تورم شما چقدر است؟

محمدرضا منجذب: بطور معمول و ماه به ماه (تورم نقطه به نقطه) و فصلی و سالانه عدد نرخ تورم توسط بانک مرکزی و مرکز آمار اعلام می شود. معمولا در برابر نرخ تورم اعلام شده مردم و گاه صاحبنظران و اساتید اقتصادی عکس العمل نشان می دهند و میگویند این مطابق با واقع نیست.

برای بررسی بیشتر موضوع با مثالی ساده شروع می کنیم. فرض کنید من ۱۰ واحد پول دارم که ۲ واحد آن را به کالای الف می دهم و ۳ واحد به کالای ب و نهایتا ۵ واحد صرف کالای ج می کنم. حال اگر در سال بعد کالای الف ۲۰ درصد رشد قیمت، و کالای ب ۴۰ درصد و کالای ج ۵۰ درصد رشد قیمت داشته باشد، در کل تورمی که من با آن روبرو هستم چهل و یک درصد است و  بصورت زیر محاسبه میشود:

(۲)*۲۰/+ (۳)*۴۰/+(۵)*۵۰/=۴۱

به عبارت دیگر میانگین وزنی رشد قیمت می شود تورمی که من با آن مواجه هستم. بانک مرکزی هم همین عملیات را با ۳۱۴ کالای مصرفی با  وزنی که بطور متوسط جامعه با توجه به اهمیت مصرفی به آن می دهد بصورت نقطه ای و سالانه محاسبه می کند. ضمنا بعد از طی دوره ای چند ساله مجدد وزن و اهمیت کالاها را با توجه به تغییراتی که دارند محاسبه مجدد می نماید. بدین ترتیب آپدیت شده و سال پایه جدید تعریف می شود. در اینصورت طی سالهای مختلف مسکن بیشترین وزن را دارا بوده است، چون اهمیت و وزن آن در هزینه خانوار ایرانی بیشترین بوده است.

حال اگر کسی ادعا کند تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی کمتر از تورمی هست که وی تجربه کرده است، احتمالا وی درست میگوید چرا که مثلا بجای ۳۱۴ کالای بانک مرکزی او در سالی که گذشت با ۳۰  کالا مواجه و خرید و مصرف داشته و میانگین رشد قیمتی آنها از تورم بانک مرکزی بیشتر بوده است. ممکن است این فرایند برای نفری دیگر کمتر از تورم بانک مرکزی باشد.

گاهی اوقات افراد تورم انتظاری را بجای تورم تلقی می کنند و میگویند تورم اعلامی غلط است. تورم انتظاری عبارتست از تلقی مردم از تورمی که طی یک سال آینده اتفاق خواهد افتاد. اگر از ۸۴  میلیون ایرانی پرسیده شود تورم طی یکسال آینده چقدر است و سپس میانگین آن محاسبه شود تورم انتظاری بدست می آید که مربوط به آینده است. در صورتی که تورم مربوط به گذشته است.

در شرایط کنونی چون تورم انتظاری در ایران بیشتر از تورم است، لذا این موضوع موجب شده که مردم برای جبران تورم، تقاضای خود را در بازارهای مختلف افزایش دهند که این خود تورم زا است.

یکی از سیاستهای مناسب ضد تورمی از سوی سیاستگذار می تواند مدیریت صحیح و علمی انتظارات تورمی جامعه باشد.

جمع بندی: تورم محاسباتی بانک مرکزی میانگین وزنی رشد قیمت ۳۱۴  قلم مصرفی جامعه در یک سال است. این مطابق استاندارد آماری و علمی هست. اگر کسانی در محاسبه تورم تشکیک می نمایند بدلیل تغییر در اقلام مزبور و یا تغییر در وزنهای هر یک و یا هر دو است. والا آنها هم میانگین وزنی اقلام مورد نظر خود  را در یک سال ملاک محاسبه تورم قرار می دهند (همان روش).