مجارستان، مجرای توسعه تجارت ایران با اروپا؛ لزوم اهتمام تهران در تامین امنیت انرژی بوداپست

بازار؛ گروه بین الملل: واقعیت این است که ذخایر زیرزمینی، نیروی انسانی و موقعیت جفرافیایی ویژه ایران همواره سبب شده تا کشورهای حوزه بالکان نگاه ویژه ای به تعاملات اقتصادی با ایران داشته باشند. هم چنین ایران به عنوان دروازه مشترک به غرب آسیا و شمال آفریقا برای این کشورها به شمار می آید و متقابلا کشورهای حوزه بالکان (صربستان، بوسنی، اسلواکی، مجارستان، بلغارستان، کرواسی، اسلوونی و رومانی) می توانند فرصت های تجارت ایران با قاره سبز را افزایش دهند.

اما طی چند سال اخیر یکی از عدم توفیق ایران در توسعه همه جانبه تعاملات اقتصادی با کشورهای این حوزه فقدان نقشه راه منسجم و پیوسته برای بهره برداری حداکثری از ظرفیت اقتصادی این کشورها و ترس کشورهای این پهنه جغرافیایی از مجازات های آمریکا بوده است. این در حالی است که شماری از تولیدات و خدمات فنی-مهندسی ایران خصوصا در حوزه های برق، نیروگاه و غیره از استانداردهای مدنظر در اروپا برخوردار است، اما علاوه بر تحریم ها موانعی چون سختی های دریافت ویزا، عدم اعطای تسهیلات به سرمایه گذاران، دیوانسالاری گسترده و ... همگی از چالش های توسعه تعاملات اقتصادی ایران با این کشورها بوده است.

به گفته تحلیلگران اقتصادی جمعیت جوان و نیروی کار متخصص، ذخایر معدنی و طبیعی، گردشگری اکوتوریسم و سلامت و رتبه برتر ایران در تولید منگنز، فولاد، آلومینیوم و مس و تولید محصولات متنوع کشاورزی از جمله امتیازات اقتصادی ایران در توسعه تعاملات اقتصادی با این منطقه است. هم چنین تولیدات صنعتی اروپای شرقی از استانداردهای اروپا پیروی می کند و این کشورها مراکز تولید دارو، صنایع کشاورزی مکانیزه، تجهیزات پزشکی، دندانپزشکی و ریلی هستند که اطمینان خاطر را برای بازار مصرف فراهم کرده و از سوی دیگر قیمت تمام شده این محصولات از غرب اروپا کمتر است و تمامی این موارد گواهی بر تامین منافع دوجانبه ایران با کشورهای حوزه بالکان در صورت توسعه همکاری های اقتصادی است.

ایران و مجارستان مصمم به توسعه تجارت به رغم تحریم ها

به تازگی نیز حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در دیدار با وزیر امور خارجه و تجارت مجارستان پیتر سیارتو، در تهران روابط دو کشور را در مسیر درست خوانده است. هم چنین دو سند راهبردی و نقشه راه همکاری‌های کشاورزی در کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور که اخیرا در تهران برگزار شد، به امضا رسیده است. پیتر سیارتو به همراه مدیران ۱۲ شرکت ارشد مجارستان به تهران سفر کرده بود.

ایران و مجارستان هر دو رویکرد سیاست خارجی مبتنی بر شرق گرایی را دنبال می کنند و میزان همکاری های میان دو کشور طی سال های اخیر افزایش یافته است. روابط تجاری قبل از تحریم با ایران به ۳۵۰ میلیون دلار رسیده بود، اما در حال حاضر این رقم حدود ۵۵ میلیون دلار برآورد شده است و دو طرف مصمم هستند به رغم تحریم ها این رقم را افزایش دهند.

به تازگی نیز چهارمین کمسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و مجارستان در ایران برگزار شد و در این زمینه احسان خاندوزی خواستار گسترش‌ همکاری های بانکی و بیمه‌ای بین دو کشور شده است. قرار است همکاری میان دو کشور در حوزه های آب و تصفیه آب ادامه یابد.

