هیفاء پردل؛ بازار: کشاورزی در ایران اسلامی به دلیل شرایط خاص و کاهش بارندگی بسیار سخت است و از سویی وسیع‌ترین بخش کشور ما را مناطق خشک و بیابانی تشکیل می‌دهد. کشاورزان و بهره‌وران در استان کوچکی مانند قم که با کمبود منابع آبی، شوری آب و اقلیم بسیار سخت و خشکی که دارد به سختی فعالیت می‌کنند اما توانسته‌اند تا حدودی در امنیت غذایی سهیم باشند.
طبق آمارها و آن چه که سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد(فائو) اعلام کرده ایران جزو هفت کشور تولید کننده مهم محصولات کشاورزی در دنیا است و به‌رغم اقلیم سخت در کشاورزی، کشورمان در ۲۲ محصول مقام اول تا دهم را دارد اما می‌توان با استفاده از فناوری‌های روز دنیا و بهره‌گیری از شرکت‌های دانش بنیان و یا به عبارتی دانش بنیان کردن محصولات کشاورزی به جای کشاورزی سنتی این جایگاه را ارتقا دهیم.
کاهش آب های زیرزمینی
شرایط خاص و اقلیمی کشور به ویژه استانی مانند قم باعث شده تا با پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی که طی سال‌های اخیر نیز تشدید شده، توأم با کاهش کیفیت این منابع اثرات منفی بر تولید، هزینه و درآمد کشاورزان داشته است و نخستین گام در کاربردی کردن طرح‌های پژوهشی، تقویت زیرساخت‌های ایستگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی به عنوان محل اتصال بدنه تحقیقات با بخش کشاورزی اهمیت دارد.
اگر در بهمن‌ماه سرما بیشتر شود محصولات کشاورزی نابود می شود
اخیراً در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی قم برای اصلاح الگوی کشت، بهره‌وری مطلوب از باغات پسته، بهره‌گیری از ضایعات پوست پسته برای تولید خوراک دام و هم‌چنین مدیریت مصرف آب با استفاده از گیاهان کم آب بر بسیاری تحقیقات صورت گرفته است و قم جزو استان‌های پیشرو در زمینه دانش بنیان کردن محصولات کشاورزی است.
با توجه به پیش‌بینی سرمای بسیار سخت که می‌تواند خسارت‌های جبران ناپذیری به بخش کشاورزی قم وارد کند، مرکز تحقیقات کشاورزی استان توانسته است با اعزام کارشناسان به مزارع مختلف، کشاورزان را آگاه و با هشدار به موقع نسبت به این شرایط آماده کند.
خبرنگار بازار برای بررسی میزان کاربردی شدن تحقیقات و پژوهش‌ها در حوزه کشاورزی و تأثیر آن با «مسعود ترابی»، رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم گفت‌وگویی انجام داده که بدین شرح است:
* مختصری در ارتباط با اهمیت تحقیقات و آموزش در کشاورزی توضیح دهید
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم در سه بخش تحقیقات، آموزش و منابع طبیعی و هم‌چنین دانش بنیان کردن محصولات کشاورزی فعالیت‌های خوبی داشته است. در زمینه پژوهش و تحقیقات با توجه به چالش‌ها و نیازها و هم‌چنین مسائل حوزه کشاورزی استان طی جلساتی که با سازمان جهاد کشاورزی داریم نیازها را احصا و محدودیت‌های تولید را بررسی می‌کنیم.
تحقیقات ما به دو صورت ملی و سفارشی است. ۴۵ مورد طرح‌های تحقیقاتی داشتیم که بیش از ۱۰ مورد آن سفارشی بوده که یک درصد بودجه آن از بودجه تملکی دستگاه‌های اجرایی اختصاص یافته است و از سوی کمیته پژوهشی استانداری قم پیگیری می‌شود.
مهم‌ترین بخش مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم حوزه دانش بنیان است
به عنوان مثال ما سال قبل طرح پژوهشی که جزو طرح تملکی دستگاه‌های اجرایی است را اجرا کردیم این طرح برای بررسی سازگاری گیاهان دارویی در سطح استان اجرا که به صورت کلکسیونی تهیه و در حال مطالعه است با توجه به کم آبی استان گیاهان دارویی کم آب بر انتخاب و از سویی طرح اصلاح الگوی کشت را هم در استان اجرا کردیم. در این زمینه استان قم جایگاه خوبی دارد.
