تهمینه غمخوار؛ گروه بین الملل: به تازگی یک سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرده که واشنگتن به گفت‌وگوهای دیپلماتیک با اسلام‌آباد درباره احداث خط لوله گاز ایران-پاکستان ادامه می‌هد، در حالی که کمک به پاکستان برای حل بحران کمبود انرژی یک اولویت برای ایالات متحده است. بیانیه وزارت امور خارجه آمریکا یک روز پس از دریافت چراغ سبز از سوی کابینه موقت پاکستان در رابطه با این پروژه منتشر شده است.
این پروژه از سال ۲۰۱۴ با تاخیر مواجه شد. ایران در ژانویه، سومین اخطاریه را به اسلام آباد ابلاغ کرد و از قصد خود برای مراجعه به دادگاه داوری بین المللی به دلیل عدم ساخت این خط لوله به عنوان بخشی از پروژه خط لوله گاز ایران و پاکستان خبر داد. بر همین اساس، پس از حدود یک دهه تاخیر، کمیته امور انرژی کابینه موقت پاکستان هفته گذشته روی فاز اول خط لوله گاز ایران و پاکستان را برای تقویت امنیت انرژی این کشور به تصویب رساند.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع خط لوله ایران و پاکستان، خبرنگار بازار گفتگویی با «اسماعیل باقری» کارشناس مسائل پاکستان و افغانستان در رابطه با این موضوع انجام داده که در ادامه می خوانیم.
* یک سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرده که واشنگتن به گفت‌وگوهای دیپلماتیک با اسلام‌آباد درباره احداث خط لوله گاز ایران-پاکستان ادامه می‌هد، در حالی که کمک به بحران انرژی در پاکستان برای این کشور یک اولویت است. با توجه به اینکه یک سر این خط لوله پاکستان و طرف دیگر ایران است، هدف امریکا از طرح این موضوع چیست؟ ارزیابی شما از این مسئله با توجه به نفوذ کشورهای دیگر و بازی‌های داخلی پاکستان چیست؟
قبل از هر چیز باید گفت همانطور که از نام خط لوله صلح پیدا است، علاوه بر انتقال نفت و گاز ایران به پاکستان و سپس هند، این پروژه به دنبال آن بود تا با ایجاد و توسعه همکاری‌های اقتصادی(کریدور انرژی غرب به شرق)، آغازی برای حل برخی از اختلافات سیاسی به ویژه میان هند و پاکستان باشد. اما آمریکایی‌ها برخلاف سیاست اعلامی، همواره تلاش کرده‌اند تا روابط پاکستان با هند و حتی پاکستان با ایران، از یک سطح محدودی، فراتر نرفته و با ایجاد اختلال در روابط کشورهای همسایه جنوب آسیا، منافع خود را دنبال کنند.
در چنین وضعیتی ظرفیت‌های همکاری سیاسی و اقتصادی هند و پاکستان و سپس پاکستان با ایران فعال نمی شود و این موضوع بیشتر به نفع آمریکا تمام می‌شود تا پاکستان یا هند. افزون بر این، این مساله در مورد ایران نیز بیشتر صدق می‌کند. اظهارات اخیر سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در خصوص گفت‌وگوهای دیپلماتیک با پاکستان در خصوص خط لوله گاز در همین راستا است تا بار دیگر پاکستان را تحت فشار قرار دهد.
اما به دلیل آنکه جزئیات این گفتگوها روشن نیست، این احتمال وجود دارد که گفتگوها درباره پیامدهای عدم اجرایی شدن توافق در مورد خط لوله گاز از سوی پاکستان(به خصوص بحث جریمه ۱۸ میلیارد دلاری)، مورد بحث و بررسی قرار گرفته باشد. از طرف یگر، پاکستان مدعی است، تحریم‌های آمریکا مانع اصلی اجرایی شدن خط لوله صلح بوده و در صورت جریمه شدن پاکستان، آمریکا نیز باید جوابگو باشد.
* کمیته امور انرژی کابینه موقت پاکستان هفته گذشته کار روی فاز اول خط لوله گاز ایران و پاکستان را برای تقویت امنیت انرژی این کشور به تصویب رساند. آیا از دیدگاه شما تحقق این خط لوله پس از سالها توقف امکان پذیر است؟
بدون شک پاکستان به دلیل مشکلات اقتصادی به خصوص در حوزه انرژی و با توجه به جریمه ۱۸ میلیارد دلاری مراجع مربوطه، تلاش کرده تا دست‌کم فاز اول این خط لوله را تا بندر گوادر در جنوب غرب پاکستان، اجرایی کند. در همین باره مقامات پاکستان گفته‌اند، طی برنامه طرح شده، خط لوله ۸۰ کیلومتری گوادر را به پروژه خط گاز ایران_پاکستان متصل کرده و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
ایران پیش از این مهلت ۱۸۰ روزه‌ای را تا شهریور ۱۴۰۳ به پاکستان داده است تا جریمه تعیین شده از سوی دادگاه رسیدگی به این مساله، شامل حال دولت پاکستان نشود. اما، اگر مقامات اسلام آباد پاسخ مثبتی به مهلت و فرصتی که ایران داده، ندهند، تهران با استفاده از حکمیت بین‌المللی مستقر در پاریس به دنبال جریمه ۱۸ میلیارد دلاری خواهد بود.
