بازار؛ گروه آب و انرژی: کشور وارد چهارمین سال خشک خود شده است. ۵۹ درصد حجم سدهای کشور خالی است. بارندگی های هم نسبت به متوسط بلند مدت کاهش حدود ۴۱ درصدی را تجربه می کند. از طرفی اطلاعات ماهوارهای نشان می‌دهد، میزان عمق برف باریده شده ایران نسبت به متوسط ۲۱ سال قبل، ۷۰ درصد کاهش پیدا کرده است. اوضاع به قدری وخیم شده که خود علی اکبر محرابیان وزیر نیرو هم می گوید که تابستان سختی در راه است. با این وجود اما کشاورزی سنتی در ایران ادامه دارد. همین چند روز پیش بود که سید سلمان ذاکر از احتمال فاسد شدن یک میلیون تن سیب ممتاز آذریایجان غربی خبر داد. سیبی که برای تولید آن دست کم ۲۷۰ میلیون مترمکعب آب مصرف شده است.
با این وجود اما همچنان مسئولین از راه های نه چندان پایدار برای مقابله با بحران خشکسالی در کشور سخن می گویند. به عنوان مثال عیسی بزرگ زاده سخنگوی صنعت آب مدعی است که با تکیه بر آب دریا خشکسالی را خنثی می کنیم. این ادعا در شرایطی مطرح می شود که شیرین سازی آب پروژه های هزینه بر بوده و در بهترین حالت می توان با تکیه بر آن تنها آب ۳ میلیون نفر در نوار ساحلی را تامین کرد.
حاجی کریمی: متاسفانه طی دهه‌های گذشته با نگاه صرف به مدیریت عرضه و قیمت‌گذاری دستوری آب، جذابیت سرمایه‌گذاری در این بخش از دست رفته است. در صورت تداوم بی‌توجهی به مدیریت تقاضای آب و توجیه‌پذیر کردن سرمایه‌گذاری در این بخش، قطعا به سمت نابودی سرزمین حرکت خواهیم کرد
اما کارشناسان آبی راه کار اصلی برای خروج از بحران آبی را مدیریت مصرف می دانند. مدیرت مصرفی که بدون اصلاح شیوه های قیمت گذاری دست یافتن به آن سخت و حتی ناممکن است.
رضا حاجی‌کریم رئیس فدراسیون صنعت آب ایران در اینباره می گوید: متاسفانه طی دهه‌های گذشته با نگاه صرف به مدیریت عرضه و قیمت‌گذاری دستوری آب، جذابیت سرمایه‌گذاری در این بخش از دست رفته است.
او معتقد است که در صورت تداوم بی‌توجهی به مدیریت تقاضای آب و توجیه‌پذیر کردن سرمایه‌گذاری در این بخش، قطعا به سمت نابودی سرزمین حرکت خواهیم کرد.
حاجی‌کریم با اشاره به کاهش میزان بارندگی در کشور از یک طرف و تغییر اقلیم و افزایش دما و مصرف آب از طرف دیگر، گفت: با این وضعیت، در بهترین حالت از سال ۱۴۱۲ به ورشکستگی آب می‌رسیم و بر همین اساس مسوولان باید توجه ویژه‌ای به موضوع آب داشته باشند.
کشاورزی همچنان بلای جان آب کشور
هر روز بر تعداد شهرهای دارای تنش آبی افزوده می شود. اما هنوز از برنامه ریزی دقیقی برای گذر از این بحران به چشم نمی خورد و همچنان مسئولین جهاد کشاورزی به عنوان متهم اصلی خشکسالی روی مساله افزایش تولید محصولات مانور می دهند.
آنگونه که وزیر جهاد کشاورزی می گوید وزارت جهاد کشاورزی برای خودکفایی صد درصد تولید ۵ محصول اساسی گندم، برنج، جو، پنبه و شکر برنامه‌ریزی کرده است و در بخشی از محصولات مانند روغن، متعهد شده‌ایم که ضریب خوداتکایی را افزایش دهیم.
او همچنین گفته که باید در تامین ۹۰ درصد امنیت غذایی به خودکفایی برسیم. اما اظهار نظرها در مورد افزایش تولیدات محصولات کشاورزی در شرایط خشکسالی به همینجا ختم نمی شود.
حدود ۲ هفته پیش بود که یکی از مسئولین از کشت برنج در ۱۹ شهر خبر می دادند. از طرفی بر اساس هدف گذاری انجام شده در برنامه هفتم توسعه باید شاهد رشد خوبی در بخش کشاورزی طی ۵ سال آینده باشیم. این هدف گذاری در شرایطی صورت گرفته که براساس داده‌های مرکز آمار ایران، متوسط رشد اقتصادی کشور در سال‌های برنامه ششم توسعه (١٤٠١-١٣٩٦)، ۱.۵درصد و برای بخش کشاورزی یک‌درصد بوده‌است.
