بازار؛ گروه بین الملل: آنیل سوکلال نماینده آفریقای جنوبی در گروه اقتصادهای نوظهور جهان موسوم به بریکس، گفت: ایران، عربستان، امارات، مصر و اتیوپی از امروز اول ژانویه ۲۰۲۴ میلادی (۱۱ دی) به این بلوک خواهند پیوست.
سوکلال با اشاره به شرکت نمایندگان بلندپایه ایران، عربستان، امارات، مصر و اتیوپی، در نشست اخیر بریکس که اوایل ماه دسامبر در دوربان آفریقای جنوبی برگزار شد، تاکید کرد: با پیوستن این کشورها، اعضای بریکس ۲ برابر خواهد شد. قرار است نمایندگان اعضای جدید بریکس در نشست بعدی این بلوک اقتصادی که ۳۰ ژانویه (۱۰ بهمن) در مسکو برگزار خواهد شد نیز شرکت داشته باشند.
در سالهای اخیر ایران رویکرد نگاه به شرق خود را با پیوستن شانگهای و بریکس نشان داده است. البته سازمان همکاری شانگهای عمدتاً بر مسائل سیاسی و امنیتی متمرکز است، در حالی که بریکس بلوکی از اقتصادهای بازار در حال ظهور است که حدود ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل دهد. پیوستن ایران به بریکس بلافاصله پس از عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای، قطعاً نشان داد که تلاش‌های آمریکا برای منزوی کردن ایران به میزان قابل توجهی محدود است.
در حال حاضر، بریکس ۳۰ درصد از اقتصاد جهانی را کنترل می‌کند و اگر اتکای کشورهای عضو این بلوک اقتصادی به دلار آمریکا به طور کامل پایان یابد، ممکن است این میزان افزایش یابد.
«توماس هیل» یکی از مقامات سابق وزارت امور خارجه آمریکا معتقد است آمریکا باید نگران پیوستن اعضای جدید به بریکس باشد، زیرا آنها ممکن است روند دلار زدایی را تقویت کنند. هیل در مطلبی که برای اندیشکده آمریکایی شورای آتلانتیک نوشت، ضمن اشاره به پذیرش عضویت مصر از سوی بریکس هشدار داد: کشورهای شمال آفریقا ممکن است به برخی از تهاجمی‌ترین مدافعان دلار زدایی تبدیل شوند. واضح است که متحدان سنتی آمریکا، مانند مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، در حال بررسی راه‌هایی برای دلار زدایی هستند و پکن به پیشبرد این روند کمک می‌کند.
باید گفت کاهش وابستگی به دلار آمریکا در تعاملات تجاری و اقتصادی یکی از سیاست های پویا در قبال خنثی سازی تحریم های غرب یا به مفهوم کامل تر، اختلال در هژمون سازی دلار آمریکا در اقتصاد بین الملل است. با شروع استفاده ابزاری آمریکا از دلار خود در جهت کسب منافع سیاسی در جهان، کشورها راهکار دلار زدایی را در اولویت برنامه های جاری خود قرار داده اند. به ویژه کشورهایی که در دهه های اخیر وارد فاز تنش سیاسی، اقتصادی، مالی با بلوک غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا شده اند به دنبال بسترسازی اجرای پروژه دلار زدایی در ارتباطات با یکدیگر بوده اند.
در این راستا خبرنگار بازار گفتگویی با دکتر «رابرت چولدا» استاد دانشگاه لودز لهستان تنظیم نموده که در ادامه می آید.
*از اول ژانویه ایران به عضویت دائمی گروه بریکس درآمده است. اهمیت این عضویت برای گروه بریکس چیست؟ اهمیت آن برای ایران چیست؟
به سختی می توان با این جمله مخالفت کرد که بریکس عمدتاً چین با اضافه شدن سایر کشورهای عضو است. نهادهای بین المللی عموما تابع کشورهای قدرتمند آن هستند و چین قدرتمندترین عضو بریکس و دارای بیشترین پتانسیل اقتصادی است. این نابرابری باعث می شود بریکس نسبت به چین کمتر قابل توجه باشد - به ویژه با توجه به تضادهای شدید بین هند و چین. از نظر سیاسی، هند به طور فزاینده ای به سمت غرب متمایل شده است (همکاری با فرانسه، ایالات متحده آمریکا و ژاپن به عنوان تعادلی در برابر چین، به ویژه در اقیانوس هند). هند علاقه ای به تبدیل بریکس به گروهی ضدغربی ندارد، چیزی که چین می خواهد.
