پشت پرده رقابت بزرگ برای کشف واکسن کرونا؛ آمریکا، انگلیس، اتحادیه اروپا یا گزینه چهارم؟!

تهمینه غمخوار؛ بازار: مدتهاست که رقابت جهانی در رابطه با ساخت واکسن و درمانهای موثر بیماری ناشی از ویروس کرونا در حال رشد است.

کمتر از یک ماه پیش، رویترز گزارشی را مبنی بر امضای اولیه برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا از جمله آلمان، فرانسه، ایتالیا و هلند با شرکت داروسازی آسترازنکا در جهت تولید بیش از ۳۰۰ میلیون دوز از واکسن کرونا خبر داد.  

بر اساس این گزارش، وزارت بهداشت آلمان در همان روز اعلام کرد که تمامی کشورهای اتحادیه اروپا می‌توانند در این برنامه مشارکت داشته و هماهنگی سریع اعضای این بلوک، موجب ایجاد ارزش افزوده‌ برای شهروندان این اتحادیه طی این بحران خواهد شد. همچنین بر اساس گفته های مقامات بهداشت اروپایی،  پیش بینی می شود که این واکسن تا پایان سال جاری آماده و عرضه شود.

در این میان، انگلیس پس از برگزیت در حال ارزیابی در پیوستن به این برنامه اتحادیه اروپا به منظور کمک در ساخت واکسن بالقوه کرونا می باشد، زیرا طبق گزارش دیلی اکسپرس که از این اقدام انگلیس به عنوان مسیر برگشت برگزیت یاد می کند،  تصور می شود که مقامات بریتانیا مزایای بخشی از برنامه اتحادیه اروپا را در نظر می گیرند زیرا این بلوک قدرت خرید بیشتری برای معامله با شرکت های دارویی چند ملیتی خواهد داشت.

البته انگلیس قبلا توافق دو جانبه ای با شرکت دارویی چندملیتی AstraZeneca، مستقر در کمبریج انجام داد اما نگرانیهایی وجود دارد که برخی واکسن های اولیه ممکن است موثر نباشند و انگلیس این حق را دارد که در بودجه ۲۰۲۰ اتحادیه اروپا درگیر تمام پروژه ها باشد.

از طرفی مقامات اتحادیه اروپا امیدوارند تا انگلیس به رویکرد مشترک اتحادیه اروپا که با استراتژی واکسن ایجاد شده است بپوندد و از نظر آنها بحث و گفتگو با جانسون ادامه دارد.

در همین راستا خبرنگار بازار گفتگویی را با دکتر حنیف غفاری،  کارشناس مسائل بین الملل و دکترای روابط بین الملل در حوزه مسائل سوئد و نروژ را در رابطه با تصمیم انگلیس برای پیوستن به این طرح با توجه به زمانی که تا ماه دسامبر یعنی آخرین زمان مذاکرات برگزیت باقی مانده، ترتیب داده که در ادامه مرور می کنیم:

* بسیاری از مقامات بهداشت اروپایی بر این باورند که اتحادیه اروپا پیش از امریکا به تولید واکسن ضد کرونا دست پیدا خواهد کرد و رقابت سختی با امریکا در این زمینه وجود دارد. از طرفی، امریکا تنها به فکر نجات کشورش از این مهلکه می باشد، حال آنکه اروپا در تلاش است تا از طریق فرایندی عادلانه و شفاف بتواند امکان دستیابی همگان را به این واکسن تضمین کند. دولت ترامپ چه رویکردی را در رسیدن به موفقیت در تهیه واکسن و تسلط انحصاری در نظر گرفته است؟  

از زمانی که ویروس کرونا و کووید_ ۱۹ شیوع پیدا کرد، ما شاهد بودیم که شرکتهای چندملیتی به صورت خاص در امریکا و اروپا پروسه ساخت دارو و سپس ساخت واکسن را آغاز کردند و این مسئله مدتهاست که آغاز شده و ادامه دار می باشد. پس از ورود یک ماه از شیوع ویروس کرونا برخی از شرکتهای اروپایی از جمله شرکتی که در کشور آلمان، وارد مراحل آزمایشی داروها و بعد از آن مراحل کامل تحقیقاتی ساخت واکسن شدند،  پیشنهادهایی را از سوی دولت امریکا دریافت کرده و دلالانی که به دولت ترامپ وابسته بودند، به آنها پیشنهاد پیش خرید کلیه محصولات دارویی خود و واکسن آنها را در قبال کرونا مطرح کردند.

