بازار گروه استان ها: بدون شک توجه به اقتصاد عشایر موجب رونق تولید و اشتغال پایدار می شود و اگر چه امسال رهبر معظم انقلاب شعار مهار تورم و رشد تولید را در دستور کار دولتمردان قرار دادند اما شرایط اقتصادی به گونه ای رقم خورده است که نه تنها تورم مهار نشده بلکه لجام آن نیز از دستان دولتمردان خارج شده به گونه ای که بر روی تمامی آحاد جامعه و حتی عشایر تاثیر خود را نشان می دهد.
به منظور واکاوی مشکلاتی که عشایر خراسان رضوی برای تولید و زندگی با آن دست و پنجه نرم می کنند با محمد حسین جعفری مدیر کل عشایر استان خراسان رضوی ساعتی را به گفت وگو نشستیم که ماحصل آن را در ذیل می خوانید:
* جمعیت فعلی دام های عشایر استان چقدر است؟
طبق آخرین بررسی های بعمل آمده توسط شبکه تعاونی های عشایری در سطح استان حدود ۷۰۲ هزار واحد دامی وجود دارد.
* در طی دو سال گذشته جمعیت دامی چقدر کاهش داشته است؟
با توجه به خشکسالی حاکم بر استان و خصوصا مراتع عشایری برآورد می شود که حدود ۲۵ درصد دام عشایر نسبت به دو سال اخیر کاهش داشته باشد.
* چه سطحی از مراتع در اختیار عشایر استان تخریب و یا دچار خشکسالی شده است؟
۲۴ درصد مراتع استان در اختیار عشایر استان قرار دارد و که با توجه به بررسی های میدانی ونظر کارشناسان عایری و هم چنین طبیعی می توان اذعان کرد صددرصد مراتع در اختیار عشایر تحت تاثیر شدید خشکسالی ها قرار گرفته است.
براساس تحلیل مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران درصد مراتع تحت تأثیر خشکسالی طی دوره ده ساله عدد بسیار نگران کننده ای است که با توجه به کاهش شدید بارندگی ها در سه سال اخیر مشکلات جدی به همراه داشته است.
* تولیدات دامی عشایر بر اثر خشکسالی های حادث شده به چه میزان کاهش یافته است؟
با توجه به وضعیت خشکسالی سال های اخیر و تاثیر آن بر نگهداری دام عشایر ، قطعاً مقدار تولیدات دامی عشایر اعم از تولیدات لبنی و بره گیری طی سنوات اخیر حدود۲۵ درصد کاهش داشته است.
* آیا این خسارت ها قابل جبران است؟
با اجرای طرح های علمی در خصوص تغذیه، مدیریت وساماندهی دام عشایر، توجه به دام مولد، اجرای طرح های اصلاحی به نژادی و به تبع آن تعلیف دام ها با تغذیه دستی به ویژه جو و کنسانتره سعی شده راندمان و بهره وری تولید را در دام های موجود بالا ببریم خصوصا در تولید وبره گیری از دام مولد با چندقلوزایی که کمک شایانی به افزایش تعداد دام می کند.
* تولیدات عشایر چند درصد نیاز استان را تامین می کند؟
مقدار تولیدات عشایر در طی سال بطور متوسط حدود ۱۲ هزار و ۸۰۰ تن گوشت قرمز یعنی حدود ۱۵ درصد تولیدات استان را تشکیل می دهد.
در تولید محصولات لبنی نیز سهم عشایر استان حدود ۱۳ هزار و ۷۴۰ تن است. هم چنین عشایر استان خراسان رضوی سالانه مقدار ۱۶ هزار و ۲۰۰ متر مربع تولید صنایع دستی دارند.
* آیا با توجه به کمبود علوفه و گرانی آن در بازار آزاد پرواربندی دام صرفه اقتصادی دارد؟
وضعیت علوفه و قیمت آن در حال حاضر به ویژه با اجرای طرح های حمایتی مانند تحویل علوفه مدت دار و اجرای طرح های تولید قراردادی وضعیت مناسب از طرفی به دلیل اینکه قیمت دام هم در بازار برای عشایر ودامدار به قیمت واقعی رسیده، لذا در حال حاضر دامداری و اجرای طرح های پرواربندی قابل قبول بوده و دارای صرفه اقتصادی است.
* برای برون رفت از بحران خشکسالی چه اقداماتی انجام شده است؟
این اداره کل با همکاری شبکه تعاونی های عشایر ی استان و بخش دام مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی از ۱۰ سال گذشته با آماده سازی زمینه علمی شدن دامداری سنتی عشایر و ایجاد امکان دامپرور شدن آنها، گام بلندی را جهت مقابله با شرایط بحرانی نظیر خشکسالی برداشته و این اقدامات همچنان ادامه دارد.
اغلب عشایر پذیرفته اند که راه برون رفت از شرایط خشکسالی اینست که خشکسالی را با توجه به شرایط اقلیمی همیشه در کنار خود بپذیرند لذا حرکت به سمت دامپروری صحیح با برنامه علمی باید پیش برود. از همین رو امور عشایری با تولید کنسانتره و برنامه تغذیه علمی، اجرای دوره های آموزشی چهره به چهره در محله های استقرار عشایر و با حضور کارشناسان به صورت میدانی سعی در پیشبرد این هدف دارد.
هم چنین از جمله مواردی که ضرورت دارد و در حال اجرا و پیگیری هستیم و نیازمند حمایت سایر دستگاه های اجری متولی دارد توجه به ساماندهی و مدیریت گله های شتر و تشکیل شرکت تعاونی شترداران عشایر استان است.
