنوان یک شغل نان آور برای برخی از افراد تبدیل شده است، اقدامی که هنوز در قانون برای آن چیزی تعریف یا تصویب نشده است در حالی که استفاده از رانت اطلاعاتی سبب ایجاد نابرابری و تضعیف حقوق دیگران می‌شود.
در بازار سهام، که به عنوان یک بازار شفاف از آن یاد می‌کنند تنها آن چیزی نیست که شما بر روی تابلوی بورس مشاهده می‌کنید، در پشت این تابلو افراد پر سودجویی نشستند و با سوء استفاده از خلاء های موجود در ساختار بورس برای خود دکان‌هایی باز کردند.
شفافیت رکن اصلی بازار سرمایه
یکی از رکن‌های بازار سرمایه سهامداران هستند که با امید شفافیت در این بازار سرمایه خود را وارد بورس کردند. آن چیزی که سبب تفاوت بین سود اشخاص در بازار سهام می‌شود قدرت تجزیه و تحلیل آنها و رصد شرکت‌ها در این بازار است بنابراین سازمان بورس برای اینکه سهامداران بتوانند یک شرکت یا نماد را به درستی بررسی کنند ابزارهایی در اختیار آنها قرار داده اند مانند سامانه جامع اطلاع رسانی(کدال) که شرکت موظف است اطلاعات تاثیر گذار بر روی قیمت سهام را در آن قرار دهد. کدال این اختیار را به سهامداران داده که بر اساس آخرین اطلاعات شرکت بتوانند تصمیم به خرید یا فروش سهام یک شرکت کنند، حال اگر اطلاعات یک نماد قبل از نشر در سامانه کدال در اختیار برخی از افراد قرار بگیرد و آنها بر اساس این رانت زودتر از سهامداران اقدام به خرید یا فروش سهم کنند، حقوق سهامداران دیگر از بین می‌رود.
این اتفاق در بازار سهام بارها رخ داده که تعداد معاملات یک سهم در بازه زمانی کوتاه بدون هیچ اطلاعات جدیدی افزایش پیدا می‌کند، که بعد از چند روز یا یک ماه در سامانه کدال اطلاعات تاثیرگذاری از این نماد منتشر می‌شود. رانت اطلاعاتی در بیشتر کشورها جرم محسوب می‌شود و اگر کسی از آن استفاده کند به عنوان مجرم شناخته می‌شود درحالی که در ایران نه تنها جرم نیست بلکه به عنوان یک ابزار سود آور شناخته شده است.
در بازار سهام سه نوع اطلاعات اصلی هستند که سبب تغییر قیمت سهام شرکت‌ها می‌شوند، یک اطلاعات کلان کشوری که توسط مسئولان نظام ارائه می‌شود (تصمیمات دولت)، اطلاعات شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و آگاهی از رفتار سهامداران حقوقی و عمده، در نتیجه مطلع بودن از هر سه دسته اطلاعات برای سهامداران مهم است. به غیر از اطلاعات مربوط از عملکرد سهامداران عمده و حقوقی باید تصمیمات دولت در رابطه با بورس و همچنین اطلاعات شرکت، در یک زمان مشخص و به صورت یکسان برای سهامداران منتشر شود.
برخی از افراد یا گروه‌ها به خصوص حقوقی‌ها قبل از اینکه اطلاعات به صورت عمومی در اختیار تمام سهامداران قرار بگیرند با ارتباطات مختلف از آن مطلع می‌شوند که این مسئله ناشی از درز اطلاعات توسط مجموعه‌هایی است که به این اطلاعات دسترسی دارند.
در بازار سهام افرادی هم اکنون فعالیت می‌کنند که با دریافت مبلغ زیادی پول اطلاعات مهم درباره رفتار حقوقی‌ها در آینده و همچنین اطلاعات مهم شرکت را به شما می‌دهند. این دست از افراد کسانی هستند که از طریق فروش اطلاعات که ناشی از رانت اطلاعاتی است نه تحلیل بازار اقدام به درآمد زایی می‌کنند.
سوال مطرح شده این است که سهامداران خرد چگونه برای گرفتن حقوق تضعیف شده ناشی از رانت اطلاعاتی، اقدام کنند؟ یا اینکه در رابطه با رفتارهای غیر حرفه‌ای حقوقی‌ها در بالا و پایین کردن سهم‌ها که قدرت تحلیل را از بازار می‌گیرد اقدام کنند؟ یا به طور کلی سهامداران چگونه می‌توانند در قبال چنین رفتارهایی شکایت کنند؟
ابزارهایی برای بازار سرمایه در رابطه با شکایت سهامداران وجود ندارد این در حالی است که اکنون بازار سرمایه بیشترین مشترکین را در میان بازارهای دیگر دارد. در هر بازار مانند بازار کالا شما مکانی تحت عنوان اتحادیه جهت پیگیری مسائل و مشکلات مختلف تعریف شده اما بازار سهام با این گستردگی چنین مجموعه یا اتحادیه ای ندارد.
لزوم چنین مجموعه‌ای از این جهت است که ابتدا سهامداران خرد جایگاهی در بازار سرمایه پیدا کنند، دوما مکانی برای رسیدگی به مشکلات آنها وجود داشته باشد و سوما از سوء استفاده برخی از افراد از رانت اطلاعاتی جلوگیری کنند.
نمونه ای از رانت اطلاعاتی
برای درک کارکرد اتحادیه سهامداران خرد به موضوع نماد خوارزمی و خارزم می‌پردازیم. وجود افراد سود جو و به اصطلاح نوسانگیر سبب شده سهام این شرکت (با توجه به اطلاعات با ارزش شرکت) زیر قیمت خود و با اندک افزایش ارزشی معامله شود، برای سهامداران حتی تازه کار به وضوح مشخص است که با توجه به حجم سرمایه‌گذاری این شرکت قیمت هر سهم بسیار بالاتر از قیمت کنونی آن است که این موضوع سبب نارضایتی سهامداران خرد شده است(برگرفته شده از خبر منتشر شده در فارس). هم اکنون سهامداران خرد نمی‌دانند در قبال چنین رفتاری به کجا مراجعه کنند.
فرض کنید اکنون این اتحادیه شکل‌گرفته بود در نتیجه سهامداران خرد و فعالان بازار به رفتارهای مشکوک سهم که توسط نوسانگیرها در حال انجام است به این اتحادیه شکایت می‌کردند در نهایت این مجموعه موظف بود در این رابطه تحقیق و در صورت مشاهده اقدامات خارج از منطق بازار جلوی این موضوع را بگیرد. تجربه تشکیل اتحادیه را می‌توان در بازار کالا به خوبی مشاهده کرد که وجود چنین مراکزی هم برای مشتریان و هم صاحبان کسب و کار یک دلگرمی است. کارگزاری‌ها می‌توانند در تشکیل این مجموعه به عنوان یک زیر ساخت عمل کنند که در گزارش بعدی با استفاده از تجربه کشورهای مختلف نحوه چینش ساختار آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
نظر شما