طرح دیگر استفاده از ضایعات پوست پسته برای خوراک دام است ما ۱۴ هکتار پسته در استان داریم که سالانه ۲۰ هزار تن ضایعات دور ریز دارند این طرح جزو طرح‌های موفق بود و نتایج آن به دستگاه‌های اجرایی داده شد اگر مسئولان حمایت کنند و پسته کاران از این طرح استفاده کنند ما شاهد ارزآوری بسیار بالایی خواهیم بود و مشکل تأمین نهاده و خوراک دام را می‌توانیم برطرف نماییم.
* از دیگر طرح‌های این مرکز هم توضیح دهید
امسال بر دو موضوع کار می‌کنیم استفاده از پساب فاضلاب برای توسعه گونه‌های مقاوم به خشکی در منابع طبیعی چرا که موضوع مهم استان بحث گرد و خاک و ریزگردها است که اگر حمایت شویم می‌توانیم با استفاده از پساب، قم را از پدیده گرد و غبار نجات دهیم.
از دیگر طرح‌های سفارشی این نهاد طرح افزایش بهره وری و راندمان باغات پسته است که از سفارشات سازمان جهاد کشاورزی است و می‌تواند به کاهش تنش خشکی و شوری کمک و تغذیه باغات پسته را بهبود نماید. هم‌چنین سالانه طرح‌های مختلفی در زمینه تغذیه، گیاهان دارویی و دام و طیور و غیره در این مرکز در دست بررسی داریم.
* برای ارتقای تولیدات کشاورزی در زمینه آموزش نیز ورود کرده‌اید؟
اصلی‌ترین رسالت ما آموزش کشاورزی است و متولی آموزش هستیم. آموزش‌های رسمی داریم که در هنرستان‌های کشاورزی انجام می‌شود. ما به صورت تخصصی ورود کردیم و هدایت قسمت تخصصی آموزش و پرورش با توجه به اینکه کلیه دروس را مربیان ویژه ما در اختیار دارند ۸۰۰ دانش‌آموز متخصص در کشاورزی داریم.
دو هنرستان اختصاصی دخترانه و پسرانه داریم. هنرستان پویای دخترانه شهدای کشاورزی در منطقه پردیسان با ۱۰۰ دانش‌آموز که در زمینه پرورش گل‌های زینتی و گیاهی فعالیت دارد. همه عوامل و موارد آموزشی بر عهده مرکز ما است که باهدف تربیت کشاورز متخصص پایه‌ریزی شده است. هنرستان دیگر مرکز پسرانه شهدای کشاورزی جعفریه است که با ۱۰۰ دانش آموز در حوزه گیاهان جالیزی و گلخانه‌ای فعالیت دارد.
علاوه بر آن ما آموزش‌های تخصصی کشاورزی را به کارکنان جهاد کشاورزی، سربازان و حتی بزرگسالانی که نتوانستند ادامه تحصیل داشته باشند اما علاقه به کار کشاورزی دارند و دروس عمومی را در مکانی دیگر گذرانده را ارائه می‌دهیم. هم‌چنین در زندان‌ها هم آموزش‌های تخصصی کشاورزی داریم.
* در حوزه دانش بنیان‌ها آیا فعالیت‌هایی هم دارید؟
مهم‌ترین بخش مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم حوزه دانش بنیان است که باید محصولات کشاورزی را به سمت دانش بنیانی شدن هدایت کند که این امر مورد تأکید مقام معظم رهبری است و مسئولیتی مهم و خطیر خواهد بود. ما در این زمینه جزو استان‌های پیشرو هستیم چرا که هم مرکز رشد کشاورزی داریم و هم توافق نامه دهکده فناوری و کشاورزی را منعقد کردیم.
طبق پیش‌بینی‌ها سرمای سختی در پیش است که می‌تواند به مزارع غله و دانه‌های روغنی کلزا خسارت وارد کند
مرکز رشد از سال ۹۵ کار خود را شروع کرد و طی یک سال گذشته به لحاظ کمی ۱۲۰ درصد افزایش داشته یعنی به ۲۶ شرکت فناور افزایش یافته است. ما امکانات و فضا می‌دهیم که تحقیقات طی ۳ سال به سمت محصولات و تولیدات کشاورزی هدایت شود. چندین شرکت متقاضی هم داریم که در حال ثبت و شروع فعالیت هستند.
