بازار؛ گروه بین الملل: ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران به منظور انجام دیدار رسمی دوجانبه و نیز شرکت در هفتمین نشست مجمع سران کشورهای صادرکننده گاز (GECF) بامداد شنبه عازم الجزیره پایتخت الجزایر خواهد شد که این اقدام با توجه به عزم دو کشور برای شکوفایی مجدد تعاملات اقتصادی اقدامی درخور توجه است.
سفر رسمی آیت الله رئیسی چهارمین سفر روسای جمهوری اسلامی ایران به الجزایر است که با فاصله‌ای حدودا ۱۴ ساله پس از سفر سال ۱۳۸۹ رئیس دولت دهم انجام می‌شود. ایران و الجزایر از دهه های قبل مناسبات دوجانبه را بر اساس مودت و احترام متقابل ایجاد کرده بودند و در بسیاری از مسائل سیاسی منطقه ای و بین المللی از همگرایی برخوردار بوده و هستند. پس از استقلال الجزایر از فرانسه در سال ۱۳۴۱ شمسی، ایران استقلال این کشور را به رسمیت شناخت و از مهرماه ۱۳۴۳ اقدام به تاسیس نمایندگی و اعزام سفیر به این کشور کرد. الجزایر نیز در سال ۱۳۴۵ سفیر اکرودیته خود را راهی تهران کرد.
الجزایر درسال ۱۹۷۵میلادی (۱۳۵۴ شمسی ) بانی و میزبان امضای قرارداد مشهور 'الجزایر' میان نمایندگان ایران و معاون رئیس جمهوری وقت عراق بود و براساس این توافقنامه، تا حدودی اختلافات مرزی ایران و عراق حل شد.
با وقوع انقلاب اسلامی در ایران روابط دو کشور بیش از پیش به گرمی گرایید، در این حال خروج ایران از صف کشورهای بلوک غرب عاملی برای بهبود رابطه با کشورهای فعال در جنبش عدم تعهد همچون الجزایر شد و دیدگاه‌های مشترک دو طرف در خصوص مسایلی چون فلسطین آن ها را بیش از پیش به یکدیگر نزدیک کرد.
در مساله جاسوسی کارکنان سفارت آمریکا در تهران و ماجرای گروگان های آمریکایی نیز ایران پیشنهاد الجزایر برای میانجی‌گری و حل اختلاف را پذیرفت و دولت الجزیره اقدامات میانجی‌گرایانه خود را آغاز کرد که به انتشار بیانیه الجزایر در ۲۹ دی ۱۳۵۹ انجامید. البته در برخی برهه های زمانی روابط دو کشور رو به تیرگی رفته است و به عوان مثال در سال‌های پایانی دهه ۶۰ به‌دلیل مسائل داخلی در الجزایر و متهم شدن ایران به دخالت در امور داخلی الجزایر، سطح روابط سیاسی و دیپلماتیک و بعد از آن سطح روابط در همه زمینه‌ها بین ۲ کشور کاهش‌یافت و خاموشی روابط آغاز شد.
این امر در حالی صورت می‌گرفت که انتخابات سراسری شهرداری که در سال ۱۹۹۰ در الجزایر برگزار شد و عدم‌قبول پیروزی اسلامگرایان را درپی داشت، مقامات الجزایر برای توجیه رفتار غیرقانونی خود، ایران را به حمایت غیرقانونی از گروه‌های اسلامی الجزایر و ارتباط با آنها متهم و به‌طور یکجانبه روابط دیپلماتیک را قطع کردند و سطح روابط به کاردار کاهش یافت و در سال ۱۳۷۱ رابطه ۲ کشور به‌طور کامل قطع شد.
اما دیدار روسای جمهور ایران و الجزایر در اجلاس هزاره سازمان ملل متحد در سال ۱۳۷۹ش، منجر به از سرگیری روابط دیرینه ۲ کشور در سطح بالای دیپلماتیک شد و روابط ۲ کشور وارد دورانی جدید شد و همچنین سفرهایی از سوی مقامات ۲ کشور به کشورهای یکدیگر انجام گرفت؛ در این بین هرچند روابط سیاسی بین ۲کشور به‌حالت عادی درآمد اما روابط اقتصادی همچنان کم‌دامنه دنبال شد.
روابط طلایی میان دو کشور در دوران عبدالعزیز بوتفلیقه، رئیس جمهوری فقید این کشور (۱۹۹۹-۲۰۱۹) و دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری پیشین ایران(۱۳۹۲-۱۳۸۴) بوده است که سفرهای مکرر مقامات دو کشور را در پی داشته است.