برای ایران، هر شکل جدیدی از همکاری اقتصادی سودمند است - البته اگر این همکاری واقعی با نتایج عملی باشد نه اینکه فقط اعلام شود. در اینجا سوالاتی مطرح می شود زیرا صرف عضویت در بریکس موانع تجاری از جمله تعرفه ها را از بین نمی برد و کانال های جدیدی برای همکاری ایجاد نمی کند. سوال باز این است که آیا ایران می‌تواند کانال‌های مناسبی برای همکاری ایجاد کند؟ از این گذشته، ایران در حال حاضر با چین همکاری می کند و همکاری با هند نیز در حال توسعه است، هرچند برخی پروژه ها مانند پروژه های مشترک زیربنایی در افغانستان به دلایل ژئوپلیتیکی شکست خورده اند.
*بریکس و شانگهای در زمره سازمانهایی به شمار می روند که به اعتقاد برخی کارشناسان «جنوب جهانی» را مدیریت خواهند کرد. ارزیابی شما چیست؟
لازم به یادآوری است که بریکس یک سازمان نیست، بلکه یک انجمن همکاری آزاد است. در نتیجه کشورهای خاص، در درجه اول چین می توانند در آن نقش پیشرو ایفا کنند. هیچ عضو دیگری از بریکس به جز هند، پتانسیل مدیریت بخشی از هر منطقه را ندارد. در مورد چین، مشکلات جدی از جمله بحران اقتصادی قابل مشاهده است. چین نمی تواند بی پایان در کشورهایی سرمایه گذاری کند که قادر به بازپرداخت بدهی های خود نیستند. نمونه بارز آن سریلانکا است که به چین بدهی داشته و با مشکلات اقتصادی مواجه است. علاوه بر این فرهنگ غربی به طور غیرقابل مقایسه ای جذاب تر از فرهنگ چینی است. میلیون ها نفر آرزوی زندگی در غرب را دارند، اما تعداد کمی از مردم به مهاجرت به چین فکر می کنند. اما این بدان معنا نیست که چین را باید دست کم گرفت. مطلقاً خیر—چین کشور قدرتمندی است و علیرغم مشکلاتش، اهمیت آن همچنان رو به رشد خواهد بود.
*با توجه به دستور کارهایی چون دلارزدایی در بریکس و شانگهای، تصور می کنید این سازمانها قادر خواهند بود نظم غربی در نظام بین الملل را به چالش بکشند؟
بعید است این سیاست ها بتواند حداقل در آینده ای نزدیک نظم غربی را به چالش بکشند. این سیاست ها اکنون توسط کشورهایی در پیش گرفته شده که تحت تاثیر تحریم های ایالات متحده قرار گرفته اند و اکنون هیچ ارزی نمی تواند دلار را به چالش بکشد.
*هند سیاستی متوازن را مقابل شرق و غرب بازی می کند و عضویت در بریکس و شانگهای نشان دهنده این است که دهلی همه منافع خود را در قالب همراهی با غرب دنبال نمی کند. به نظر شما در آینده این موضوع چالشی برای اینگونه کشورها نخواهد بود و امکان دنبال کردن «hedging strategy» (استراتژی مصون سازی) از سوی آنها وجود خواهد داشت؟
سیاست سنتی هند سیاست عدم تعهد بوده است و دهلی نو همچنان برای چنین سیاستی تلاش می کند. هند یک کشور غربی نیست، اما بخشی از بلوک ضد غربی تحت رهبری چین در بریکس نخواهد شد. با این حال همانطور که قبلا ذکر شد، هند بسیار بیشتر از هر زمان دیگری به همکاری با غرب علاقه مند است. گروه کوآد یک نمونه عالی از این موضوع است. افزایش قدرت چین و اقدامات آن هند را بیشتر به سمت همکاری با غرب سوق خواهد داد.
نظر شما