در ماده(٣٧) لایحه برنامه هفتم توسعه و بدون ذکر الزامات مربوطه مقرر شده میزان مصرف آب در بخش کشاورزی ۱۸.۳درصد کاهش یابد. این البته هدف گذاری جدید در برنامه های توسعه ای کشور نبوده و در چند برنامه قبلی هم به نوعی تکرار شده است. اما مشکل اینجاست که نه تنها در طول اجرای این برنامه های توسعه ای مصرف آب در کشاورزی کم نشده بلکه هر روز شاهد افزایش مصرف آب در این بخش بوده ایم.
سهم بخش کشاورزی از اشتغال چقدر باید باشد؟
بر اساس آنچه مدیرکل امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی گفته سهم کشاورزی از اشتغال مناطق روستایی بیش از ۴۵ درصد است. البته این سهم در کل کشور به طور متوسط در پاییز امسال ۱۳.۶ درصد اعلام شده است. اما در شرایطی معیشت روستانشین های کشور به کشاورزی گره خورده است که ۷۰ تا ۷۵ درصد سرزمین ایران خشک، نیمه‌خشک و فراخشک است. کارشناسان حوزه آبی معتقدند در چنین اقلیمی وظیفه تولید سرمایه و اشتغال‌زایی را به بخش صنعت و خدمات باید سوق داده و کشاورزی فقط باید طبق اسناد بالادستی به‌عنوان امنیت غذایی تعریف شود.
در کشورهایی که توسعه پایدار ملاک قرار گرفته است، مطابق آمار وظیفه تولید شغل با بخش کشاورزی نیست. همچنین در کشورهای با درآمد بالا، سهم بخش کشاورزی از اشتغال سه درصد است. اما این سهم در کشور ما با اقلیم خشک و نیمه خشک چیزی حدود ۱۳.۶ درصد اعلام شده است
جالب است که بدانید بر اساس گزارش هایی که فدراسیون آب منتشر کرده در کشورهای با درآمد بالا، سهم بخش کشاورزی از اشتغال سه درصد است. جالب توجه آنکه این کشورها (دانمارک، هلند، روسیه و...) که بخش عمده‌ای از منابع غذایی دنیا را تولید می‌کنند، در این بخش قرار می‌گیرند.
در کشورهایی که توسعه پایدار ملاک قرار گرفته است، مطابق آمار وظیفه تولید شغل با بخش کشاورزی نیست. در زمینه جی‌دی‌پی مشاهده می‌شود به صورت متوسط در دنیا سهم بخش کشاورزی چهار درصد، بخش خدمات ۶۴ درصد و بخش صنعت ۲۷ درصد است که این در کشورهای با درآمد پایین افزایش می‌یابد؛ اما در کشورهای با درآمد بالا سهم بخش کشاورزی هفت درصد است.
برای ایجاد یک شغل در بخش خدمات لازم است ۸۴ مترمکعب آب وجود داشته باشد. در بخش صنعت این عدد برابر با ۴۵۰ مترمکعب بوده و در بخش کشاورزی این عدد به ۲۱ هزار مترمکعب می‌رسد (اعداد به قیمت سال ۱۳۹۹ است). برای ایجاد یک واحد ارزش‌افزوده در بخش خدمات ۳۲ مترمکعب، صنعت ۲۰۰ مترمکعب و بخش کشاورزی ۱۷ هزار مترمکعب آب لازم است
به گفته رییس کنفدراسیون صنعت آب، برای ایجاد یک شغل در بخش خدمات لازم است ۸۴ مترمکعب آب وجود داشته باشد. در بخش صنعت این عدد برابر با ۴۵۰ مترمکعب است و در بخش کشاورزی این عدد به ۲۱ هزار مترمکعب می‌رسد (اعداد به قیمت سال ۱۳۹۹ است). برای ایجاد یک واحد ارزش‌افزوده در بخش خدمات ۳۲ مترمکعب، صنعت ۲۰۰ مترمکعب و بخش کشاورزی ۱۷ هزار مترمکعب آب لازم است.
در چنین شرایطی نه خبری از توسعه صنایع تبدیلی و سایر بخش ها در روستاهاست و نه حتی اعمال محدودیت در کشاورزی؛ البته عیسی بزرگ زاده سخنگوی صنعت آب در گفتگو با بازار می گوید که به صورت مداوم جلساتی را با معاونین وزارت جهاد کشاورزی برای استفاده بهینه و مدیریت مصرف و استفاده بهنگام از بارش ها، بازچرخانی آب و اصلاح الگوی کشت برگزار می کنیم.
نظر شما