ایران و الجزایر از پتانسیل‌های گوناگونی برای گسترش و ارتقای روابط برخوردارند که می‌توان به حضور مشترک دو کشور در سازمان‌ها و مجامع جهانی مثل گروه ۷۷،اوپک، عدم تعهد، سازمان کنفرانس اسلامی و سازمان کشورهای صادرکننده گاز اشاره کرد
آنچه مشخص است ۲ کشور از پتانسیل‌های گوناگونی برای گسترش و ارتقای روابط برخوردارند که می‌توان به حضور مشترک ایران و الجزایر در سازمان‌ها و مجامع جهانی مثل گروه ۷۷،اوپک، عدم تعهد، سازمان کنفرانس اسلامی و سازمان کشورهای صادرکننده گاز اشاره کرد.
مخالفت الجزایر با اعطای کرسی سوریه در اتحادیه عرب به معارضان در این کشور و مخالفت آن با دخالت نظامی خارجی در دمشق و تروریستی خواندن حزب الله لبنان و حماس نیز این کشور را به ایران نزدیک تر کرده است. الجزایر همچنین مخالف راه حل نظامی در یمن بوده است.
اما متغیر مهم در روابط ایران و الجزایر، موضوع مراکش است. می‌توان گفت که روابط ایران با مراکش رو به وخامت گذاشته است که از سال ۲۰۰۹ آغاز شد. پس از احیای روابط، رباط بار دیگر در سال ۲۰۱۸ و پس از متهم کردن تهران به اعزام اعضای حزب الله لبنان برای آموزش جبهه پولیساریو که خواستار جدایی صحرای غربی از مراکش است، روابط خود را با تهران قطع کرد. ادعاهای مراکش به نقش ادعایی ایران در صحرای غربب برمی گردد.، ناصر بوریطه، وزیر امور خارجه مراکش در کمیته روابط عمومی آمریکایی-صهیونیستی (آیپک) گفت: جمهوری اسلامی ایران امنیت منطقه و مراکش را تهدید می‌کند و باید برای بازدارندگی آن هماهنگی بین متحدان وجود داشته باشد.
امضای توافقنامه عادی سازی بین مراکش و اسرائیل نیز خشم تهران را افزایش داد. در حالی که رباط، اسرائیل اشغالی را متحد استراتژیک مهمی می‌داند، ایران و الجزایر هر دو آن را اشغالگر و جنایتکار محسوب می‌کنند. با توجه به همه این تنش‌ها، رایزنی‌ها بین الجزایر و ایران ادامه یافت و صبری بوکادوم، وزیر امور خارجه سابق الجزایر با محمد جواد ظریف، همتای ایرانی خود برای گفتگو در مورد روابط دوجانبه و مسائل منطقه‌ای گفتگو کرد. بر این اساس، ایران که روابطش با مراکش قطع شده در تلاش بوده تا از نزدیکی خود با الجزایر استفاده کند.
همگرایی قابل توجه سیاسی و روابط تجاری اندک تهران و الجزایر
اما متاسفانه به رغم روابط سیاسی دوستانه میان دو کشور، حجم روابط تجاری میان تهران و الجزیره چندان چشم گیر نبوده است. ایران در ماه می ۲۰۰۶ نخستین نمایشگاه تجاری و صنعتی خود را در الجزایر بر پا کرد.
نخستین دور کمیته اقتصادی مشترک دو کشور در ژانویه ۲۰۰۳ در الجزایر برگزار شد. این کمیته اقتصادی مشترک به بحث درخصوص همکاری های دو کشور درعرصه آموزش عالی، صنایع کوچک،مسائل مالی و همچنین بهداشت دام و طیور،همکاری قضایی و توسعه فعالیت های اقتصادی در مناطق صنعتی و سرمایه گذاری مشترک در بخش پتروشیمی می پردازد و تاکنون ۷ دور آن برگزار شده است.
البته بر اساس آمار برخی شرکت های ایرانی در الجزایر در حوزه های مربوط به انرژی، عمران و ساخت و ساز مشغول فعالیت هستند و شرکت ایرانی مپنا از جمله شرکت های فعال در پروژه های این کشور بوده است. الجزایر چندین مگاپروژه برای توسعه نیروگاهی و تولید برق و وارد کردن چند نیروگاه جدید به مدار تا سال ۲۰۲۵ دارد و در خصوص انرژی های تجدید پذیر و استفاده از انرژی بادی و خورشیدی نیز سرمایه گذاری کلانی انجام می دهد و با توجه به دانش فنی و توانمندی و تجربه های ارزشمند شرکت های ایرانی در پروژه های مرتبط با انرژی فرصت های همکاری قابل ملاحظه ای برای دو طرف وجود دارد.
الجزایر با توجه به موقعیت استراتژیک خود درگاه بسیار خوب و مناسبی برای ورود به بازار قاره آفریقا است و از سوی دیگر ایران نیز گذرگاه اصلی خاورمیانه٬ آسیای مرکزی ٬ قفقاز و شبه قاره هند است. همچنین همجواری الجزایر با کشورهایی چون موریتانی، لیبی و نیجر که روابط نسبتا ملایمی با ایران دارند و بازاری مناسب و بزرگ برای کالاهای ایرانی به شمار می روند نیز امتیازی قابل توجه است
افزون بر این، الجزایر با توجه به موقعیت استراتژیک خود درگاه بسیار خوب و مناسبی برای ورود به بازار قاره آفریقا است و از سوی دیگر ایران نیز گذرگاه اصلی خاورمیانه٬ آسیای مرکزی ٬ قفقاز و شبه قاره هند است. همچنین همجواری الجزایر با کشورهایی چون موریتانی، لیبی و نیجر که روابط نسبتا ملایمی با ایران دارند و بازاری مناسب و بزرگ برای کالاهای ایرانی به شمار می روند نیز امتیازی قابل توجه است.