در کنار این مرکز رشد در زمره استانی بودیم که توانستیم تفاهم‌نامه دهکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی را امضا کنیم ولی به دلیل بی‌مهری و عدم حمایت وزارت علوم مجوز نهایی صادر نشد یک و نیم میلیارد اعتبار به این دهکده اختصاص و فضای فیزیکی آن هم اختصاص یافته و قرار است به شرکت‌های دانش بنیان در حوزه کشاورزی امکاناتی داده شود اما هنوز وزارت علوم حمایتی نکرده است.
شرکت‌های خوبی در استان قم داریم، شرکت‌هایی که در سطح ملی حرفی برای گفتن دارند مانند شرکت تولید کننده نانو حباب که جزو برترین‌ها است و جواب گرفته و در زمینه گلخانه و تصفیه فاضلاب ورود کرده است حتی با بهره‌گیری از بیوراکتور برای ساخت پروتئین هم ورود کرده‌ایم.
* با توجه به سرمای پیشرو و خسارت‌هایی که ممکن است به بخش کشاورزی استان وارد شود، چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
طبق پیش‌بینی‌ها سرمای سختی در پیش است که می‌تواند به مزارع غله و دانه‌های روغنی کلزا خسارت وارد کند. اگر در بهمن‌ماه سرما بیشتر شود محصولات نابود و از بین می‌روند اگر هم سرما نیاید فصل رشد جلو افتاده و طبق برنامه سنوات قبل معمولاً کشاورزان چاه را خاموش و آبیاری و کوددهی خود را قطع می‌کنند.
در حالی که گیاه رشد کرده و هم به آب و هم کود نیاز دارد ما تفاهم نامه و کمیته‌ای را تشکیل دادیم با معاونت بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد تیم‌های کاری ایجاد کرده و به طور روزانه تیم‌های کارشناسی مرکز تحقیقات و اجرای ترویج به مزارع سرکشی و بر اساس شرایط نسخه‌هایی داده تا میزان خسارت‌ها را کاهش دهیم. هیچ استانی در این زمینه ورود نکرده است ما در همه مزارع ورود کردیم و هشدار و پیامک‌هایی دادیم تا کشاورزان آگاهی داشته باشند که شرایط اقلیمی امسال متفاوت است.
* با وجود این همه تحقیقات چرا در عمل، در زمین‌های کشاورزی قابل لمس نیست؟
کشاورزان به دلیل این که بیشتر در زمینه کشاورزی سنتی فعالیت دارند و برخی سواد بالایی ندارند به سادگی پذیرای طرح‌های کشاورزی نیستند و به سادگی این طرح را در عمل قبول ندارند نه اینکه ترویج فعالیت خوبی نداشته است همان عدم پذیرش و این که کشاورزان انتظار کود و سهم مناسب از جهاد کشاورزی دارند.
در کل تیم‌های موفق در مرکز کشاورزی همان تحقیقات کشاورزی است ما در عمل بسیاری از طرح‌ها را اجرا کردیم. در زمینه کاهش مصرف آب اصلاح الگوی کشت و توسعه باغات پسته که نتیجه آن قابل تأمل است و اجرایی شده و هم‌چنین پروژه ساماندهی شتر دوکوهانه داشتیم با این هدف که جمعیت دامی استان را به سمتی هدایت کنیم که مقاومت بیشتری به شرایط خشک قم داشته باشند.
استان قم بالاترین جمعیت شتر دوکوهانه در کشور را دارد و نیاز است مقامات مسئول و استانداری اعتبارات خوبی را در اختیار ما گذاشته تا از طریق اصلاح نژاد و ایجاد جمعیت آمیخته تعداد این نوع شتران را افزایش دهیم و در اقتصاد عشایری استان هم تأثیر دارد چرا که آنها در این زمینه فعالیت دارند.
لازم به ذکر است کاربردی کردن فناوری و بهره‌گیری از طرح‌های علمی در حوزه‌های مختلف به ویژه کشاورزی از تأکیدات مقام معظم رهبری است که بارها بر آن سفارش کرده‌اند؛ در بخش کشاورزی تحقیقات با هدف تولید دانش و یافته‌های تحقیقاتی برای کاربردی کردن عرصه‌های تولیدی کشاورزی می‌تواند کشور را در زمینه برخی محصولات کشاورزی خودکفا کند و اجرای آن امنیت غذایی کشور را دو چندان می‌کند.
نظر شما