هم اینک هم ماجرا این است که دهها شرکت دارویی در سکوت و بدون جنجال رسانه ای در امریکا، اروپا و حتی استرالیا در حال طرح بحث ساخت واکسن هستند، منتها فشاری که امریکا بر روی این شرکتها دارد، این است که کلیه محصولاتشان را به صورت پیش خرید از آنها خریداری کنند و آنها نیز تمامی محصولات را پیش فروش کرده و متعهد شوند که توزیع این ساختار یا در حقیقت داروها و واکسنها در انحصار کامل دولت امریکا باشد.

کشورهای اروپایی در مواجه با این مسئله بحث نظارت بر شرکتهای داروسازی خود را تقویت کردند از جمله کشور فرانسه که این اقدام را نسبت به سایر کشورهای اروپایی انجام داد زیرا چندین شرکت داروسازی در خود کشور فرانسه وجود دارد و نکته قابل توجه این است که رقابت موجود میان امریکا و اروپا در رابطه با این موضوع، در خصوص دسترسی به واکسن و حق انحصار توزیع و پخش آن در بازارهای بین المللی پس از کشف واکسن می باشد.

(در واقع این نوع انزواطلبی ترامپ و این مسئله که تنها توزیع ساختاری دارو و واکسن ضد کرونا در انحصار کامل دولت امریکا باشد، مدتهاست که افکار عمومی را متوجه این موضوع کرده که امریکا از تسلط کافی علمی و فناوری در این تهیه واکسن برخوردار است یا به دنبال تسلط انحصاری و عدم اشتراک با دیگر کشورها می باشد)

*  با توجه به این مسئله که تا برگزیت کامل چند ماهی زمان مانده است. بوریس جانسون چه رویکردی در پیوستن به رویکرد مشترک اتحادیه اروپا در ساخت واکسن در نظر گرفته است؟ آیا نخست وزیری انگلیس در پی خروج کامل و بی اعتنایی به خواسته های مقامات اروپایی در این زمینه می باشد؟

در این معامله، میان احزاب مختلف انگلیسی از جمله برخی از اعضای حزب محافظه کار که حزب خود بوریس جانسون نخست وزیر است، اختلاف نظر وجود دارد. حتی برخی از اعضای حزب محافظه کار معتقدند که  انگلیس باید با رویکرد جمعی اتحادیه اروپا همراه شود و استدلالشان این است که اتحادیه اروپا مجموعه ای از ۲۷ عضو است (در حقیقت ۲۸ عضو بوده که با خروج انگلیس یک عضو کم شده) که اولا شرکتهای دارویی منحصر در خاک آنها می باشد و سپس اینکه معامله و قدرت چانه زنی با شرکتهای چند ملیتی را در دیگر قاره های دنیا را در تهیه واکسن دارند.

اما نکته قابل توجه این است که شخص بوریس جانسون این چنین نظری ندارد. او در فکر آن است که خطوط خود و اتحادیه اروپا را مجددا پررنگتر نماید، یعنی فاصله ایجاد شده پس از برگزیت را تکمیل کند و در این معادله بیشتر در کنار امریکا قرار گیرد تا اتحادیه اروپا و به سیاست جمعی بازیگران اتحادیه اروپا تن ندهد.

حزب کارگر، حزب لیبرال دموکرات و برخی از احزاب کوچک انگلیس با رویکرد جانسون در نپوستن به طرح مشترک اتحادیه اروپا در ساخت واکسن مخالفند و این مسئله می تواند به یک بحران عمیق در انگلیس تبدیل شود 

به هر حال نباید فراموش کرد که هنوز برگزیت کامل به لحاظ قانونی اتفاق نیفتاده است، در واقع به لحاظ اعلامی انگلیس خارج شده اما هنوز مذاکرات برگزیت که قرار است در ماه دسامبر جمع بندی شود و این مسئله که خروج به چه صورت سخت یا نرم و همراه با توافق خواهد بود یا خیر مورد بررسی قرار نگرفته است.

بنابراین ایراد حقوقی که بر انگلیس بر سر قضیه داروها و واکسنها وارد است این مسئله می باشد که انگلیس کماکان ملزم به تبعیت از سیاستهای جمعی اروپا می باشد، منتها دولت بوریس جانسون چنین نظری را ندارد و اعتقادش این است که باید بازی جداگانه ای از اتحادیه اروپا صورت گیرد که در حقیقت این مسئله به یک چالش تبدیل شده و فضای سیاسی انگلیس را در آینده نزدیک درگیر خواهد کرد،

هدف جانسون پررنگ تر کردن خطوط خود و اتحادیه اروپا می باشد، یعنی فاصله ایجاد شده پس از برگزیت را تکمیل کند و در معادله ساخت واکسن بیشتر در کنار امریکا قرار گیرد تا اتحادیه اروپا.

 حزب کارگر و حزب لیبرال دموکرات و برخی از احزاب کوچک انگلیس با این رویکرد که جانسون در نظر گرفته مخالفند و این مسئله می تواند به یک بحران عمیق در انگلیس تبدیل شود.