صادرات غیرنفتی جمهوری اسلامی ایران به الجزایر در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۵ میلیون دلار بوده است. این رقم در سال ۱۳۹۹ با یک رشد چشمگیر به بیش از ۱۲۳ میلیون دلار و در سال ۱۴۰۰ به بیش از ۶۷ میلیون دلار رسیده بود. از لحاظ کالایی بخش اعظم این جهش صادراتی را محصولات فولادی و آهن تشکیل می‌دهد. بیشترین میزان صادرات ایران به الجزایر طی ۱۴ سال گذشته مربوط به سال ۹۹ می باشد.
شایان ذکر است در سال ۱۳۹۹ بیش از ۱۱۳ میلیون دلار از صادرات ایران به الجزایر را انواع فولاد، آهن و شمش فولاد تشکیل داد. طی دو دهه اخیر محصولاتی به صورت سنتی همانند خشکبار (کشمش و پسته) از ایران به الجزایر صادر شده است اما این کالاها مصارف کمی دارند و ظرفیت افزایش قابل توجه صادرات از لحاظ ارزشی را ندارند. یکی از اقلام مهمی‌که می‌تواند در افزایش صادرات ایران نقش داشته باشد انواع فولاد است.
به گفته برخی از کارشناسان، با رفع برخی از موانع تجاری پیش روی فعالان اقتصادی تهران و الجزیره از جمله موانع بانکی و حمل‌ونقل در کوتاه‌مدت می‌توان حجم مبادلات را به بیش از ۵۰۰ میلیون دلار و با برنامه‌ریزی‌های منسجم در درازمدت به بیش از دو میلیارد دلار رساند
به گفته برخی از کارشناسان، با رفع برخی از موانع تجاری پیش روی فعالان اقتصادی دو کشور از جمله موانع بانکی و حمل‌ونقل در کوتاه‌مدت می‌توان حجم مبادلات را به بیش از ۵۰۰ میلیون دلار و با برنامه‌ریزی‌های منسجم در درازمدت به بیش از دو میلیارد دلار رساند. این در حالی است که صادرات ترکیه به الجزایر در سال ۲۰۲۱ حدود ۱ میلیارد دلار و در سال ۲۰۲۲ حدود ۲ میلیارد دلار بوده که بخش عمده آن را محصولات پتروشیمی، ماشین آلات، موتور و قطعات آن، طلا و جواهر و مواد غذایی تشکیل می دهد. در سال ۲۰۱۸، توافق سرمایه گذاری یک میلیارد دلاری شرکت ملی انرژی الجزایر «سوناتراک» با شرکت های معتبر «رنسانس» و «بایگان» ترکیه انجام شد. بر این اساس، مواد خام این کارخانه که قرار است ۴۵۰ هزار تن در سال پلی‌پروپیلن تولید کند، از الجزایر تامین می شود. رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه، الجزایر را بزرگترین شریک تجاری آنکارا در قاره آفریقا می داند. این در حالی است که ایران با خودکفایی تقریبا صددرصدی در حوزه پتروشیمی می تواند از طریق سرمایه گذاری و ارسال خدمات فنی-مهندسی حوزه علاوه بر بازارسازی برای نفت خود می تواند نسبت به ارزآوری در دوره تحریم ها نیز اقدامات موثری صورت دهد.
نتیجه
حمایت ایران از الجزایر به ویژه در موضوع مراکش و با توجه به مواضع یکسان تهران و الجزیره نسبت به موضوع فلسطین و اسرائیل متضمن منافع دیپلماتیک دو کشور است. هم چنین ایران یک بازیگر مهم منطقه‌ای با وزن سیاسی سنگین تلقی می‌شود و روابط آن با الجزایر بر اساس برابری منافع در چارچوب معادله «برنده-برنده» برای هر دو طرف بنا شده است.
اما علی رغم برخی چالش ها و اختلافات نظر میان دو کشور، ایران و الجزایر از پتانسیل های گسترده ای برای توسعه روابط اقتصادی برخوردار هستند که مهم ترین آن ها حوزه های مربوط به نفت و فولاد است که ایران با دست بالای خود در این حوزه ها می تواند علاوه بر صدور دانش فنی به این کشور، بازارهای همسایه الجزایر همچون لیبی را که از نعمت نفت نیز برخوردار هستند تبدیل به مشتری دایمی برای خدمات حوزه انرژی خود کند.
نظر شما