ایران اعلام کرده است در صورت درخواست از سوی پاکستان، خواهان کمک به امتداد خط لوله تا بندر گوادر است، در حالی که ارائه تخصص حقوقی و فنی خود را نیز به پاکستان پیشنهاد داده تا پیش از پایان مهلت ۱۸۰ روزه به طور مشترک یک استراتژی برد_برد را تدوین کنند تا از ضرر مالی به پاکستان جلوگیری شود
با این حال، ایران اعلام کرده است در صورت درخواست از سوی پاکستان، خواهان کمک به امتداد خط لوله تا بندر گوادر است، در حالی که ارائه تخصص حقوقی و فنی خود را نیز به پاکستان پیشنهاد داده تا پیش از پایان مهلت ۱۸۰ روزه به طور مشترک یک استراتژی برد_برد را تدوین کنند تا از ضرر مالی به پاکستان جلوگیری شود.
* ایران در ژانویه، سومین اخطاریه را به اسلام آباد ابلاغ کرد و از قصد خود برای مراجعه به دادگاه داوری بین المللی به دلیل عدم ساخت این خط لوله به عنوان بخشی از پروژه خط لوله گاز ایران و پاکستان خبر داد. از طرفی پاکستان استدلال می‌کند به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه ایران نمی‌تواند این پروژه را در خاک خود اجرا کند، اما مقامات تهران هرگز این دیدگاه را نپذیرفتند و می‌گویند تحریم‌های آمریکا، دلیل موجهی نیست. دیدگاه و نظر شما در این باره چیست؟
متاسفانه پاکستان بدون توجه به منافع ملی و اصل استقلال در سیاست خارجی خود، همواره به بهانه تحریم‌های آمریکا حاضر به اجرایی کردن توافقات خط لوله گاز نشده و این مساله به موضوعات دیگری نیز مربوط است که عمده‌ترین مساله دریافت کمک‌های اقتصادی و مالی سالانه از آمریکا و سپس دریافت انرژی ارزان و وام‌های دیگر از کشورهای عربی به ویژه عربستان سعودی است. اما در حوزه روابط خارجی، اصل اساسی اعتماد دو کشور به یکدیگر و بدون لحاظ کردن متغیرهای ثالث است.
برخلاف حسن اعتماد ایران و اعطای تسهیلات متعدد و سرمایه‌گذاری میلیاردی در احداث خط لوله تا مرز پاکستان، کشور همسایه شرقی بی‌توجه به این موضوع بوده و همچنان ملاحظات آمریکا و سایر بازیگران را در نظر گرفته است
برخلاف حسن اعتماد ایران و اعطای تسهیلات متعدد و سرمایه‌گذاری میلیاردی در احداث خط لوله تا مرز پاکستان، کشور همسایه شرقی بی‌توجه به این موضوع بوده و همچنان ملاحظات آمریکا و سایر بازیگران را در نظر گرفته است. در همین راستا، ما امیدواریم که اسلام‌آباد توصیه‌های ایران را نیز مدنظر قرار دهد. البته سفر وزیر انرژی پاکستان به تهران در آبان ماه سال‌جاری و دیدار و گفتگو با وزیر نفت و وزیر امور خارجه ایران پیرامون آخرین تحولات مرتبط با طرح خط لوله انتقال گاز موسوم به خط لوله صلح، نشان داد که حاکمیت پاکستان توجه بیشتری به خط لوله صلح نسبت به قبل دارد.
* تحقق این خط لوله تا چه اندازه در توسعه مناسبات ایران و پاکستان موثر است؟
ما بر این باوریم که تکمیل این پروژه در راستای منافع و مصالح ملی دو کشور است. بدون شک با اجرایی شدن توافق‌های دوجانبه میان ایران و پاکستان، همکاری‌های اقتصادی و مبادلات تجاری و حتی همکاری‌های سیاسی در برخی حوزه‌ها ارتقا خواهد یافت. اما، همچنان که در سوال اول عنون شد، برخی از قدرت‌های فرامنطقه‌ای به ویژه آمریکا برای ایجاد اختلال در روابط کشورهای منطقه، تلاش می‌کنند تا روابط کشورها از یک سطح معینی فراتر نرود، در حالی که ظرفیت‌های فراوانی در حوزه‌های اقتصادی، تجاری، انرژی و بخش کشاورزی وجود دارد که در صورت فعال شدن سطح مبادلات به چندین برابر افزایش پیدا می‌کند.
تقویت همکاری‌ها و تعاملات دوجانبه و منطقه‌ای با استفاده از فرصت‌ها و زمینه‌های موجود و تبادل ظرفیت‌های متقابل قابل تحقق است و اجرایی شدن خط لوله صلح، می‌تواند آغاز این راه باشد
تقویت همکاری‌ها و تعاملات دوجانبه و منطقه‌ای با استفاده از فرصت‌ها و زمینه‌های موجود و تبادل ظرفیت‌های متقابل قابل تحقق است و اجرایی شدن خط لوله صلح، می‌تواند آغاز این راه باشد. هرچند دیر اجرا شدن این خط لوله، خسارات زیادی به ایران زده است، اما با تکمیل شدن خط لوله گاز، می‌توان به رونق گرفتن مبادلات اقتصادی امیدوار بود.
نظر شما