اجرای دوره ها و بازدیدهای آموزشی ترویجی در سال جاری با هدف ارتقاء بهره وری برای شترداران عشایر از جمله اقداماتی است که می تواند به اقتصاد عشایر در شرایط خشکسالی کمک شایانی کند زیرا در حال حاضر عشایر استان تعداد ۵۱۰۰ نفر شتر در اختیار دارند.
استفاده از ظرفیت شرکت پشتیبانی امور دام جهت تامین نهاده مورد نیاز عشایر نیز در قالب طرح تولید قراردادی که امسال حدود ۵۰ هزار راس در دستور کار قرار دارد یکی دیگر از اقدامات انجام شده در راستای برون رفت از این وضعیت بحرانی است.
درصورت تامین نهاده مدت دار امکان انعقاد قرارداد به صورت امانی و مشارکتی با عشایر به منظور تامین گوشت مورد نیاز مصرف کنندگان حاصل می شود کما اینکه تجربه این استان به ویژ در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ موید موضوع است.
ما در سطح استان تعداد ۱۱ شرکت تعاونی عشایری با عضویت صددرصد عشایر داریم که تقویت تشکل های عشایری از طریق اعطای تسهیلات ارزان قیمت برای تقویت آن ها در دستور کار قرار دارد.
ساخت کارخانه خوراک دام با ظرفیت تولید ۶۰ هزار تن در سال که در ابتدای سال ۱۴۰۳ به بهره برداری خواهد رسید همگی از جمله اقداماتی است که برای برون رفت از مشکلات عشایر در مرحله انجام است.
راه اندازی خط تولید خوراک دام تخمیری توسط تشکل های عشایری به منظور استفاده از ضایعات کشاورزی از اقدامات دیگر امور عشایری است.
هم چنین از طریق برگزاری دوره های آموزشی مهارتی با همکاری مرکز تحقیقات و مدیریت ترویج جهادکشاورزی استان و اجرای طرح های به نژادی دام و تغذیه علمی باعث افزایش راندمان و کاهش ضریب تبدیل در دام سبک عشایر شدیم که این طرح درحال انجام و توسعه است.
* چند درصد از راه های عشایری استان نیازمند بهسازی و بازسازی است؟
در سطح استان خراسان رضوی مسیر ایل راه های عشایر ۶ هزار کیلومتر و راه های دسترسی به محله های عشایری ۳۶۱۸ کیلومتر است که هرساله این اداره کل حداقل دو بار در سال، راه های دسترسی به محله های عشایری را مرمت و تیغ زنی می کند.
برای این بهسازی این مسیر ها چقدر بودجه نیاز داریم؟
طبق بررسی های بعمل آمده حدود ۲۸۰۰ کیلومتر از این راه ها نیازمند ،شن ریزی، ساخت ابنیه فنی، اصلاح راه است که نیاز به ۱۷۸ میلیارد تومان اعتبار دارد البته مصوباتی از محل اعتبارات سفر ریاست محترم جمهور و محرومیت زدایی داشته ایم.
* در حال حاضر به غیر از خشکسالی چه کمبود های دیگری عشایر را مورد تهدید قرار می دهد؟
عشایر باید توجه کنند که سختی های زندگی قدیم آنها در کوچ ، دامداری و تولید محصولات دامی در سخت ترین شرایط از آنها انسانهایی پر تلاش و سختکوش ساخته و در صورت بروز خشکسالی کاهش تعداد دام ویا از دست دادن دام نباید آنها را از زندگی عشایری دور کند و حاشیه نشین شهرها نماید بلکه باید با استفاده از امکانات و توان جمعی و بویژه ظرفیت امور عشایر وتعاونی های خود ، فعالیت نوینی را در دامداری و دامپروری تجربه نمایند و استقامت دوران گذشته در سختی ها را به جوانان و فرزندان خود نیز منتقل کنند
ضعف در خودباوری تشکل های عشایری و کمرنگ بودن آنها در تصمیم گیری های کلان سرمایه گذاری و اجرای طرح های تولیدی کوتاه مدت و بلند مدت و یکی دیگر از تهدید های جامعه عشایری است. متاسفانه پذیرش سبک زندگی عشایری نزد جوانان عشایر کاهش یافته و برنامه ها و سیاست های فرد محور در حوزه دام و حمایت از دام سبک دچار تغییر شده است.
سختی در پذیرش و اجرای طرح های به نژادی واصلاحی در دام توسط بخش زیادی از عشایر و تمایل به ادامه همان روش های سنتی از دیگر موارد تهدید کننده و آسیب زا در زندگی عشایر است.
در کنار این شرایط باید سخت گیری بانک ها در جذب تسهیلات توسط عشایر خصوصاً تضامین و فقر شدید مراتع را هم اضافه کرد.
* بومگردی عشایری می تواند کمک شایانی به اقتصاد عشایر داشته باشد چرا این موضوع جدی گرفته نشده است؟
ازسال ۱۴۰۲ میز تخصص گردشگری عشایر محور در این اداره کل تشکیل و نسبت به شناسایی پتانسیل های گردشگری، کویرگردی و بوم گردی عشایر وخوشه بندی متقاضیان و همچنین شناسایی عشایر علاقمند اقدام شده است. در حال حاضر متقاضیان اجرای این طرح ها از طریق تبصره ۱۸ به بانک ها معرفی می شود ولی این مهم نیازمند توجه بیشتر متولیان امر گردشگری به آموزش عشایر متقاضی و حمایت از طرح های آنان است.
نظر شما