فراز و فرود تجارت ایران و مجارستان

طی چند سال گذشته مجارستان همواره به عنوان یکی از گزینه‌های هدف ایران برای مبادلات تجاری و نیز بازاریابی محصولات صادراتی ایران مورد توجه بوده است. روابط اقتصادی دو کشور که در سال ۲۰۱۵ به رقم ۳۵ میلیون دلار رسیده بود، در سال ۲۰۱۶ و با اضافه شدن نفت به سبد واردات مجارستان از مرز ۸۰ میلیون دلار گذشت که نشان از اشتیاق دو کشور برای گسترش همکاریهای اقتصادیدارد. این میزان که در سال ۲۰۱۸به رقم تقریبی ۱۸۴ میلیون دلار رسیده بود، در سال ۲۰۱۹ با کاهش قابل توجه مواجه شد و به رقم ۴۱ میلیون دلار رسید و تراز تجاری میان دو کشور از رقم مثبت ۱۲۰میلیون دلار به نفع ایران در سال ۲۰۱۸ به رقم ۲۸ میلیون دلار به سود کشور مجارستان به ثبت رسید.

طی سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ حجم صادرات ایران به مجارستان به ترتیب. ۴.۵ میلیون دلار، ۴۸ میلیون دلار، ۲.۵ میلیون دلار، ۱۵۲ میلیون دلار و ۶ میلیون دلار بوده است و حجم واردات ایران از این کشور در بازه زمانی یاد شده به ترتیب ۲۸ میلیون دلار، ۳۰ میلیون دلار، ۵۱ میلیون دلار، ۳۱ میلیون دلار و ۳۵ میلیون دلار بوده است. شروع پاندمی‌ کرونا در همه کشورهای دنیا در اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی از یک‌سو موجب گردید تا مقررات و ضوابط جدیدی از سوی دولت‌ها به منظور پیشگیری و جلوگیری از افزایش همه‌گیری این ویروس وضع گردد که باعث ایجاد محدودیت فعالیت بنگاه‌های اقتصادی و تجاری و حمل و نقلی (اعم از جاده‌ای و هوایی و غیره) گردید.از این رو می‌توان گفت دو مولفه تحریم و پاندمی‌ کرونا در سال ۲۰۲۰ میلادی در کاهش حجم مبادلات تجاری دو کشور تأثیر داشته است. صادرات نجارستان به ایران طی این دوران ۳۰ میلیون دلار و واردات نیز رقمی حدود ۳ میلیون دلار بوده است.شایان ذکر است کل مبادلات تجاری دو کشور در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۴۸ میلیون دلار ( طبق مرجع آمار مجارستان ) بوده است.

مهم ترین کالاهای صادراتی مجارستان به ایران در طی این مدت محصولات پتروشیمی، نساجی و پوشاک، ماشین آلات و تجهیزات الکترونیکی، مواد غذایی، تجهیزات پزشکی، صنایع کاغذی و تجهیزات حمل و نقلی بوده است و ایران متقابلا فلزات پایه ، لاستیک و مواد پلاستیکی، محصولات ساختمانی، مواد غذایی، میوه و سبزیجات، محصولات شیمیایی و مواردی از این دست را به این کشور صادر کرده که از ارزش افزوده بالایی برخوردار نیستند.

پیشتازی ترکیه بر ایران در صادرات کالا و انرژی به مجارستان

این در حالی است که به عنوان مثال حجم تجارت ترکیه با مجارستان رقمی حدود ۴ میلیارد دلار است و به گفته رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه با امضای بیانیه سیاسی مشترک میان دو کشور روابط دو طرف از سطح شراکت راهبردی به سطح شراکت راهبردی تقویت شده ارتقا داده شده است.

بر اساس آمار بانک جهانی میزان صادرات ترکیه به مجارستان در سال ۲۰۲۲ رقمی حدود ۱.۶ میلیارد دلار بوده است و بوداپست نیز واردات ۲ میلیارد دلاری از ترکیه داشته است. میزان صادرات ترکیه به مجارستان در سال ۲۰۲۱ حدود ۱.۵ میلیارد دلار بوده است. اما این تمام ماجرا نیست و ترکیه حضورنسبتا گسترده ای در تامین خدمات فنی و مهندسی مجارستان دارد. به عنوان مثال، شرکت های ترکیه ای در اجرای ۵۵ پروژه به ارزش ۱.۵ میلیارد دلار در مجارستان مشارکت داشته اند. حدود ۵۰۰ شرکت ترکیه ای در مجارستان مشغول به کار هستند.

موتور سیکلت، ماشن آلات و ابزار آن ها، الیاف نساجی، پارچه و محصولات آهن و استیل مهم ترین صادرات ترکیه به مجارستان است و در مقابل ماشین آلات، مواد پلاستیکی و محصولات ارگانیک کشاورزی از بودا پست وارد می کند. مرداد ماه سال جاری نیز قرارداد صادرات سالانه ۱.۵ میلیارد متر مکعب گاز از ترکیه به مجارستان در جریان سفر "رجب طیب اردوغان" به بوداپست بین مقامات دو کشور به امضا رسید. به گزارش شبکه تلویزیونی تی. آر. تی خبر، در این قرارداد ۱۳ ساله گاز طبیعی ترکیه از طریق خط لوله ای که از کشور بلغارستان می گذرد، به مجارستان منتقل و صادر خواهد شد.

ترکیه برای تامین گاز مورد نیاز خود، به ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه وابسته است به طوری که بخش اعظم گاز ۵۰ تا ۶۰ میلیارد متر مکعبی خود را وارد می کند و امیدوار است که در کنار واردات از شرکای انرژی خود از جمله روسیه، جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران، ۲۵ تا ۳۰ درصد از نیاز انرژی روز افزون خود را تا سال ۲۰۲۶ از ذخایر گازی کشف شده در دریای سیاه تامین کند.

ترکیه پایانه انتقال گاز به اروپا را احداث کرده و با راه اندازی آن به کریدور تامین سوخت گاز در جهان تبدیل خواهد شد. ترکیه هم اکنون سوخت گاز مایع(ال. ان. جی) را از مصر، الجزایر و نیجریه و به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس خریداری می کند و بزرگترین پایانه گاز مایع (اروپا) را دارد و پروژه های متعددی از جمله «تاناپ» و «جریان ترک» را برای انتقال انرژی اجرا کرده است.

ایران با برخورداری از جایگاه چهارمین دارنده ذخایر گازی در جهان می توانست دست کم جایگاه ترکیه را در تامین بخشی از انرژی موردنیاز کشورهای اروپایی همچون مجارستان خصوصا در شرایط بحران انرژی و جنگ اوکراین داشته باشد، اما زیرساخت های نامطلوب و فقدان خط لوله ترانزیت گاز ایران به اروپا مانع بزرگی بر سر این راه است

ایران با برخورداری از جایگاه چهارمین دارنده ذخایر گازی در جهان می توانست دست کم جایگاه ترکیه را در تامین بخشی از انرژی موردنیاز کشورهای اروپایی همچون مجارستان خصوصا در شرایط بحران انرژی و جنگ اوکراین داشته باشد، اما زیرساخت های نامطلوب و فقدان خط لوله ترانزیت گاز ایران به اروپا مانع بزرگی بر سر این راه است.

مجارستان به عنوان دروازه ورود به بازارهای کشورهای حوزه اروپای مرکزی و شرقی برای تولیدکنندگان و سرمایه گذاران ایرانی مهم است و برای حفظ این بازار صادراتی مهم در شرایط تحریم اقداماتی چون امضای موافقت‌نامه‌ های تجاری دوجانبه، جستجوی مسیرهای تجاری جایگزین و مکانیسم‌هایی برای کاهش تأثیر تحریم‌ها، تسهیل تجارت کارآمد برای تسریع در روندهای گمرکی و به حداقل رساندن هزینه‌های مبادلاتی بسیار موثر خواهد بود.

هم چنین با توجه به نیاز کشورهای قاره سبز به انرژی خصوصا در شایط جنگ اوکراین لازم است ایران از طریق دیپلماسی انرژی قوی تر و تامین زیرساخت های مطلوب در این حوزه ورود کند تا بتواند با تامین انرژی کشورهای همسوتری پون مجارستان و کشورهای همسایه آن سهم خود در بازار انرژی جهانی را تاحدودی حفظ کند.